بیماری میگرن و روش های پیشگیری و درمان آن

[مژگان]

میگرن یکی از علل بسیار شایع و شاید شایعترین علت سردرد مکرر است. میگرن از کلمه همی کرانیا”Hemicrania” گرفته شده که به معنی یک طرف سر است، اگر چه بعضی سردردها می‌توانند همه جای سر را هم در گیر کنند.
درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان دار یک طرفه است که گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اکثر افراد مبتلا به میگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا می‌شوند و تمایل دارند که در یک اتاق ساکت و تاریک استراحت کنند.

شیوع میگرن :
۱۰ درصد کل جمعیت جهان به میگرن مبتلا می‌باشند. سردردهای میگرنی معمولاًدر سن بلوغ شروع می‌شود و در سن بالای ۵۰سال از بین می رود. بیماری میگرن در زنان شایع‌تر است. در اکثر مبتلایان به میگرن سابقه خانوادگی وجود دارد.


مراحل میگرن :
حمله‌ های میگرن به طور معمول صبح ها و اغلب آخر هفته شروع می‌شود و هر حمله ۴ ساعت تا ۷۲ ساعت به طول می انجامد. حمله ها در هر ماه بین یک تا سه بار تکرار می‌شود.

علت اصلی ایجاد میگرن تنگ شدن گذاری عروق مغزی است که با باز شدن جبرانی بیش از حد عروق دنبال می شود.
در مرحله انقباض عروق مشکلات بینایی، بی حسی، ضعف و کرحتی در اندام، وجود صدا در گوش، سرد شدن دست و پا و گرم شدن پیشانی بروز می‌کند. این مرحله کمتر از یک ساعت طول می کشد.
در مرحله گشاد شدن عروق، دردهای ضربان دارکنار سر، تهوع، کاهش اشتها، حساسیت به نور و صدا ایجاد می‌شود. این مرحله حدود ۲ ساعت تا حد اکثر ۳ روز طول می کشد.
بنابراین بهتر است تا قبل از شروع میگرن از دارو های خود استفاده کنید و با پرهیزهای لازم شدت آن را کاهش دهید.


عوامل مستعد ساز میگرن :
×تغییرات هورمونی روی میگرن موثر است و عواملی مثل قاعدگی، بارداری و قرص های هورمونی جلوگیری از بارداری معمولاً با عث بدتر شدن میگرن می‌شود.
× دارو ها: از جمله داروهای ضد فشار خون، بلاک کننده‌های گیرنده H2، گشاد کننده های عروقی
× تغییر در الگوی خواب: بی خوابی های شبانه، کار کردن بیش از حد و دیر خوابیدن در شب می‌تواند باعث بروز حملات شود.
× خوردن غذای ناکافی: نخوردن یک وعده غذا یا کم غدا خوردن یا خوردن غذای شیرین می‌تواند منجر به حملات میگرن شود .
× عوامل غذایی: بعضی غذا های خاص باعث شروع حمله میگرن می‌شوند از جمله:
انواع کنسرو و غذاهای یخی حاوی گلوتامات
ترکیبات حاوی آمین که آغازگر انقباض عروق مغزی هستند: مشروبات الکلی، پنیر مانده، میوه و سبزیهای کال و فاسد، خوراک کلم، سوسیس های تخمیری، گوشت مانده، کاکائو، شکلات ، مرکباتی مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت، نارنگی
منابع غذایی حاوی مس از جمله آجیل، شکلات، جوانه گندم و صدف خوراکی
کافئین: زیاد مصرف کردن یا کاهش کافئین در بدن در تشدید میگرن موثر است. همچنین ترک ناگهانی مصرف چای و قهوه که هر دو کافئین دارند ممکن است در برخی اشخاص زمینه ساز بروز میگرن باشد.
مواد غذایی حاوی نیتریت: سوسیس، گوشت نمک سود
مواد غذایی چرب و سرخ شده
بیشترین غذا هایی که باعث سردرد می‌شوند عبارتند از: شکلات، پنیر، میوه های ترش و فلفل

× درد سر و گردن، مشکلات دندان ها و مفاصل فک می‌تواند باعث تشدید میگرن شود.
× استرس و فشار عصبی: یک نکته جالب در مورد استرس آن است که نه تنها خود استرس بلکه رفع شدن ناگهانی استرس نیز می‌تواند باعث ایجاد حمله میگرن شود.

