مقدمه
از میان مسایل و موضوعات پرشمار نهاد خانواده، «مسألهی مهر» به عنوان یکی از مسایل «روابط مالی زوجین»، مهمترین موضوعی است که همیشه ضمن بیان عقد نکاح متبادر به ذهن است. مضافاً این که در برزخ اختلافات خانوادگی، اولین موضوعی که زن به رخ مرد میکشد، مسألهی مهر و مطالبهی آن است[1].
مهر از احکام تأسیسی دین اسلام نیست و با عنایت به سبق وجود آن در ادیان و ملل مختلف، مورد تأیید و امضاء شارع مقدس قرار گرفته است. البته شارع مقدس از امضاء حکم مهر در نکاح، غرض و هدفی داشته است و قطعاً به صرف سابقهی وجودی موضوع آنرا نپذیرفته است[2].
سوابق تاریخی حقوق اسلامی نشان میدهد که مهر به عنوان وجه مالی در عقد ازدواج مطرح نبوده است، بلکه نظر دین اسلام به عنوان یک دین کامل این بوده که با قرار دادن موضوع مهر به رابطهی ایجادی بین زوجین ابعاد عمیقتری ببخشد[3].
معانی لغوی و اصطلاحی مهریه
مهر واژهای عربی و از لحاظ لغوی به معنای «عوض» بهکار رفته است. در فارسی آن را کابین گویند[4]. مهریه مال معین یا چیزی است كه قائم مقام مال است كه در عقد نكاح برذمه مرد قرار میگیرد و در صورت مطالبه زن، وی مكلف است مهریهاش رابپردازد و این حق ارتباطی به طلاق و نفقه ندارد.
در تعریفی دیگر مهر مالی است که به هنگام عقد نکاح برابر ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت میگردد و صداق، صداقیه، کابین و فرض هم نامیده میشود.
مهر مالی است که برابر رسوم و عادات در موقع عقد نکاح شوهر به زن میدهد یا تعهد به دادن آن میکند. مهر باید قابل تملک زوج و زوجه باشد[5]. انواع مهر:
مهرالسنه یا مهر محمدی؛ مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (ع) مقرر کردند و آن عبارت از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پول نقره مسکوک است[6].
مهرالمسمی؛ عبارت از میزان مالی است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر میگردد و مورد توافق زوجین است.
مهرالمثل؛ در عقد نکاح میتوان مهر تعیین نکرد و زوجین میتوانند پس از وقوع عقد با توافق مهر تعیین نمایند، حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهر نزدیکی شود زوجه مستحقق مهرالمثل است و مهرالمثل عبارت از مالی است که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی و حال اقران و نزدیکان زوجه تعیین میگردد.
مهرالمتعه؛ چنانچه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت میکند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. بنابراین تعیین میزان مهرالمثل به وضع خانوادگی زوجه و زوج و مهرالمتعه به وضعیت مالی زوج بستگی دارد.[7]
شرایط مهر
مهر باید واجد شرایط زیر باشد:
- مهر باید ارزش مالی داشته باشد، بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمیتوان به عنوان مهریه تعیین کرد.
- از نظر شرع و قانون نقل و انتقال و معامله باشد بنابراین نمیتوان مشروبات الکی یا حیوانات حرام گوشت مانند خوک را به عنوان مهریه تعیین کرد.
- زوج مالی را میتواند مهر قرار دهد که خود مالک آن باشد بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمیتوان مهر قرار داد.
- ضرورتی ندارد که مهر حتماً عین معین باشد بلکه انجام عمل یا حرفهآموزی یاتدریس هم میتواند مهریه باشد. مثل آموختن قرآن به زوجه، یا آموختن رایانهبه زوجه میتواند موضوع مهر باشد[8].
