معرفي جامع و كامل رشته ي مدیریّت - مشترک تمام گروه ها

[Borna66]

هدف:
مدیریت علم اداره و هدایت سازمانهاست. به گونه‌ای كه موجب افزایش بهره‌وری ، كارایی و اثر بخشی آنها گردد. به عبارت دیگر مدیریت، دانش بین رشته‌ای است كه از علوم مختلف مانند ریاضیات، جامعه‌شناسی و روانشناسی برای بهبود عملكرد سازمانها یاری می‌جوید.
دانش مدیریت در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 برای بهتر اداره كردن سازمانهای یك جامعه، بخصوص سازمانهای صنعتی و تجاری جامعه مطرح گردید.

در واقع پیدایش مباحث مدیریت به انقلاب صنعتی و نیاز صنایع به مدیران متبحر باز می‌گردد و بتدریج با تخصصی‌تر شدن هرچه بیشتر علوم، مدیریت نیز به شاخه‌های مختلفی اعم از بازرگانی ، دولتی ، صنعتی ، مالی، بیمه ، گمركی ، بیمارستانی و شاخه‌های متعدد دیگر تقسیم می‌شود.

فارغ‌التحصیلان این رشته با گرایشهای متفاوت می‌توانند پس از اتمام تحصیلات، مسوولیتهای متفاوت مدیریتی را در سطح كشور بر عهده گیرند و با اتكاء به آموخته‌های خود در زمینه‌های بازرگانی، مالی ، صنعتی ، دولتی و ... به راحتی فعالیت كنند.

[Borna66]

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه:

داوطلب باید از توان كافی در درسهای ریاضی،‌ آمار، اقتصاد و زبان انگلیسی دوره دبیرستان برخوردار باشد و درك بالایی در فهم مطالب به ویژه در زمینه امور مالی داشته باشد. قدرت رهبری، اعتماد به نفس ، روابط اجتماعی خوب، توان تجزیه و تحلیل و قدرت بیان قوی از ویژگی‌های لازم برای دانشجوی رشته مدیریت در تمامی گرایش‌ها است.

دانشجوی این رشته بخصوص در گرایش‌های بازرگانی و صنعتی باید به مسائل تجاری و اقتصادی و محیط بازار علاقمند بوده و در دروس ریاضی ، زبان انگلیسی و ادبیات فارسی قوی باشد. چون در رشته مدیریت برای تجزیه و تحلیل مطالب باید در درس ریاضی قوی بود و همچنین برای دسترسی به منابع مختلف این رشته، تسلط به زبان انگلیسی بسیار اهمیت دارد و بالاخره یك مدیر باید بتواند مطالب را به درستی و زیبایی بیان كرده و بنویسد وگرنه شنونده و یا خواننده مطالب او خسته خواهد شد. به همین دلیل باید در درس ادبیات قوی بوده و از نگارش خوبی بهره‌مند باشد.

دانشجوی رشته مدیریت بخصوص مدیریت صنعتی باید در دروس ریاضی و آمار قوی باشد و به همین دلیل بهتر است كه دانشجویان این گرایش از بین داوطلبان رشته علوم ریاضی فیزیك انتخاب شوند.

دانشجوی رشته مدیریت باید خلاقیت، نوآوری و قدرت تشخیص خوبی داشته باشد تا بتواند نتیجه تصمیمی را كه امروز می‌گیرد، در آینده ارزیابی كند و بدین وسیله از انجام كارهای بی‌فایده كه گاه می‌تواند ضرر و زیانهای غیرقابل جبرانی نیز به همراه داشته باشد، جلوگیری كند.

دانشجوی مدیریت جهانگردی لازم است كه به تاریخ و فرهنگ خود و به درس جغرافیا علاقمند باشد و همچنین از روابط اجتماعی خوبی برخوردار بوده و به یك زبان خارجی مثل انگلیسی ، فرانسه و یا عربی مسلط باشد تا بتواند با جهانگردان خارجی به راحتی ارتباط برقرار كند.

