اسهال، استفراغ و مسمومیت‌های غذایی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرم سال هستند.
وارد شدن میكروب و ویروس به دهان از طریق غذا، منجر به عفونت دستگاه گوارش می‌شود كه معمولا به‌صورت اسهال و گاهی به‌صورت درد شكم، تهوع، ضعف و بی‌حالی خود را نشان می‌‌دهد. از آنجا كه عوامل این بیماری از طریق دهان وارد بدن می‌‌شوند، بهترین راه مقابله با آن، رعایت بهداشت تغذیه‌ای است.
بین 20 تا 50 درصد افرادی كه به كشورهای در حال توسعه سفر می‌كنند، حین مسافرت یا پس از آن، دچار اسهال می‌شوند و این خطر در هنگام مسافرت به هندوستان، آمریكای لاتین، آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا، بیشتر است.
بیماری اسهال با دردهای شكمی، تهوع، سردرد، تب خفیف و استفراغ همراه است و كمتر از 5 درصد بیماران دچار تب بالا، مدفوع خونی و یا هر دو می‌شوند.اشخاصی كه در معرض خطر بیشتری هستند شامل بالغین جوان، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف شده، دیابتی‌ها و بیماران دریافت‌كننده آنتی‌اسید هستند. منبع اولیه عفونت، خوردن غذا یا آب آلوده است.
در فصل تابستان به‌علت افزایش سفر، مصرف غذا در خارج از منزل نیز متداول‌تر است كه این امر افراد را بیشتر در معرض بیماری‌های عفونی قرار می‌دهد.
دكتر جانبخش، متخصص عفونی، دراین باره می‌گوید: عامل عفونت‌های گوارشی كه به اسهال مسافرتی معروف هستند میكروب‌هایی مانند ایكولای هستند كه علائم آن به شكل تب خفیف، درد شكمی و اسهال غیرخونی بروز می‌كنداسهال‌های ویروسی نیز كه افراد شش ماهه تا دو ساله را درگیر می‌كنند در فصل تابستان شیوع پیدا می‌كنند.
دكتر جانبخش درباره مسمومیت‌های غذایی می‌گوید: این نوع مسمومیت‌ها 2دسته‌اند؛ گروه اول علائم گوارشی فوقانی مانند درد شكم و استفراغ را به همراه دارند و گروه دوم نیز علائمی شبیه اسهال هستند.عامل این مسمومیت‌ها استافیلوكوك‌ها هستند كه به‌دنبال خوردن آب، سبزی، غذا و گوشت آلوده وارد بدن می‌شوند و دوره‌ای 3 تا 5روزه دارند.
وی عفونت‌های تهاجمی را دارای علائم بیماری‌زای شدیدتر عنوان كرد و گفت: عفونت‌های تهاجمی منجر به تشدید تب و لرز و اسهال از نوع خونی می‌شوند كه شیگلا، سالمونلا، ایكولای و بعضا آمیب‌ها ایجادكننده آنها هستند. این نوع از عفونت‌ها بسیار خطرناكند و ممكن است به عوارضی نظیر گشادی روده و سوراخ شدن آن منتهی شوند.
عفونت‌های روده‌ای
براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، بیماری‌های ناشی از غذا، بیماری‌هایی هستند كه ماهیت عفونی یا سمی دارند و عامل آن از راه غذای مصرفی وارد بدن می‌شود و هر فردی در معرض ابتلا به چنین بیماری‌هایی قرار دارد.به‌عنوان مثال، عفونت‌های روده‌ای و اسهال از مهم‌ترین علت‌های بستری شدن و حتی مرگ و میر كودكان در فصل تابستان هستند و مهم‌ترین دلیل بروز این نوع از بیماری‌ها در فصل گرما، عدم‌‌رعایت موارد بهداشتی نظیر مصرف آب یا غذای آلوده به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات ضدعفونی نشده است كه به مسمومیت غذایی منجر می‌شود.
به اعتقاد كارشناسان تغذیه و رژیم درمانی، از آنجا كه زیاد شدن باكتری‌ها در محیط گرم و در غذاهایی با رطوبت بالا، مثل غذاهای نشاسته‌ای یا غذاهای حاوی تخم‌مرغ، با سرعت بالا انجام می‌‌گیرد، توجه به سلامت مواد غذایی از زمان خرید تا پخت آن، برای جلوگیری از بروز هرگونه مسمومیت و عفونت روده‌ای بسیار ضروری است.