مواد قانونی (مهم) مرتبط با مهریه:
در ارتباط با مهریه در قانون مدنی مواد چندی گنجانده شده است که در ذیل به مهمترین آنها اشاره میشود:
ماده ۱۰۸۲ –به مجرد عقد، زن مالك مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی كه بخواهد در آن بنماید.
ماده 1083- برای تأدیهی تمام یا قسمتی از مهر میتوان مدت یا اقساطی قرار داد.
ماده ۱۰۸۵ – زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی كه درمقابل شوهر دارد امتناع كند مشروط بر اینكه مهر او حال باشد. این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۰۸۶ – اگر زن قبل از اخذ مهر بهاختیار خود به ایفای وظایفی كه در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگرنمیتواند از حكم ماده قبل استفاده كند ـ معذلك حقی كه برای مطالبه مهردارد ساقط نخواهد شد.
ماده 1092- هر گاه شوهر قبل ازنزديکي زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بيش ازنصف مهر را قبلاً داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عيناً يا مثلاً يا قيمتاًاسترداد کند.
ماده 1093- هرگاه مهر در عقد ذكر نشده باشد و شوهر قبل از نزديكي و تعيين مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.
ماده 1097- در نكاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزديكي تمام مدت نكاح را ببخشد بايد نصف مهر را بدهد.
محل مراجعه جهت طرح دعوی:
1- دادگاه خانواده:
زوجهمیتواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود،هزینه ابطال تمبر و حقالوكاله وكیل را مطالبه نماید و همزمان تقاضای توقیف اموال همسرش را نیز بنماید.
2- مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی:
زنمیتواند از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خود را مطالبه نماید، به اینصورت كه قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه و تقاضای صدور اجرائیه نماید، سپس با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه كند كه البته به میزان نیم عشر دولتی هزینه اجرایی پرداخت مینماید كهبعداً این هزینه از شوهر اخذ خواهد گردید كه در این راستا مالی اعم از وجهنقد یا مال منقول (ماشین، موبایل…..) و یا مال غیر منقول (ملك) توقیفمیگردد البته به شرط اینكه جزء مستثنیات دین نباشد.
صلاحیت محلی دادگاه: اگر مهر مال منقول باشد- اعم از وجه نقد یا عین معین یا کلی در معین، چون از آثار عقد نکاح است، علاوه بر دادگاه محل اقامت شوهر، دادگاه محل وقوع عقد نکاح ازدواج هم برای رسیدگی به دعوای مطالبه مهر دارای صلاحیت است. اما اگر مهر مال غیرمنقول مثل ملک یا منزل مسکونی باشد، زن میتواند در دادگاه محل وقوع ملک نیز دعوای خود را طرح کند.[9]
سئوالات متداول در خواسته مطالبه مهریه
سئوال:
زنی پس از پنج سال از تاریخ فوت همسرش، تقاضای مهر از دادگاه کرده، حال آیا دادگاه بر اساس شاخص سال فوت مهر را باید محاسبه کند یا سال اخذ مهر؟[10]
جواب:
شاخص تاریخ فوت ملاک عمل خواهد بود.
سئوال:
در قبال مهر معین آیا پدر زوج که در این رابطه منتفع نمیباشد، نیز متعهد است؟[11]
جواب:
نظر به اینکه عقد نکاح دارای دو جنبه عبادی (ایجاد علقه زوجیت) و جنبه معاوضی (مهر) است و با توجه به فرض سئوال چون منتفع نمیباشد پدر زوج بریالذمه به نظر میرسد مگر پس از قبولی زوج و از باب تبدیل تعهد ، ذمه زوج بری و ذمه فرد دیگری مشغول شود.