×سایر عوامل شروع کننده: صداهای بلند، نورهای شدید و درخشان، بوهای شدید، بوی سیگار یا عطر،تغییرات آب و هوا، محیط آلوده و اتاقهای شلوغ و دم کرده و ورزش سنگین می‌توانند در افراد حساس باعث شروع حملات میگرنی شوند.

راههای پیشگیری از بروز حملات میگرن :
در افراد میگرنی شناسایی عواملی که باعث شروع یا تشدید حمله میگرن می‌شود و پرهیز از این عوامل می‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود.

اگر شبها شام زود می‌خورید و وقتی صبحها از خواب بلند می‌شوید دچار حملات میگرن می‌شوید احتمالاً به علت گرسنگی است بنابراین سعی کنید شبها قبل از خواب غذای مختصری بخورید تا صبح با گرسنگی از خواب بلند نشوید.

اگر حملات میگرن شما به طور منظم در ساعات نزدیک ظهر یا عصر رخ می‌دهند احتمالاً به علت گرسنگی است. بنابراین سعی کنید با خوردن وعده های کوچک غذایی در بین وعده‌های اصلی از گرسنه شدنتان جلوگیری کنید.

خوردن غذاهای مفید می‌تواند از حملات میگرن پیشگیری کند از جمله:
غذاهای کم چرب و غنی از پروتئین: مرغ، خروس، بوقلمون
غذا های پروتئین دار نظیر تخم مرغ، گوشت گاو، حبوبات باید در هر وعده غذایی گنجانیده شود. کمبود میزان قند خون از جمله عوامل میگرن است. مصرف غذاهای پروتئینی از نوسان میزان قند خون پیشگیری می‌کند.
مصرف میان وعده های حاوی پروتئین نیز برای پیشگیری از نوسان میزان قند خون مفید است. سیب، گیلاس، زرد آلو، انگور میوه هایی هستند که مصرف آنها موجب تنظیم قند خون می‌شوند. این میوه ها میان وعده های غذایی بسیار خوبی برای حفظ و کنترل قند خون هستند.
حلیم جو، نان چاودار و حبوباتی نظیر لوبیا، عدس، نخود همگی دارای فیبرهای محلول بوده و به تثبیت قند خون کمک می کنند.

درمان دارویی :
شناسایی نشانه های شروع سردرد می‌تواند بسیار مفید باشد و با پرهیز از عوامل شروع کننده میگرن می‌توان از بروز حمله جلوگیری کرد.
همیشه چند قرص استامینوفن یا آسپرین همراه داشته باشید تا در صورتی که فکر می‌کنید حملات شروع خواهد شد آنها را هرچه سریعتر مصرف کنید. اهمیت زیادی دارد که قرصها هرچه زودتر خورده شوند تا اثر بیشتری داشته باشند. بعد از بروز حمله میگرنی از فعالیت معده کاسته می‌شود بنابراین در جذب قرصهایی که آن هنگام خورده می‌شود اختلال ایجاد شده و این داروها به خوبی جذب نمی‌شوند.
به هر حال در مواردی که سردرد میگرنی شدید است و فعالیت روزانه را مختل می‌کند می‌توان با استفاده از مسکن های معمولی یا داروهای خاص سردرد را کنترل کرد.
البته لازم به ذکر است که در صورتی که حملات میگرن مکرراً اتفاق بیافتد و فرد ناچار باشد در هفته بیش از ۲- ۳ بار از مسکن استفاده کند به داروی مسکن وابسته می‌شود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در این افراد لازم است داروهای خاص (تحت نظر پزشک) به طور مرتب مصرف شود تا فراوانی حملات میگرنی کاهش پیدا کند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهای مسکن استفاده کند.

