قلم نی در دست استاد خوشنویس، ناله و شكایت جدایی‌اش از نیزار هستی را روی كاغذ حكایت می‌كند. شاید سر تقدس هنر خوشنویسی در همین راز قلم نی باشد كه با سوز دل...
خط زیبا و چرخش هنرمندانه قلم روی كاغذ، هنر اصیل و قدیمی ایرانی است
قلم نی در دست استاد خوشنویس، ناله و شكایت جدایی‌اش از نیزار هستی را روی كاغذ حكایت می‌كند. شاید سر تقدس هنر خوشنویسی در همین راز قلم نی باشد كه با سوز دل خطاط همراه می‌شود. نمایشگاه خوش‌نگاری استاد «اسحاق حنیفه» كه در نگارخانه هدی فرهنگسرای قرآن برگزار شد، فرصتی شد تا لحظاتی به تماشای رقص قلم میان رنگ‌های سبز، آبی و بنفش و نمایش كلمات زیبا بنشینیم.
دیدار و گفت‌وگو با استاد حنیفه، هنرمند خطاط در نمایشگاهش تصویر روشن و روایتی گویا از آثارش در نگارخانه هدی در محله قزوین بود. مبدع قلم خوش‌نگاری «اسحاق حنیفه» سال 1352 در شهرستان خدابنده متولد شده است او برای تحصیل در رشته زیست‌شناسی به تهران آمد و در این شهر ماندگار شد.


خطاطی را در انجمن خوشنویسان ایران، نزد استاد «یدالله كابلی» آموخت و مدرك فوق‌ممتاز را در سال 75 گرفت. حنیفه كار خط را به صورت تخصصی دنبال كرد و تا كنون شش نمایشگاه انفرادی از آثارش برپا كرده است. تدریس خوشنویسی در دانشكده شریعتی و دانشگاه جامع علمی كاربردی، سرپرستی و تأسیس انجمن خوشنویسان شهرستان خدابنده و تأسیس انجمن هنرهای تجسمی دانشگاه شاهد، از جمله كارهای دیگر اوست.
استاد خطاط، عضو انجمن خوشنویسان ایران هم هست. تعدادی از آثار او توسط توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری و نشر شهر به صورت پوستر و كارت پستال به چاپ رسیده است. حنیفه طراحی و اجرای چند پروژه نقاشی‌ـ خط را برای وزارت ارشاد و كتیبه‌نگاری تعدادی نمازخانه در دانشگاه شاهد و هلال‌احمر را برعهده داشت. ابداع خط شكسته نستعلیق هما و ثبت آن در كتابخانه ملی و ابداع قلم «خوش‌نگاری» از ابداعات او در این حوزه محسوب می‌شود.


از چه زمانی فهمیدید كه استعداد خطاطی دارید؟
از دبستان خط خوبی داشتم. همه حروف رامنظم و با تناسب می‌نوشتم و معلم كلاس بسیار تشویقم می‌كرد، سوم راهنمایی بود كه با قلم شروع به خطاطی كردم. بعد از آن روی دیوارهای مدرسه شعار ورزشی خطاطی می‌كردم یا پارچه می‌نوشتم. سال 72 در تهران دانشجو بودم، دوره‌های خط را در انجمن خوشنویسان آغاز كردم و مدرك فوق ممتاز گرفتم. شما قلمی را با عنوان خوش‌نگاری ابداع كرده‌اید.


این قلم چه ویژگی‌هایی دارد؟
قلم خوش‌نگاری از چوب درست شده كه سرش پارچه بسته می‌شود. پارچه بافت ایجاد كرده و اثری نرم و لطیف بر كاغذ می‌گذارد. با این قلم در عین استفاده از رنگ‌های متنوع و شاد می‌توان طرح‌های مختلفی ایجاد كرد. سبك «خوش‌نگاری» با سبك كلاسیك خطاطی و سبك نقاشی‌ـ خط، متفاوت است.
من در این سبك، از اصول نقاشی و گرافیك بهره می‌گیرم اما قدرت دست در مهارت خوشنویسی مهم‌ترین معیار است. به همین علت آن را خوش‌نگاری می‌نامم. زیرا مانند نقاشی‌ـ خط، فرم خط، شكسته نشده و به سادگی فرم خط در سبك كلاسیك هم نیست.


هنر خوشنویسی چه تأثیری در روح و روان مردم دارد؟
خوشنویسی هنری ایرانی است. خطاط همیشه زیباترین كلام یا شعر را انتخاب كرده و می‌نویسد. هنرمند خوشنویس همیشه مورد احترام بوده و هنرش حالتی قدسی دارد. به قول «جاهذ ‌بصری»، «خط، هندسه‌ای است روحانی كه به وسیله آلات جسمانی به ظهور و بروز می‌رسد.» نوشتن جملاتی با ساختار زیبا كه با روح و روان مردم ارتباط دارند، ماندگاری بیشتری در ذهن خواهند داشت. این است كه در بیشتر خانه‌های اهل فرهنگ یك تابلو خط می‌بینید. خط زیبا مثل هر زیبایی دیگری با روح آدمی سازگار است.