[Borna66]

نكات تكمیلی :

تداخل در رشته‌های مختلف مدیریت، نسبت به شاخه‌های مختلف رشته‌های دیگر بیشتر است. یعنی محتوای 70 درصد دروس این رشته در همه شاخه‌ها مشترك می‌باشد، زیرا اصول مدیریت در رابطه با سازمانهای مختلف تفاوت چندانی ندارد و تفاوت آنها تنها در نوع وظایف، فعالیت‌ها و امور سازمانها است. به همین دلیل یك دانشجوی مدیریت در هر شاخه‌ای كه درس بخواند، تنها با خواندن چند درس تخصصی می‌تواند در شاخه دیگر نیز فعالیت كند. در نتیجه دانشجو نباید حساسیت زیادی نسبت به نوع گرایش خود داشته باشد.
در پایان لازم است گفته شود كه رشته مدیریت از داوطلبان هر سه گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی ،‌علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو می‌پذیرد.

[Borna66]

معرفی گرایش‌های مقطع کارشناسی :

رشته مدیریت در كشور ما دارای شاخه‌های متعددی می‌باشد كه از آن جمله می‌توان به مدیریت بازرگانی، صنعتی، دولتی، جهانگردی ، بیمه ، بیمه اكو، امور گمركی و امور بانكی اشاره كرد و همچنین از شاخه‌های تخصصی‌تری مثل مدیریت كمیسریای دریایی و یا اداره امور بیمارستانها نام برد.

[Borna66]

مدیریت بازرگانی :

رشته مدیریت بازرگانی در مفهوم عام آن شامل طیف وسیعی از مدیریت‌ها می‌شود، زیرا بیشتر سازمانهای تجاری ، صنعتی و خدماتی مثل بانكها، شركت‌های بیمه و یا كارخانجات صنعتی به دنبال سود هستند و در نتیجه یك موسسه بازرگانی محسوب می‌شوند. و از همین‌رو در كشور ما تا چند سال پیش، گرایش مدیریت بازرگانی شامل گرایش‌های مختلف این رشته مانند مدیریت صنعتی ، مدیریت بیمه و مدیریت جهانگردی و مدیریت بازرگانی بود. اما امروزه با پیشرفت علم مدیریت و تخصصی‌تر شدن این رشته ، مدیریت بازرگانی كاربرد محدودتری پیدا كرده است.

دروس تخصصی این رشته در زمینه شناخت بازار، مسائل بازاریابی، تجارت ، داد و ستد، معاملات بین‌المللی و صادرات و واردات است و در نهایت یك دانشجوی مدیریت بازرگانی به عنوان یك مدیر تجاری تحصیل كرده ، می‌تواند امور تجاری را تفكیك كرده و اداره كند و به یاری قدرت خلاق خویش در ایجاد بازار جدید، ارائه خدمات متنوع و تازه ، ابداع روشهای جدید در عرضه و توزیع، كارآفرین باشد. برای مثال یك فارغ‌التحصیل مدیریت بازرگانی باید بتواند برای كالاهای موجود، بازار جدیدی پیدا كرده و یا روشهای مطلوب توزیع را در سیستم دولتی طراحی كند. چون امروز یكی از بزرگترین مشكلات كشور ما رساندن محصولات كشاورزی مثل برنج، چای و مركبات به بازار و به دست مصرف كننده است.

گرایش مدیریت بازرگانی به بررسی اصول، روشها و مهارتهایی می‌پردازد كه اداره كنندگان سازمانهای اقتصادی، خدماتی و بازرگانی باید از آن اطلاع داشته باشند. برای مثال نحوه تصمیم‌گیری در مورد روشهای تولید، فروش ، سرمایه‌گذاری، بازاریابی ، جذب نیروی انسانی و دهها مساله دیگر كه در هر موسسه بازرگانی برای یك مدیر مطرح می‌گردد، در این گرایش آموزش داده می‌شود.

[Borna66]

مدیریت صنعتی :

قرن حاضر، قرن رقابت و بهره‌وری است و لازمه بقا در این قرن، درك زمان و شرایط و برنامه‌ریزی برای استفاده از این دگرگونیها و همراه ساختن خود با این تحولات است و این به معنای آن است كه امروزه نمی‌توان یك واحد صنعتی پیشرفته و بزرگ را كه تولید آن از كمیت و كیفیت بالایی برخوردار است، با تكیه بر مدیریت سنتی كه موروثی بوده و از پدر به پسر منتقل می‌شود، اداره كرد. بلكه باید با استفاده از مدیران كارآمد در بخش‌های مختلف یك واحد صنعتی، مثل بخش تولید و یا بخش نیروی انسانی، راه رسیدن به هدف را هموار نمود.