مسمومیت‌های غذایی
یك فوق تخصص گوارش و كبد، با بیان اینكه احتمال بروز مسمومیت‌های غذایی با مصرف ماهی و انواع كباب‌ها به‌ویژه در مسافرت‌‌ها بیشتر است، بر مصرف غذاهای كم‌حجم و مایعات زیاد برای درمان این بیماری‌‌ها تأكید كرد و گفت: مصرف آنتی‌بیوتیك و داروهای خوراكی قوی در مسمومیت‌‌های غذایی توصیه نمی‌شود.
دكتر حسین خدمت، با اشاره به مسمومیت‌های غذایی به‌دنبال مصرف غذای آلوده، گفت: آشنایی با علائم این بیماری مهم است زیرا ارائه شرح حال نادرست بیمار به پزشك، ممكن است منجر به تجویز داروهای اشتباه شود. مسمومیت‌های غذایی به‌ویژه پس از مصرف فست‌ فودها و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده، گاهی به‌صورت سردرد بروز می‌كند كه پس از چند ساعت برطرف می‌شود. انواع شدید مسمومیت‌‌های غذایی ممكن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ و یا دل پیچه و اسهال را به‌دنبال داشته باشند، این در حالی است كه ممكن است همه این علائم در بیمار ظاهر نشوند.
این متخصص گوارش با بیان اینكه ظاهر، طعم و بوی طبیعی موادغذایی دلیلی بر سالم بودن آنها نیست، ادامه داد: برخی باكتری‌های موجود در غذا در روده سبب مسمومیت شده و بر سیستم گوارش تأثیر می‌گذارند.
احتمال مسمومیت با موادغذایی مانند ماهی و گوشت به‌ویژه انواع كباب‌ها بیشتر است. وی ادامه داد: همچنین احتمال مسمومیت به‌دنبال مصرف میان‌وعده‌هایی مانند بستنی، چیپس و آب میوه كه از دستفروش‌ها تهیه می‌شود، بیشتر است. در مجموع در مسمومیت با هر علتی لازم است كه غذاها با حجم كمتر و در دفعات بیشتری مصرف شود. همچنین مصرف مایعات زیاد در مسمومیت‌های غذایی توصیه می‌شود.
دكتر خدمت گفت: در مسمومیت‌های غذایی نیاز فوری به مصرف آنتی بیوتیك و داروهای خوراكی قوی نیست و باید از این امر پرهیز شود زیرا مصرف داروهای قوی در درمان مسمومیت‌ها، ممكن است بیماری‌‌های بعدی را باعث شود. به‌عنوان نمونه مصرف داروهای قوی برای درمان اسهال ناشی از مسمومیت‌‌ها، ممكن است یبوست شدید و حتی خونریزی‌های یبوست را به‌دنبال داشته باشد. در مجموع باید از تجویز داروهای اضافی پرهیز و از حداقل دارو استفاده شود.
وی با تأكید بر استفاده از آب‌های جوشیده و یا آب معدنی در مسافرت‌ها، ادامه داد:‌ همچنین به‌منظور جلوگیری از بروز بیماری‌‌های گوارشی در مسافرت‌ها لازم است مواد غذایی و كنسروها قبل از مصرف، كاملا گرم و جوشانده شوند. این فوق تخصص گوارش و كبد با تأكید بر مصرف زیاد سبزی و میوه در فصل تابستان گفت: لازم است میوه و سبزیجات قبل از مصرف با مواد شوینده و ضد‌عفونی كننده شسته شوند.
اسهال مسافرتی
دكتر خدمت با بیان اینكه معمولا علت بروز اسهال‌‌های مسافرتی مشخص نمی‌شود، گفت: در اغلب موارد عدم‌رعایت بهداشت موادغذایی و دست‌آلوده، مهم‌‌ترین علت بروز اسهال‌های مسافرتی هستند. در اسهال‌‌های مسافرتی نیز به هیچ وجه مصرف آنتی بیوتیك توصیه نمی‌شود. در درمان این بیماری نیز مصرف مایعات زیاد و غذاهای سالم كم‌حجم بسیار مؤثر است و درصورت برطرف نشدن بیماری پس از گذشت 2تا 3روز و یا دل درد شدید در این بیماری، باید با نظر پزشك دارو مصرف كرد.
وی با بیان اینكه معمولا در مسمومیت‌های غذایی و اسهال‌‌های ناشی از آن برخی به‌اشتباه محدودیت‌های ویژه غذایی را توصیه می‌كنند، گفت: این در حالی است كه هنگام بروز مسمومیت‌های غذایی، سیستم گوارشی در شرایط بحرانی به سر می‌برد و به مواد‌غذایی بهتری احتیاج دارد، بنابراین اگر چه مصرف هر ماده غذایی علائم بیماری را تشدید می‌كند، اما مصرف نكردن مواد غذایی و بهره‌گیری از رژیم‌های تغذیه‌ای موقت، سبب حادتر شدن شرایط می‌شود.