سئوال:
چنانچه زوج پس از فوت شوهر که ورثه مادر متوفی و فرزندان صغیر هستند و زوجه قیم صغار میباشد مطالبه مهریه کند دادخواست به طرفیت چه کسانی طرح میشود؟[12]
جواب:
چون دعوی مطالبه مهریه از ماترک متوفی از ناحیه زوجهای که قیم صغار به جامانده از شوهر مرحومش میباشد مطرح شده و زوجه در آنِ واحد هم مدعی است و هم مدعیعلیه لذا زوجه نمیتواند مدعی علیه باشد بنابراین موقتاً در پرونده متشکله سمتش زایل و دادخواست به طرفیت مادر متوفی و صغار بهجا مانده از متوفی و رئیس حوزه قضایی به عنوان مدعیالعموم طرح میشود تا مدعیالعموم شخصاً یا با اعزام نماینده به دادگاه از صلاح و غبطه صغار دفاع نماید.
سئوال:
با توجه به اینکه شخصی با داشتن سه زن فوت مینماید، دو همسر او زنده و یکی از همسران فوت نموده باشد، آیا فرزندان آن همسر میتواند مطالبه مهریه نمایند؟[13]
جواب:
با توجه به اینکه مهریه حق دینی است که زوج نسبت به زوجه مدیون میباشد و این حقوق قانونی به وراث منتقل میشود فلذا فرزندان میتوانند مهریه را مطالبه نمایند مگر در صورتی که مادر آنان در زمان حیات حین تقسیم اموال مطالبه نکرده باشد.
سئوال:
آیا زوجه میتواند توأماً از طریق اداره ثبت و دادگاه تقاضای گرفتن مهریه نماید؟[14]
جواب:
بله، اما اگر در یکی از آنها منتج به نتیجه شده باشد، مرجع دیگر به لحاظ انتفاء اصل موضوع نیاز به تعقیب قانون امر نخواهد داشت و حسب مورد تصمیم لازم را اتخاذ خواهد نمود.
سئوال:
آیا مهریه زوجه غیردایم همانند زوجه دایم عندالمطالبه میباشد؟ آیا میتواند پس از جاری شدن عقد همهی مهریه را از شوهر دریافت کند؟
جواب:
بله میتواند و از این حیث فرقی با نکاح دایم ندارد.
سئوال:
اگر طلاق از طرف مرد باشد، مهريه در دوران نامزدي چگونه است؟[15]
جواب:
چنانچه بين زوجين صيغه نكاح خوانده شود و عقد نكاح بهصورت صحيح واقع شود،بر اساس قانون، به مجرد عقد، زن مالك مهر ميشود و ميتواند هر نوع تصرفي كه بخواهد در آن بنمايد، از اين حيث تفاوت بين دوراننامزدي و بعد از جشن عروسي وجود ندارد.
سئوال:
شیوه و فرمول محاسبه میزان مهریه چگونه است؟
جواب:
میزان مهریه به نرخ روز عبارتست از متوسط شاخص بهای[16] کالاها و خدمات مصرفی اعلامی از بانک مرکزی مربوط به سال قبل زمان محاسبه تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد و نتیجه آن ضربدر عدد مهریه مندرج در سند ازدواج[17].
سئوال:
زمانی که زوج پس از طرح دعوا (مطالبه مهریه) مبادرت به نقل و انتقال اموال خود نماید، زوجه چه اقدامی باید انجام دهد؟
جواب:
زوجه میتواند از دادگاه تقاضای تأمین خواسته نموده و دادگاه نیز پرونده را به اجرای احکام معرفی نماید با معرفی به اجرای احکام به توقیف اموال اقدام خواهد شد.
سئوال:
در صورتیکه اجرائیه به زوج ابلاغ شد و نسبت به پرداخت مهریه موضوع اجرائیه اقدامی نکرد، چه اموالی از زوج قابل توقیف در قبال مهریه مزبور است؟[18]
جواب:
در وصول موضوع اجرائیه محکمه یا اجرائیه ثبتی، بهجز مستثنیات دین، سایر اموال زوج قابل توقیف است، پس از توقیف، چنانچه مال توقیف شده وجه رایج یا عین مهریه باشد به زوجه تحویل میشود و در صورتی که از سایر اموال زوج باشد با انجام عملیات اجرایی و مزایده، وجوه حاصل از فروش اموال مزبور به زوجه پرداخت میشود.
