¤ ¤
پاكسازی مجاری بدن در بين يوگی‌ ها مرسوم است و اين پاكسازی‌ ها هم برای انجام تمرينات پراناياما و هم برای حفظ سلامتی بدن مورد استفاده قرار می‌ گيرند.
اين تمرينات جايگاه خاصی در تعاليم يوگا دارند ، در يوگا به اين روش‌ ها كريا گفته میشود ، كلمه كريا به معنی مقدماتی يا آماده سازی است.
تكنيك‌ های كريا باعث ايجاد حس رهائی و تازگی در بدن و پاكسازی مجاری تنفسی و گوارشی از مخاطات و موكوس زائد میشوند.
ممكنست انجام اين تمرينات در ابتدا نامناسب و غير ضروری به نظر برسند ولی بعد از مدت كوتاهی تبديل به يکی از ضروريات زندگی مانند حمام گرفتن میشوند ، البته بايد توجه داشت که توانايی در انجام برخی از آنها نياز به مدتها تمرين دارد.



كريا‌ها معمولا در سه زمان انجام میشوند :

صبح‌ ها بعد از بلند شدن از خواب
قبل از مصرف غذا
پيش از انجام تمرينات آرامش بخشی

كرياهای اصلی به شش گروه تقسيم میشوند :

۱ . كرياهای شستن بينی يا نتی‌ ها
كرياهای شستن بينی خود در دو گروه اصلی قرار می‌ گيرند: شستن بينی توسط محلول آب نمك و پاك كردن بينی توسط يك پارچه كتانی

شستن بينی توسط محلول آب نمك :
اين روش در تعاليم يوگاJala Neti ناميده میشود ؛ برای انجام اين شستشو می‌توان از يك ظرف به شكل قوری، يا يك سرنگ بدون سوزن استفاده كرد.
در اين شستشو مقداری محلول آب نمك از يكی از سوراخ‌های بينی به درون آن ريخته میشود و سر طوری كج نگه‌ داشته میشود كه آب نمك پس از ورود از يك سوراخ بينی از سوراخ ديگر خارج شود.
در صورتی كه آب نمك از سوراخ بينی طرف مقابل خارج نشود، نهايتا وارد حلق خواهد شد.
بعد از شستشوی سوراخ بينی يك طرف، همين عمل با سوراخ مقابل انجام می‌شود و در صورتی كه زاويه سر درست نگه‌ داشته شده باشد، آب نمك ازسوراخ بينی طرف مقابل خارج میشود.
پاك كردن بينی توسط يك پارچه كتانی :
اين پاكسازی در اصطلاح يوگا Sutra Neti ناميده میشود ؛ برای انجام اين پاكسازی يك رشته كتانی تميز كه در آب نمك خيس شده و قسمت ابتدائی آن موم خورده است، وارد يكی از سوراخ‌ های بينی و از راه دهان خارج میشود.
طول رشته كتانی بايستی حدود 30 سانتی‌ متر باشد و بعد از خروج رشته كتانی از بينی در حالی كه هر دو سوی آن در دست عامل قرار دارد، به آرامی آن را جلو و عقب برده و مجرای بينی را پاك میكنند.
اين پاكسازی معمولا هفته‌ای يكبار انجام میگيرد و انجام چنين پاكسازی نياز به تمرين و مهارت زيادی دارد و برای افراد عادی بسيار مشكل است.