[مژگان]

ميگرن علائم و درمان

ميگرن سردرد عروقي است كه در اثر انقباض شديد رگ هاي خوني مغز عارض مي شود. ميگرن با دو نوع ميگرن معمولي و كلاسيك شناخته مي شود. ميگرن معمولاً به آرامي رخ مي دهد و با دردهاي تپنده ممكن است مدت 2 تا 72 ساعت به طول بيانجامد. درد بسيار شديد و اغلب در شقيقه يا پشت يك گوش متمركز است كه متناوباً از پشت سر شروع و به يك قسمت كامل سر پخش شود. ميگرن معمولي با تهوع، استفراغ، تاري يا اختلال در ديد، سوزش و بي حسي در دست ها و پاها همراه بوده و ممكن است تا 18 ساعت ادامه يابد.
درد ميگرن در كودكان ممكن است به صورت سردرد ظاهر نشود و باعلائمي چون قولنج يا گاز معده، دردهاي شكمي دوره اي، استفراغ و گيجي همراه باشد.
ميگرن كلاسيك شبيه ميگرن معمولي است با علائم شديدتر كه مي تواند شامل اختلال در گفتار، ضعف و ناراحتي در بينايي مانند ستارگان درخشان يا جرقه زدن در چشم احساس شود و يا اشكال هندسي كه از جلو چشم مي گذرند.شايع ترين علائم در ميگرن كلاسيك، اختلال در ديد است و ممكن است از چند ثانيه تا چند ساعت ادامه يابد و سپس ناپديد شود. ميگرن ممكن است براي هر فرد يك بار در هفته و يك يا دو بار در سال اتفاق بيفتد و اغلب به صورت مورثي به افراد ديگر انتقال مي يابد.
مهمترين عامل بروز ميگرن در ممكن است تغيير يا نوسان در ميزان هورمون استروژن باشد كه عموماً در سيكل عادات ماهانه، وقتي مقدار آن پايين مي آيد سردرد شروع مي شود. ميگرن معمولاً بين سنين 20 تا 30 سال اتفاق مي افتد كه به مرور زمان و با بالا رفتن سن بهبود مي يابد.
كودكان نيز دچار ميگرن مي شوند با اين تفاوت كه در آنها درد كانون مشخصي ندارد و پخش مي شود. ميگرن در كودكان ممكن است به صورت سردرد ظاهر نشود و با علائمي چون قولنج يا گاز معده، دردهاي شكمي دوره اي، استفراغ و گيجي همراه باشد.
عوامل متعددي در بروز ميگرن در افراد مستعد دخيل هستند از جمله: آلرژي ها، يبوست، استرس ، اختلال كاركرد كبد، بي خوابي مفرط و خواب زياد، تغييرات احساسي، تغييرات هورموني، نور شديد، نورهاي برق آسا، بي حركتي بدن، تغيير فشار هوا، مشكلات دهان و دندان و لثه.
كم شدن قندخون در ميگرن نقش بسزايي دارد. تحقيقات نشان داده است كه ميزان قندخون در طول حملات ميگرني در سطح پايين قرارداد كه باعث شدت درد مي شود. استعمال دخانيات به سبب داشتن نيكوتين و مونو اكسيدكربن موجود در دود سيگار در ايجاد سردرد مؤثر است.
غذاهاي گوناگوني نيز ممكن است به افزايش درد منجر شوند مانند: شكلات، مركبات، نوشابه هاي الكلي، غذاهاي مانده و نمك اندود شده، ترشي ها و مواد مخمر.
گياهاني كه خواص دارويي دارند مي توانند براي مبارزه با اين درد مفيد باشند. از جمله:
1- عصاره شيرين بيان كه موجب بالا رفتن انرژي شده و با كمك به از بين رفتن علائم آلرژي، باعث كاهش درد مي شود.
هشدار: روزانه و به طور مرتب بيش از 7 روز مصرف نشود. افراد داراي فشارخون مطلقاً مصرف نكنند.
2- گل گاو زبان باعث تخفيف درد مي شود.
3- مواد مفيد ديگر در معالجه ميگرن از قبيل بابونه ، نعناكوهي، اكليل كوهي ، سنبل الطيب ، پوست درخت بيد، افسنطين (در زمان حاملگي و به مدت زياد مصرف نشود) هستند.
بالا بردن درجه حرارت دست ها مي تواند از سردرد جلوگيري كرده و حمله را متوقف سازد. يك حمام آب داغ هم مي تواند مفيد باشد
توصيه ها
1- رژيم غذايي را انتخاب كنيد كه كم حجم و از نظر كربوهيدرات ها ساده و با پروتئين بالا باشد.
2- مغز بادام، شيره بادام، آب تره، شاهي، جعفري، رازيانه، سير، گيلاس، آناناس تازه را در رژيم غذايي خود بگنجانيد.
3- غذاهاي حاوي آمينواسيدتيرامين را كه شامل گوشت هاي مانده (كهنه ـ نمك اندود شده) انبه، موز، كلم، كنسرو ماهي، مواد لبني، بادمجان، گوجه فرنگي، سيب زميني، تمشك، آلو قرمز، مخمرها هستند و همين طور نوشابه هاي الكلي، شكلات، آسپرين و غذاهاي چاشني دار (ادويه جات) را از رژيم غذايي حذف كنيد.
4- از خوردن نمك، غلات، گوشت زياد، نان، حبوبات، غذاهاي چرب و سرخ شده بپرهيزيد.
5- غذا را به مقدار كم و با كيفيت بالا مصرف كنيد. بين وعده هاي غذا اگر ضرورت دارد غذاي مختصر مغذي براي كمك به تثبيت قندخون استفاده نماييد و هيچ وعده غذايي را حذف نكنيد.
6- با دندان پزشك خود براي معالجه هرگونه مشكل دهان و دندان ، لثه، عفونت يا هر مسئله ديگر مشورت كنيد.
7- نوشيدن قهوه را براي معالجه ميگرن امتحان كنيد. هنگام بروز هر علامت براي شروع حمله ميگرني 1 يا 2 فنجان قهوه غليظ نوشيده، سپس به يك اتاق تاريك برويد و در سكوت مطلق استراحت كنيد. براي اين كه اين نوع معالجه مؤثر واقع شود هيچگاه موادي كه حاوي كافئين است مصرف نكنيد.اگر دارويي براي اين كار مصرف مي كنيد حتماً با تجويز دكتر باشد.
8- از كشيدن سيگار و نشستن در محيط آلوده به دود سيگار جداً خودداري كنيد.
هنگام بروز هر علامت براي شروع حمله ميگرني 1 يا 2 فنجان قهوه غليظ بنوشيد، سپس به يك اتاق تاريك برويد و در سكوت مطلق استراحت كنيد. براي اين كه اين نوع معالجه مؤثر واقع شود هيچگاه موادي كه حاوي كافئين است مصرف نكنيد. اگر دارويي براي اين كار مصرف مي كنيد حتماً با تجويز دكتر باشد.