مهر حتما عین معین باشد بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یاتدریس هم می تواند مهریه باشد. مثل آموختن
سئوال:
اگر مردی پولی به زن خود پرداخت کند و مرد مدعی شود که پرداخت وجه مذکور از بابت مهریه بوده است و زن مدعی بخشش آن شود، ادعای کدامیک از آنان پذیرفته خواهد شد؟[19]
جواب:
ادعای مرد، زیرا مرد مدیون است و مدیون است که تعیین میکند مالی که داده بابت چه چیزی بوده است.
در ذیل مستثنیات دین آورده شده است:
-مسکن مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی با رعایت شئون عرفی.
-اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه، خانواده و افراد تحت تکفل وی لازم است.
-آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره میشود.
-کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنان.
-وسایل و ابزار کار کسبه، پیشهوران، کشاورزان و سایر اشخاصی که وسیله امرار معاش محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی میباشد.
سئوال:
زنی که شوهر وی فوت نموده جهت ارائه دادخواست مطالبه مهریه باید علیه شوهر متوفی ارائه دعوی نماید یا ورثه ایشان؟[20]
جواب:
علیه ورثه شوهرش.
سئوال:
اگر در ضمن عقد نکاح مبلغی به عنوان مهریه توافق شده باشد و پس از گذشت مدتی از زندگی با توافق زوجین مبلغ مهریه اضافه شود، در اینصورت آیا زوج الزام به پرداخت مازاد (مهریه جدید) دارد؟[21]
جواب:
با توجه به توافق حاصله بین زوجین در مورد افزایش میزان مهریه، زوج با توجه به ماده 10 قانون مدنی ملزم به پرداخت مازاد میباشد.
سئوال:
در صورتیکه زوجه در طول زندگی مشترک مهریه خود را به زوج ببخشد، میتواند مجدداً مهریه خود را درخواست کند؟[22]
جواب:
در صورتیکه زوجه مهریه خود را در طول زندگی به زوج بخشیده باشد، حق مطالبه او ساقط میشود.
هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه
بابت یك میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومان تمبر و بابت مابقی مهریه به ازای هر یك میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق میگردد.
نمونه تقاضای وصول مهریه (از طریق اجرائیه ثبتی)
مسئول محترم دفترخانه ازدواج شماره ............................... شهرستان .............................................
احتراماً با توجه به تصویر مصدق عقدنامه پیوست كه اصل آن در آن دفترخانه تنظیم شده است، اینجانبه ........................... در تاریخ .................... در قبال مبلغ.......................................... ..... بعنوان مهریه به عقد ازدواج دائم همسرم آقای ................................... در آمدهام. بهطوریكه مستحضرید چون مهریه بعنوان دین بر ذمه زوج بوده و عندالمطالبه قابل وصول میباشد، نامبرده با وجود درخواستهای مكرر اینجابنه عمداً از تأدیه مهریه قانونی اینجانبه امتناع مینماید، لذا خواهشمند است به موجب این درخواست ضمن صدور اجراییه، نسبت به وصول مهریه اینجانبه اقدام لازم را بهعمل آورید.
امضاء زوجه
نشانی زوج : .................................................. .................................................. .
نشانی زوجه : .................................................. .................................................
شرایط و فرایند تقاضای وصول مهریه از طریق اجرائیه ثبتی:
- لازمه وصول مهریه از طریق ثبت آن است كه عقدنامه رسمی و ثبتی باشد.
- دفترخانه پس از وصول تقاضانامه ، مراتب را به زوج ابلاغ مینماید. چنانچه زوج حاضر به پرداخت مهریه نباشد، زوجه تقاضای اجرای مفاد سند عقدنامه را در خصوص مهریه مینماید.
