توصيه متخصصان تغذيه مصرف روزانه 5 تا 9 واحد ميوه و سبزي در روز است. سبزي ها گروهي از مواد غذايي هستند كه بسياري از موا مغذي طبيعي تامين كننده سلامت را در اختيار ما مي گذارند.تنوع موجود مواد غذايي اين گروه سفره را رنگين و مغذي مي كند. در سال هاي اخير و با گسترش روابط تجاري در كشورهاي مختلف امكان دسترسي ما به غذاها و مواد غذايي ساير كشورها فراهم شدهاست. به همين دليل امروزه در بازار هاي سنتي سبزي هايي را مي بينيم كه قبلا آنها را نمي شناختيم. سبزي هايي مانند كلم بروكلي، مارچوبه، تره فرنگي و... كه در تركيب خود ويتامين ها و املاحي را دارند كه به سلامت ما كمك مي كنند. برخي از اين سبزي ها را از نزديكتر مي‌‌‌‌شناسيم.
مارچوبه
مارچوبه گياهي است علفي و چند ساله كه ارتفاع آن تا چند متر مي‌رسد و داراي شاخه هاي نسبتا چوبي و صاف مي‌باشد . مارچوبه بصورت وحشي در اكثر نقاط دنيا مي‌رويد اين گياه از قديم الايام مورد استفاده بشر بوده است و حتي در اهرام ثلاثه مصر نقاشي‌هايي وجود دارد كه مارچوبه را نشان مي‌‌دهد .
مارچوبه را مي‌ توان بصورت مختلف مصرف كرد . بايد مارچوبه را با كمي آب و حرارات كم در ظرف هاي ضد زنگ پخت و تقريبا نيمه خام آنرا برداشت . آب مارچوبه را دور نريزيد و از آن براي سوپ استفاده كنيد زيرا داراي ويتامين و املاح مي باشد . وقتي كه مارچوبه مي خريد دقت كنيد تازه باشد . شاخه هاي مارچوبه تازه راست و نرم بوده و نوك آن نبايد باز شده باشد و اگر فلسهاي نوك آن باز باشد نشانه اين است كه گياه مدت زيادي مانده و كهنه شده است .
تركيبات شيميايي:
مارچوبه داراي آسپاراژين ف كوني فرين ، اينوزيت ، تانن ، اسيد گاليك ، آسپاراگوس، و اسيد سوكسينيك است. دانه آن داراي 15 درصد مواد روغني است كه اين روغن زرد مايل به قرمز است . درصد مواد موجود در مارچوبه بصورت زير است :
آب: 90 گرم
پروتئين: 2/5 گرم
چربي: 0/2 گرم
مواد نشاسته اي: 4/2 گرم
كلسيم: 22 ميلي گرم
فسفر: 60 ميلي گرم
آهن: 1/1 ميلي گرم
سديم: 2 ميلي گرم
پتاسيم: 275 ميلي گرم
ويتامين آ: 900 واحد
ويتامين ب 1: 0/2 ميلي گرم
ويتامين ب 2: 0/2 ميلي گرم
ويتامين ب 3: 1/5 ميلي گرم
ويتامين ث: 35 ميلي گرم
نگهداري و استفاده از مارچوبه:
براي نگاهدري مارچوبه آنرا در پارچه هاي مرطوب ببنديد و در يخچال قرار دهيد زيرا گرما و خشكي آنرا از بين ميبرد . مارچوبه را مي توان در سالاد ريخت و يا از آن سوپ تهيه كرد . مورد ديگر استفاده از مارچوبه غير از پختن آن بصورت دم كرده آن است .دم كرده مارچوبه را به اين صورت تهيه كنيد :چند شاخه مارچوبه را در داخل يك ليتر آبجوش بريزيد و مقدري هم رازيانه و جعفري به آن اضافه كنيد و بگذاريد مدت پنج دقيقه دم بكشد . از اين دم كرده بمقدر دو تا سه فنجان در روز براي تسكين و آرامش قلب استفاده كنيد .مضرات : مارچوبه را نبايد آنهايي كه مبتلا به ورم مجاري ادرار هستند و يا اشخاص عصبي مصرف كنند . مارچوبه همچنين براي مبتلايان به رماتيسم و سنگ كليه خوب نيست .