برای مثال حضور یك كارشناس مدیریت صنعتی كه مسوولیت نیروی انسانی را بر عهده بگیرد، در هر واحد صنعتی ضروری است تا وی بتواند با استفاده از دانش آكادمیك خویش ، مشاركت ،‌ مهارت و انگیزه‌ نیروی انسانی واحد صنعتی مورد نظر را افزایش دهد.

یكی از علل عدم موفقیت صنایع ما این است كه اكثر مسوولین واحدهای صنعتی ، فارغ‌التحصیل مدیریت صنعتی نیستند. گرایشی كه مدیران نیروهای انسانی سازمانهای صنعتی را تربیت می‌كند.

مدیریت صنعتی دارای سه بعد اصلی فنی و تكنیكی ، بعد مالی و بعد رفتاری و اجتماعی می باشد كه بعد فنی و تكنیكی در دروس تحقیق در عملیات و كنترل پروژه ، بعد مالی در درسهایی مثل حسابداری صنعتی و بعد رفتاری و اجتماعی در دروس رفتار سازمانی، مدیریت منابع انسانی و تئوریهای مدیریت بیان می‌گردد. و البته بعضی از دروس این گرایش مانند مدیریت تولید و عملیات به هر سه این ابعاد می‌پردازد.

[Borna66]

در مورد تفاوت دو رشته مدیرت صنعتی و مهندسی صنایع باید گفت :

در رشته مهندسی صنایع دانشجویان بیشتر به مطالعه بعد فنی و تكنیكی صنایع می‌پردازند، اما رشته مدیریت صنعتی به دو بعد مالی و رفتاری صنایع تاكید بیشتری دارد.

رشته مهندسی صنایع و مدیریت صنعتی ، مشتركات فراوانی دارند زیرا دروس مدیریت در هر دو رشته از اهمیت بسیاری برخوردار است اما آنچه كه باعث تمایز دو رشته از یكدیگر می‌شود، آن است كه رشته مدیریت صنعتی بیشتر به مدیریت نیروی انسانی می‌پردازد ولی رشته مهندسی صنایع به مدیریت فنی توجه دارد.

برای مثال در یك كارخانه روش تولید یك محصول و بررسی جزئیات آن بر عهده مهندس صنایع می‌باشد و اداره نیروی كارخانه مورد نظر و ارتباط واحد صنعتی فوق با محیط اطرافش بر عهده مدیریت صنعتی است.

مدیریت دولتی :

شاخه مدیریت دولتی همان‌طور كه از نامش پیداست، متخصصانی را تربیت می‌كند که بتوانند درآینده، اداره سازمانهای دولتی را بر عهده بگیرند. زیرا اداره یك سازمان دولتی با اداره سازمانهای بازرگانی و صنعتی متفاوت است.

برای مثال چون در یك بخش دولتی، رقابت وجود ندارد، كاركنان تمایلی به افزایش ارتقای خدمات ندارند و این وظیفه مدیریت است كه بتواند در چارچوب قوانین و مقررات دولتی، با خلاقیت و نوآوری خویش، كارآیی و بهره‌وری كاركنان را افزایش دهد. هدف ما در رشته مدیریت دولتی، تربیت مدیران شایسته‌ای است كه بتوانند وظایف پنجگانه محوله را به نحو احسن در سازمانها و تشكیلات دولتی كشور انجام دهند.

این وظایف عبارتند از :

1- برنامه‌ریزی و اجرای آن .
2- سازمان‌دهی یا تقسیم وظایف بین كاركنان یك سازمان به نحوی كه با تقسیم كار بتواند مهارت پرسنل خود را در پرداختن به كارهای جزئی افزایش دهد.
3- عملیات امور استخدامی و یا كارگزینی كاركنان جدید
4- هدایت و راهبری، چون ما معتقدیم كه یك مدیر پس از استخدام نیروی جدید، نمی‌تواند آن را به یكباره به محیط كار اعزام كند بلكه بایستی تحت هدایت و آماده‌سازی لازم قرار گیرد تا بالاترین انگیزش‌های مادی و معنوی در او به وجود آید 5- نظارت و كنترل ، كه از جمله بخشهای بسیار حساس است چون در این مرحله یك مدیر با اندازه‌گیری ، سنجش علمیات و توجه به شاخص‌های كنترل بررسی می‌كند كه آیا توانسته‌است به اهداف تعیین شده در برنامه‌ریزی خویش دست یابد یا خیر؟ و در صورت لزوم اقدامات اصلاحی را در جهت پیشگیری از انحرافات احتمالی به اجرا می‌گذارد.