- اگر از طرف زوجه مالی از زوج معرفی گردد كه جزء مستثنیات دین نباشد، مال معرفی شده از طرف اجرای ثبت به نفع زوج توقیف میگردد و اگر زوج فاقد مال بوده ولی كارمند دولت باشد با تقاضای زوجه یك سوم حقوق وی تا پرداخت كل مهریه به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت میگردد.
مطالبه مهریه از طریق مراجع قضایی
- مطالبه مهریه از طریق شعب حقوقی مراجع قضایی مستلزم تنظیم و تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی است زیرا دعوی مطالبه مهریه، دعوی مالی است.
دعوی مطالبه مهریه در دادگاه خانواده (و یا شعبه حقوقی اختصاص داده شده به دعاوی خانوادگی) مطرح و مورد رسیدگی قرار میگیرد. در ادامه چند نمونه دعوی وصول مهریه طرح و نشان داده شده است:
1- تقاضای صدور حكم مبنی بر قرار تأمین مهریه
اگر زوجه احتمال دهد كه تا تقدیم دادخواست مطالبه مهریه، زوج اموال خود را كتمان مینماید ابتداً دادخواستی مبنی بر تقاضای صدور حكم مبنی بر قرار تأمین مهریه تقدیم دادگاه مینماید.
مدارك لازم:
- فتوكپی مصدق عقدنامه.
- فتوكپی مصدق شناسنامه طرفین.
نحوه تنظیم دادخواست:
- نوشتن مشخصات زوجه در مقابل ردیف خواهان در برگ دادخواست.
- نوشتن مشخصات زوج در مقابل ردیف خوانده در برگ دادخواست.
- نوشتن واژه اصیل در مقابل ردیف وكیل یا نماینده قانونی.
- نوشتن عبارت؛ تقاضای صدور حكم مبنی بر قرار تأمین مهریه در مقابل ردیف تعیین خواسته و بهای آن.
- نوشتن نام مدارك و ضمائم تقدیمی در مقابل ردیف دلائل و منضمات دادخواست.
- نوشتن شرح دادخواست طبق نمونه ذیل و امضاء آن در برگ دادخواست.
نمونه تقاضای وصول مهریه (از طریق مراجع قضایی)
نمونه دادخواستها
نمونه دادنامه (1)
خواهان: خانم زهره .... به نشاني قم،...
خوانده: آقاي محمود... به نشاني قم،...
خواستهها:
1. اعسار از پرداخت هزينه دادرسي
2. مطالبه مهريه
در خصوص دادخواست خانم زهره .... فرزند ...به طرفیت آقای محمود ... فرزند ... به خواسته بدواً صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و سپس حکم به الزام خوانده به پرداخت مهریه که در سال 1367 سه میلیون ریال بوده با محاسبه وفق شاخص روز، خوانده در دادگاه حاضر نگشته و لایحهای نیز ارسال ننموده با این وصف و با توجه به جامع محتویات پرونده از جمله استشهادیه و تصویر برابر با اصل شناسنامه و سند رسمی ازدواج، خواسته خواهان مقرون به صحت تشخیص داده شد، لذا با استناد به مواد 4 ، 505 و 506 ازق .آ.د.م و ماده 1082 ق مدنی و تبصره آن بدواً رأی به اعسار موقت خواهان از پرداخت هزینه دادرسی و سپس رأی به الزام خوانده به پرداخت مبلغ یکصد و پانزده میلیون و یکصد و سی و نه هزار و هشتصد و هشتاد و شش ریال به عنوان مهریه در حق خواهان صادر میگردد رأی صادره نسبت به خوانده غیابی و ظرف بیست روز پس از ابلاغ واقعی قابل واخواهی در همین شعبه و سپس ظرف بیست روز قابل اعتراض و رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر استان قم میباشد.