خواص کلم بروکلی
کلروفیل موجود در کلم بروکلی همان ماده شیمیایی عامل ایجاد رنگ سبز تیره این کلم است که اتفاقا در واقع ماده ضد سرطان بسیار مهمی نیز هست. به علاوه کلم بروکلی شما را در برابر بیماریهای خونی حمایت کرده استخوانهایتان را قوی تر می سازد. بر اساس مطالعه وسیعی که در دانشگاه نیویورک انجام شده هر چه بیشتر کلم بروکلی (و حتی کلم بروکسل) خورده شود، خطر سرطان روده و رکتوم (انتهای روده ی بزرگ) در مردان کمتر می شود. بروکلی با کاهش شیوع سرطانهای حلق دهان معده پروستات معده مثانه مرتبط است. کلید ضد سرطان بودن کلم بروکلی مواد شیمیایی جنگنده علیه سرطانی است که در آن وجود دارند. کلروفیل موجود در کلم بروکلی به سرکوب سلولهای جهش یافته ای که منجر به ایجاد سرطان می شود کمک می کند. همچنین کلم بروکلی حاوی مقادیر زیادی از بتاکاروتن و ویتامین ث می باشد که از سرکوب کننده های معروف سرطان هستند.
ضد کم خونی
کلم بروکلی سرشار از مواد معدنی با ارزش است. از این میان می توان از اسید فولیک که یک ماده ضد کم خونی است نام برد. همچنین اسید فولیک بر ضد بیماریهای خونی دیگر نیز عمل می کند. کلسیم فراوان موجود در کلم بروکلی استخوانها و دندانها را قوی می سازد. این مسأله به جلوگیری از استئوپروز (پوکی استخوان) کمک می کند.
چه مقدار؟
نصف فنجان کلم بروکلی برای هر وعده میزان مناسبی است.. بخارپز کردن سریع کلم بروکلی در حدی که تنها کمی نرم شود (رنگ سبز تیره خود را حفظ کند) میزان پخت مناسبی برای حفظ ویتامین های با ارزش، مواد معدنی و کلروفیل ضدسرطان این سبزی است.
كلم دكمه اي يا بروكسل
كلم بروكسل گياهي كند رشد و از خانواده كلم ها است . در فصل مناسب در بيشتر نقاط دنيا قابل كشت است .
ارزش غذائي و فوايد كلم بروكسل :
برخلاف ساير گياهان سبز , كلم بروكسل سرشار از پروتئين است . گرچه پروتئين كلم بروكسل كامل نيست و فاقد اسيدهاي آمينه ضروري است , اما مصرف آن با حبوبات طيف پروتئيني دريافتي را كامل مي كند . پژوهشهاي اخير دانشمندان نشان مي‌دهد كه گياهان خانواده كلم‌ها از تشكيل بعضي از سرطان ها در بدن جلوگيري مي كند .
مواد مغذي كلم بروكسل :
نصف فنجان كلم بروكسل پخته شده حاوي :
30 كالري
200 گرم پروتئين
7 گرم كربوهيدرات
2 گرم فيبر غذائي
247 ميلي گرم پتاسيم
48 ميلي گرم ويتامينc
47 ميگرو گرم فوليت
561 (Iu)ويتامين A
نگهداري و مصرف
بروكسل زياد از حد پخته نشود . برگهاي اطراف سر زودتر از وسط آن پخته مي شوند . كلم هاي بزرگ را نصف كرده يا قاچ كنيد . بيشتر از 7 تا 10 دقيقه پخت نشود .
بهترين روش براي نگهداري كلم فريز كردن آنست . مانند ساير كلم ها قبل از فريز كردن آنها را در ظرف آبجوش مدتي نگهداريد .
كلم هاي سالم و سفت را انتخاب كنيد . برگهاي زرد و ضعيف اطراف سر را جدا كرده و سر را در آب سرد بشوئيد . سرها را به نسبت كوچكي و بزرگي به مدت 3 تا 5 دقيقه در آب جوش نگهداريد . سپس آنها را در يك ظرف آب يخ بريزيد و 5 دقيقه نگهداريد .سرها را آبكشي كرده در كيسه هاي پلاستيكي بگذاريد . به مدت يكسال در فريزر نگهداريد .