۲ . كرياهای پاكسازی چشم
در تعاليم يوگا اين امر توسط خيره شدن انجام میشود و در اصطلاح يوگا به اين تمرين تراتاک گفته میشود.
در اين روش، شخص برای مدتی بدون پلك زدن به يك شیء خيره میشود ، اين شیء می‌تواند يك شمع، يا تصوير يك نقطه سياهرنگ كه روی ديوار نصب شده، يا عكس يكی از چاكراها باشد.
البته لازم نيست كه اين تمركز صرفا روی اشياء داخل منزل صورت گيرد و طبيعت مملو از زيبايی‌ها برای انجام اين تمركز است و يك گل يا صدف میتواند موضوع بسيار خوبی برای اين نوع تمركز باشد.
يوگی‌ها از فضای بين دو ابرو يا نوك بينی هم برای اين پاك سازی استفاده میكنند .
جسمی‌ كه قرار است روی آن تمركز انجام شود بايد مقابل چشم‌ها و در فاصله‌ای حدود يك متر قرار داده شود ، به هر صورت شمع بيشترين موضوعی است كه برای انجام اين تمرين از آن استفاده میشود.
لازم است شمع را در اتاقی تاريك و در جايی هم سطح چشم قرار دهيد ، اگر موضوع خيره شدن، نوك بينی باشد، به اين تمرينNazagra Drsti می‌گويند.
اين تكنيك بايد بسيار تدريجی انجام شود چون مستقِما روی عصب بينائی كار میكند و تمركز دادن روی فاصله بين دو ابرو را در يوگاBhrumadhya Drsti میگويند و اين تكنيك هم بايد بسيار تدريجی صورت گيرد.

۳ . كرياهای پاكسازی دستگاه تنفس
كريای دستگاه تنفس کاپولابهاتی نام دارد ، برای اطلاع از اين كريا به این قسمت مراجعه کنيد.

۴ . كرياهای پاكسازی قسمت فوقانی دستگاه گوارش
اين كرياها را در حالت كلی، داتی میگويند و دو گروه اصلی داتی‌ ها عبارتند از:
Kunjur Kria :
برای انجام اين تمرين بايستی معده خالی باشد مگر اينكه غذای نامناسب يا مسموم خورده شده باشد و فرد بخواهد آن را از معده خود خارج كند.
برای انجام اين كريا، چند ليوان آب نمك بلعيده میشود و بعد با تحريك انتهای حلق و رفلكس استفراغ، تمام آب نمك بلعيده شده از معده خارج میشود.
بعد از اين عمل برای مدت چند ساعت فقط از مايعات استفاده میشود و تا يكی دو وعده بعد غذای سبك مصرف میشود و اين كريا نيز معمولا هفته‌ ای يكبار انجام میگيرد.
Vastra Dhauti :
برای انجام اين پاكسازی هفتگی مقداری از پارچه كتانی تميز كه در محلول آب نمك خيسانده شده است، بلعيده میشود.
برای سهولت در بلع پارچه میتوان آن را همراه آب نمك بلعيد و بعد از بلع پارچه، آن را به طور ناگهانی خارج میكنند.
انجام اين كريا باعث پاكسازی مری و معده میشود و برای مبتدی‌ ها لازم است تا بلع پارچه بتدريج و با مقادير كم انجام شود.
بعد از انجام اين تمرين برای چند ساعت از شير و مايعات استفاده میشود ، انجام اين تمرين هم برای افراد عادی بسیار مشکل است.

۵ . كرياهای تنظيم عملكرد روده‌ ها
اين كرياها را نالی میگويند ، اين تمرينات محتويات معده و روده‌ ها را جابجا می‌كند و تمرين بسيار خوبی برای جلوگيری از يبوست است.
پاها قدری از هم باز میشوند و زانوها كمی خميده قرار میگيرند دست‌ ها روی ران‌ ها قرار دارند و نفس خالی شده و قفل ديافراگم زده میشود.
سپس با تمركز روی دست هر طرف، روده‌ ها به سوی دست همان طرف رانده میشوند ، تمرينات مربوط به تنفس‌ های شكمی كمك بسيار زيادی به انجام اين كريا میكند.

۶ . کريای پاكسازی قسمت تحتانی دستگاه گوارش
اين كريا در اصطلاح باستی خوانده میشود و برای انجام اين كريا، يك لوله به طول ده سانتی‌متر وارد مقعد میشود.
سپس شخص داخل يك تشت آب يا وان مینشيند و با انجام قفل ديافراگم و حركات نالی، آب از راه مقعد وارد روده‌های بزرگ شده و در آنها جابجا میشود اما اين نوع كريا برخلاف شياف و تنقيه آب را با فشار وارد روده‌ ها نمیكند.

نکته : انجام این روش ها به افراد مبتدی توصیه نمیشود و تنها برای آگاهی در این قسمت گفته شده است .