رئیس شعبه... محاکم عمومی حقوقی قم
خواهان: خانم فاطمه ... با وكالت آقاي محمد حسين ... و آقاي محمد رضا ... به نشانی قم،...
خوانده: آقاي فرهاد ... به نشانی قم،...
خواسته: مطالبه مهريه
در خصوص دادخواست خانم فاطمه .... فرزند ... با وكالت آقاي محمد رضا ... و محمد حسين .... به طرفيت آقاي فرهاد ... فرزند... به خواسته مطالبه مهريه و هزينه دادرسي و حقالوكاله كه با توجه به محتويات پرونده از جمله فتوكپي مصدق نكاحنامه رسمي بهشماره ترتيب... وجود علقه زوجيت دائم بين طرفين و اينكه تعداد دويست و پنجاه عدد سكه تمام بهار آزادي به عنوان مهريه اين ازدواج به تاريخ وقوع عقد نكاح ... بوده محرز است خوانده به استناد يك فقره اقرارنامه بهشماره ... پيوست پرونده اظهار نموده همسرم در محضر با توافق خود من و با گرفتن اجازه از پدرش، تعداد 250 عدد سكه بهار آزادي را معوض به تعداد پنج عدد سكه تمام بهار آزادي و يك نوبت سفر عتبات عاليات نمودند و در حقيقت تعداد 250 سكه مهريه خودش را به من بخشيدند و در نتيجه هيچگونه ادعايي در اين خصوص نداشته باشد و همچنين ايشان با ارسال اظهارنامه از من خواسته بود كه مشاراليها را به سفر عتباتببرم كه اظهارنامه به من ابلاغ نشده، وكيل مدافع خواهان اظهار نمودند با توجه به اظهارات موكله ماهيت اقرارنامه بين طرفين عقد هبه معوض بوده و لفظ بخشيدن نيز به صراحت در اقرارنامه آمده، لذا با توجه به اين موضوع موكله علاوه بر درخواستهاي شفاهي دو مرتبه به صورت اظهارنامه از ايشان درخواست نموده كه به تعهد خود عمل نمايد كه زوج با توجه به اقرار ايشان مبني بر وصول اظهارنامهها هيچ اقدامي در انجام تعهد خود نكرده است و در اين خصوص از دفتر مراجع تقليد جهت وضوح بيشتر موضوع سؤال گرديده كه ايشان با توجه به موضوع اعلام نمودهاند موضوع هبه معوضه ميباشد و لذا با توجه به عدم قبض در اين هبه اين بخشش داراي اشكال ميباشد چون شرط صحت آن تحقق نيافته و حتي با درخواست زوجه مبني بر مطالبه عوض با انكار از سوي زوج مواجه گرديده است دادگاه ضمن توجه به اظهارات اصحاب پرونده اظهارات وكلاي مدافع خواهان را موجه و منطبق با موازين شرعي و قانوني دانسته و از آنجائيكه حق رجوع در هبه كذائي براي زوجه محفوظ است و دفاعيات خوانده وجهي ندارد ادعاي خواهان را ثابت دانسته و مستندا به ماده 1102 و 1082 قانون مدني و ماده 519 قانون آئين دادرسي مدني خوانده را به پرداخت تعداد 250 عدد سكه بهار آزادي به عنوان مهريه و هزينه دادرسي در حق خواهان محكوم مينمايد و دادگاه در مورد مطالبه حقالوكاله آن را فاقد شرايط مفاد ماده 521 دانسته و حكم به رد آن صادر مينمايد. رأي دادگاه ظرف بيست روز پس از ابلاغ قابل تجديدنظر در دادگاه تجديدنظر ميباشد.
رئيس شعبه ...محاكم عمومي حقوقي قم
منابع
- اداره کل آموزشهای مردمی معاونت آموزش قوه قضائیه، حقوق به زبان ساده، قم، انتشارات قضا، چاپ اول، 1384.