این تأثیر ماندگار در ساختار طراحی شهری هم می‌تواند بروز كند؟
در كنار نقاشی‌ها و آثار گرافیكی زیبا در شهر، استفاده از كلمه و جمله اجتناب‌ناپذیر است. یك كلمه خطاطی شده زیبا در انواع تبلیغات برای فرهنگسازی در هر موضوعی تأثیر تبلیغ را افزایش می‌دهد. البته فكر می‌كنم كارهای خوشنویسی جذاب و بدیع در شهر كمتر ارائه شده است.
به جز چند مورد كه در ایستگاه‌های مترو دیده‌ام. با استفاده از مصالحی نظیر كاشی و سرامیك می‌توان طرح‌های خوشنویسی را در معابر عمومی اجرا كرد كه از ماندگاری بالایی هم برخوردار باشند. استفاده از رنگ و نوشته مناسب می‌تواند به آرامش ذهن شهروندان و زیبایی شهر كمك كند. در واقع با هنر نقاشی و خط می‌توان پویایی و زیبایی را در شهر جاری كرد.


چه سبك یا فرم خط را برای طراحی در شهر مناسب‌تر می‌دانید؟
این سبك به مكانی كه قرار است طرح در آن اجرا شود بستگی دارد، می‌توان از سبك‌های متفاوتی استفاده كرد. مثلاً زیر پل‌ها یا جاهایی كه عبور از آنها با سرعت انجام می‌شود، باید طرحی ساده با نوشته‌ای خوانا به كار برد. اما در پارك‌ها و فضاهایی كه امكان ایستادن و نظاره كردن بیشتر است، نقاشی‌ـ خط‌هایی با تأكید بر فرم و رنگ، لذت بیشتری را نصیب عابران می‌كند و لحظاتی آنها را به نگاه كردن و اندیشیدن وامی‌دارد.


چقدر با فضای این منطقه آشنا هستید؟
من ساكن منطقه یازده هستم و به دلیل نزدیكی، از خیابان‌های این منطقه هم زیاد عبور می‌كنم. اینجا جزو محله‌های قدیمی و اصیل تهران است، اما گاهی كوچه‌های تنگ و تاریك و نازیبای آن مرا می‌رنجاند. سمت غرب این منطقه بسیار شلوغ، درهم تنیده و آلوده است. اما قسمت شرقی یعنی هفت‌چنار و بریانك، بسیار زیبا و متفاوت است.
من این قسمت را بیشتر دوست دارم. با وجود بوستان‌ها و پارك‌های متعدد، این قسمت هوای تمیزتر و دلپذیرتری دارد. امامزاده معصوم (ع) هم برای اهالی این محل نعمتی است و من چند بار برای زیارت به آنجا رفته‌ام.


برای تصویر كردن این منطقه چه رنگی را انتخاب می‌كنید كه توصیف‌كننده فضای آن باشد؟
سبز دودگرفته. رنگ سبز به دلیل زیبایی و طراوت در محله هفت‌چنار و دودگرفتگی هم به دلیل آلودگی بقیه محله ها گویای فضای این منطقه است. امیدوارم این غبار و آلودگی از هوای منطقه گرفته شود و طراوت به فضای محله‌ها بازگردد.


چه خطی حال وهوای فرسوده منطقه را خوب بیان می‌كند؟
خط شكسته نستعلیق مناسب اینجا نیست. من خط «نستعلیق میرعماد» را انتخاب می‌كنم. برای اینكه این خط مانند این منطقه قدیمی و اصیل بوده و به روز نشده است. اینجا باید با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی اصیلش به روز شود. كوچه‌ها پهن شده و در معابر، فضاهای سبز و رنگی بیشتر شود.


خانه‌های فرهنگ و فرهنگسراها در ترویج هنر و فرهنگ محله‌ها چه نقشی دارند؟
به نظر من فرهنگسراها مانند قلب تپنده محله‌ها هستند كه خون فرهنگی را در میان شهر پمپاژ می‌كنند. حمایت آنها از هنرمندان، دعوت و به كارگیری آنها، مهم‌ترین راه ترویج فرهنگ و هنر بین مردم است. خصوصاً فرهنگسرای قرآن با امكانات خوبی كه دارد نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌كند.


استقبال مردم از نمایشگاه شما در این منطقه چطور بود؟
متأسفانه استقبال كم بود. شاید مردم به دلیل ماه رمضان، فرصت كمتری برای بازدید از گالری دارند. البته تجربه نمایشگاه‌های قبلی‌ام نشان داده كه مردم به تماشای تابلوهای خط علاقه دارند. پس گاهی مشكل از زمان برگزاری است. گاهی هم هنرمندان فقط از سبك كلاسیك خوشنویسی با مركب‌های تیره استفاده می‌كنند و كارها برای مخاطبان فضای جدید ندارد، طبیعتاً مردم هم استقبال كمتری نشان می‌دهند.