دستور تهيه غذا:
گره هاي كلم بروكسل را در كره خردل ابتدا سرخ كرده و بعد در كمي آب بجوشانيد . اين بهترين روش پختن بروكسل است .کلم ها را مي توان به هر خورشتي اضافه کرد.اين بستگي به ذائقه فرد دارد.
نيم كيلوگرم بروكسل كوچك , سفت و سبز رنگ.
نصف قاشق چايخوري نمك
نصف فنجان آب
2 قاشق غذاخوري كره خردل يا مارجرين
2 قاشق غذاخوري خردل Dijon
مقداري نمك وفلفل
سر كلم را به دو يا چهار قسمت تقسيم كنيد و يا بصورت ضربدر با چاقو قاچ كنيد . كلم ها و مقداري نمك در يک ديگچه ريخته بجوشانيد . بعد از مدتي سر ديگچه را بسته , شعله را كم كنيد تا به آرامي بپزد . هر از چند گاهي ديگچه را تكان بدهيد . بعد از 8 تا 10 دقيقه آبكشي كنيد . در يك ماهيتابه كره را گرم كنيد . خردل را به آن اضافه كرده بهم بزنيد تا مخلوط شود . بعد از 30 ثانيه بهم زدن كلم بروكسل را در ماهيتابه محتوي مخلوط كرده و خردل بريزيد . نمك و فلفل اضافه كنيد .غذا براي 3 تا 4 نفر آماده است .
آرتيشو
آرتیشو گیاه بومی مناطق مرکزی مدیترانه است كه در ايران به آن كنگر فرنگي مي گويند.. رومی ها حدود 2000 سال پیش این گیاه را پرورش می دادند و بعنوان سبزی در سالاد استفاده می كردند. آرتیشو در قرن شانزدهم در انگلستان و فرانسه برده شد و سپس در قرن نوزدهم در آمریکا کشت شد .
برای خرید آرتیشو دقت کنید که برگها با نشده و سفت و سبز باشد . هنگامیکه برگهای آرتیشو قهوه ای است نشان دهنده کهنه بودن آن می باشد . فصل آرتیشو معمولا ماههای فرودرين و دريبهشت ( آپریل و می )است .
تركيبات شيميايي: برگهای خوردنی آرتیشو درای اینولین ، اینولاز و ماده ای تلخ به نام سینارین است . سینارین خاصیت زیاد کننده ترشحات صفرارا دارد .
در صد گرم آرتیشو پخته مواد زیر موجود است :
انرژی 14 کالری
پروتئین 1/5 گرم
آب 86 گرم
مواد چرب 0/1 گرم
مواد نشاسته ای 5 گرم
کلسیم 22 میلی گرم
فسفر 40 میلی گرم
آهن 0/6 میلی گرم
سدیم 30 میلی گرم
پتاسیم 0 25 میلی گرم
ویتامین آ 40 واحد بين المللي
ویتامین ب 1 0/04 ميلي گرم
ویتامین ب 2 0/02 میلی گرم
ویتامین ب 3 0/6 میلی گرم
ویتامین ث 5/2 میلی گرم
(براي ستون آشپزخانه)
سوپ مارچوبه
مواد لازم:
پنج لیوان آب گوشت
سه لیوان شیر
پنجاه گرم کره
دو قاشق سوپ خوری آرد برنج
پانصد گرم مارچوبه
دو-سه تا زرده تخم مرغ
نمک به مقدار کافی
آرد برنج و کره را با حرارت ملایم سرخ می کنیم و آب گوشت را اندک اندک به آن اضافه می کنیم تا کاملا در آب گوشت حل شود. قسمت های سفت تر مارچوبه را در یک قابلمه جدا می گذاریم با آب و نمک بپزد، چرخ می کنیم می گذاریم با شیر خوب مخلوط شود و به آب گوشت اضافه می کنیم و می گذاریم غلیظ شود. زرده های تخم مرغ را حسابی هم می زنیم و به سوپ اضافه می کنیم و مرتب هم می زنیم تا سوپ یکنواخت شود. نوک مارچوبه ها که لطیف ترند را توی یک قابلمه جدا می گذاریم با آب و نمک بپزد و به سوپ اضافه می کنیم. بعد سوپ را می ریزیم توی سوپ خوری و روي ميز سرو مي كنيم.