البته وظایف فوق شامل همه شاخه‌های مدیریت می‌شود اما متخصصان مدیریت دولتی به این وظایف بشدت اعتقاد دارند.

[Borna66]

مدیریت امور گمركی :

گرایش مدیریت امور گمركی به منظور تربیت كارشناسان و مدیرانی ایجاد شده است كه ضمن احاطه كلی بر دانش مدیریت و مقوله بازرگانی و تجارت بین‌الملل، دانش كافی در كلیه زمینه‌های كارشناسی مرتبط به امور گمركی را كسب نمایند، زیرا بدون اشراف بر موازین و مقررات و تكنیك‌های گمركی ، اساسا توفیق در امر بازرگانی خارجی میسر نخواهد شد. در نتیجه لازم است كه تعدادی از دانشجویان رشته مدیریت بطور تخصصی در زمینه مقررات بین‌المللی و كنوانسیونهای گمركی مطالعه كرده و شناخت لازم را درباره سازمان‌ها و مجامع‌ گمركی بین‌المللی و سایر سازمانها و مجامعی كه بخشی از فعالیت‌های آنان منجر به وضع معیارهایی در سطح جهانی در زمینه مسایل گمركی می‌گردد، پیدا كنند.

گمرك در خدمت تجارت جهان است و گرایش مدیریت امور گمركی نیز بخشی از مدیریت تجاری و بازرگانی است كه در آن نحوه بررسی كالاهای وارداتی و صادراتی و نحوه تنظیم اظهارنامه‌ها و چگونگی ایجاد تعرفه‌های مالیاتی آموزش داده می‌شود. همچنین دانشجویان می‌آموزند بر اساس سیاست اقتصادی كشور، كالاهای ممنوعه و غیر ممنوعه را شناسایی كنند.

[Borna66]

مدیریت جهانگردی :

ایران 1.648.000 كیلومتر مربع وسعت دارد و هر گوشه‌اش جلوه و لطفی تازه ، رمز و رازی دیگر و زیبایی و صلابتی دوچندان دارد. از ایران سخن می‌گوییم، كشوری كه می‌توان در یك فصل هم در آبهای نیلگون جنوبش تنی به آب زد و هم در كوهستانهای سپیدپوش شمالش، به ورزشهای زمستانی پرداخت. سرزمینی كه می‌توان در كویرش به آسمان پرستاره نزدیك شد و در جنگلهای انبوهش معنی واقعی رنگ سبز را دریافت. دیاری كه هر وجب از خاكش ، با تو از تمدنی كهن سخن می‌گوید.

اما چرا كشوری با این همه جلوه و جذابیت ، تنها سهم اندكی از صنعت سودآور جهانگردی را به خود اختصاص داده است؟

نتیجه یك نظرخواهی كه از خبرنگاران خارجی به عمل آمده است، نشان می‌دهد كه بسیاری از آنها بر این اعتقادند كه مدیریت ضعیف، یكی از عوامل اصلی ركود صنعت جهانگردی در كشور ما است. چون لازمه توسعه و تقویت صنعت جهانگردی، اطلاع از زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی ، جغرافیایی و فرهنگی كشور است تا بتوان امكانات موجود و همچنین مسائل و مشكلاتی كه در راه توسعه این صنعت وجود دارد، شناسایی كرد و سپس بر اساس تحقیقات موجود، یك برنامه‌ریزی دقیق و عملی داشت. و البته چنین كاری تنها به یاری مدیرانی كارآمد و متخصص در صنعت جهانگردی امكان‌پذیر است. تخصصی كه در شاخه مدیریت جهانگردی آموزش داده می‌شود.

صنعت جهانگردی بعد از جنگ جهانی دوم رونق یافت این صنعت در آن زمان در دست سرمایه‌داران بزرگی بود كه هدفی جز جلب مشتری بیشتر و در نتیجه سود بیشتر نداشتند. و به همین دلیل با مخالفت مردم مناطق توریستی مواجه شدند. چون مردم می‌دیدند كه كمپانی‌های بزرگ بهترین مناطقشان را اشغال كرده و چشم‌اندازهایشان را كور می‌كنند و در نهایت نیز تنها آب و هوای بد، شلوغی راه و سرو صدا عاید آنها می‌شود.