- اداره کل آموزشهای مردمی معاونت آموزش قوهی قضائیه، بروشور مهریه.
- پولادی، ابراهیم، مهریه و تعدیل آن، تهران، موسسه انتشارات دادگستر، چاپ دوم، 1388.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم، 1381.
- سایت اینترنتی معاونت حقوقی مجلس؛
http://www.hvm.ir/question/main.asp?word=&idd=542
-معاونت آموزش قوهی قضاییه، مجموعه نشستهای قضایی 3، 13 و 16: مسائل قانون مدنی، قم، نشر قضا، چاپ نخست، 1383.
- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مشاوره قضایی تلفنی3 و 1، قم، نشر قضا، چاپ اول، 1385.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی متوسط، تهران، انتشارات امیرکبیر، جلد چهارم، چاپ اول، 1347، ص: 4462.
- موحدیان، غلامرضا، حقوق و روابط مالی زوجین، تهران، نگاه بینه، چاپ اول، 1384.
- موسویمقدم، محمد، راهنمای دعاوی خانوادگی (جلد سوم) مهریه، قم، دادگستری کل استان قم، 1387.
نام محقق : اصغر کاظمی
[1]- پولادی، ابراهیم، مهریه و تعدیل آن، تهران، موسسه انتشارات دادگستر، چاپ دوم، 1388، ص: 16.
[2]- همان، ص: 70-69.
[3]- همان، ص: 16.
[4]- معین، محمد، فرهنگ فارسی متوسط، تهران، انتشارات امیرکبیر، جلد چهارم، چاپ اول، 1347، ص: 4462.
[5] - جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم، 1381،ص 3577.
[6]- همان، ص 3578.
[7]- اداره کل آموزشهای مردمی معاونت آموزش قوه قضائیه، حقوق به زبان ساده، قم، انتشارات قضا، چاپ اول، 1384.
[8]- اداره کل آموزشهای مردمی معاونت آموزش قوهی قضائیه، بروشور مهریه.
[9]- موسویمقدم، محمد، راهنمای دعاوی خانوادگی (جلد سوم) مهریه، قم، دادگستری کل استان قم، 32.
[10]- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مجموعه نشستهای قضایی (16): مسائل قانون مدنی (4)، قم، نشر قضا، چاپ نخست، 1384، ص: 184.
[11]- همان، ص: 186.
[12]-معاونت آموزش قوهی قضاییه، مجموعه نشستهای قضایی (13): مسائل قانون مدنی (3)، قم، نشر قضا، چاپ نخست، 1383، ص: 148.
[13]- همان، ص: 150.
[14]- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مجموعه نشستهای قضایی (3): مسائل قانون مدنی (13)، قم، نشر قضا، چاپ نخست، 1383، ص: 154-153.
[15]- سایت اینترنتی معاونت حقوقی مجلس؛ http://www.hvm.ir/question/main.asp?word=&idd=
[16]- این شاخص ماهیانه و سالیانه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین و اعلام میگردد.
[17]- موحدیان، غلامرضا، حقوق و روابط مالی زوجین، تهران، نگاه بینه، چاپ اول، 1384، 22.
[18]- موحدیان، غلامرضا، حقوق و روابط مالی زوجین، تهران، نگاه بینه، چاپ اول، 1384، 31-30.
[19]- موسویمقدم، محمد، راهنمای دعاوی خانوادگی (جلد سوم) مهریه، قم، دادگستری کل استان قم، 29.
[20]- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مشاوره قضایی تلفنی 1، قم، نشر قضا، چاپ اول، 1384، 23.
[21]- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مشاوره قضایی تلفنی 3، قم، نشر قضا، چاپ اول، 1384، 280-279.
[22]- معاونت آموزش قوهی قضاییه، مشاوره قضایی تلفنی 3، قم، نشر قضا، چاپ اول، 1384، 283-282.
مطالبه مهریه
U
پاسخ با نقل قول