این اختلاف باعث شد كه صنعت جهانگردی دچار یك تغییر و تحول عمده گردد و بتدریج تبدیل به یك مقوله علمی شود. علمی میان رشته‌ای كه امروزه دارای گرایشهای مختلفی اعم از مردم‌شناسی جهانگردی، جامعه‌شناسی جهانگردی ، حقوق جهانگردی و مهمتر از همه مدیریت جهانگردی می‌باشد .

گرایشی كه دانشجویان را برای عهده‌دار شدن فعالیت‌های اجرایی برنامه‌های جهانگردی آماده می‌كند. یعنی متخصص این رشته در نهایت باید بداند كه چه نوع جهانگردی را جذب كند؟ چگونه جذب كند، و چگونه بازارهای جهانگردی جدیدی برای جذب توریست ایجاد نماید.

تفاوت این گرایش با گرایش‌های دیگر مدیریت در این است كه جهانگردی كالای خاصی است كه با كالاهای دیگر تفاوت بسیار دارد چون این كالا همانجا كه تولید می‌شود، مصرف می‌گردد و نمی‌توان آن را انبار كرد و یا در فصل دیگری مصرف نمود. به همین دلیل كالای جهانگردی، بازار ویژه‌ای می‌طلبد و تخصص خاصی نیز برای دست‌یابی به این بازار لازم است. تخصصی كه رشته مدیریت جهانگردی آموزش داده می‌شود.

[Borna66]

مدیریت بیمه :

بیمه یكی از شاخص‌های توسعه در كشورهای پیشرفته است، چون هر سرمایه‌داری كه بخواهد در كشوری سرمایه‌گذاری كند، باید اطمینان داشته باشد كه در صورت بروز هر گونه حادثه‌ای یا خطری، سرمایه وی مصون خواهد بود. از همین‌رو در كشورهای پیشرفته از بیمه به عنوان صنعت بیمه یاد می‌كنند به این معنی كه همزمان با توسعه صنعت ، بیمه نیز توسعه خواهد یافت و همچنین بر این اعتقادند كه هر فردی نمی‌تواند وارد این صنعت شود بلكه باید متخصص و دانش‌آموخته این صنعت باشد . در نتیجه در دانشگاههای بزرگ و معتبر دنیا، رشته بیمه به عنوان یك رشته مستقل كه دارای دو زیرشاخه عمده بیمه‌های زندگی و غیرزندگی است، تدریس می‌شود.

در كشور ما نیز گرایش مدیریت بیمه در دانشگاهها و مراكز آموزش عالی تدریس می‌شود، اما به دلیل اینكه در كشور ما صنعت بیمه دولتی است، در آن رقابت دیده نمی‌شود و در نتیجه رشته مدیریت بیمه نیز جایگاه واقعی خویش را پیدا نكرده است.

دروس تخصصی رشته مدیریت بیمه در دانشگاههای ایران شامل آموزش انواع بیمه از جمله بیمه اموال، بیمه اشخاص، بیمه مسوولیت و ... است. در حالی كه دروس این رشته باید خیلی پربارتر از موارد فوق باشد. برای مثال در دانشگاههای خارج از كشور ، دانشجویان چگونگی ارزیابی ریسك را فرا می‌گیرند. یعنی یاد می‌گیرند كه چگونه باید ریسك كالایی كه قرار است بیمه شود، ارزیابی كنند. كاری كه نیاز به محاسباتی بسیار دارد.

البته اگر در ایران نیز بیمه جنبه خصوصی پیدا كند، بدون شك این گرایش نیز متحول شده و شكوفایی لازم را پیدا خواهد كرد.

دانشجوی مدیریت بیمه نحوه اداره سازمانهای بیمه و چگونگی رفتار با بیمه‌گذارها را فرا می‌گیرد تا بتواند آنها را به بیمه‌گذاری ترغیب و تشویق كند. همچنین دانشجویان درباره انواع فعالیت‌های بیمه مثل بیمه عمر، ماشین، خدمات درمانی و غیره اطلاعات لازم را كسب كرده و چگونگی فعالیت در این زمینه‌ها را بر اساس پایه و مبانی مدیریتی فرا می‌گیرند.