ملاحظات
1- استفاده مكرر از مسكن هاي موجود ممكن است احتمال حملات ميگرن را افزايش دهد.
2- طبق مطالعات گزارش شده وقتي غذاهاي آلرژي زا از برنامه غذايي مبتلايان به ميگرن حذف شد، 93 درصد آنها تسكين يافتند.
3- دردهاي ميگرني در ممكن است به علت تغييرات هورموني در طول سيكل عادت ماهانه باشد و بعد از اتمام دوره معمولاً به تدريج كاهش مي يابد.
4ـ سرد شدن دست ها و كم شدن درجه حرارت قبل از حمله ميگرني علامت هشدار انقباض رگ هاي خوني و شروع درد است.
بالا بردن درجه حرارت دست ها مي تواند از سردرد جلوگيري كرده و حمله را متوقف سازد. يك حمام آب داغ هم مي تواند مفيد باشد.
5ـ موسيقي مي تواند كمك مؤثري در كاهش درد ميگرني باشد.
6ـ بسياري از مبتلايان به ميگرن به اين نتيجه رسيدند كه به طور مرتب و دائمي از مسكن هاي موجود استفاده كنند. ابتدا درد به دارو جواب مي دهد ولي پس از مدتي دوباره برمي گردد و شخص را وادار به مصرف بيشتر دارو مي كند.هرچه مقدار دارو بيشتر مي شود درد شديدتر مي گردد. اگر فكر مي كنيد سردرد شما نياز به دارو دارد حتماً با تجويز اين كار را انجام دهيد.
7- طبق يك مطالعه در يكي از دانشگاه هاي انگليس بر روي افرادي كه از گل گاوزبان استفاده كردند مشخص شد كه آنها به طور متوسط 24درصد كمتر از افرادي كه از اين گياه استفاده نكردند دچار حملات ميگرني شدند و استفراغ آنها نيز- بدون هيچ گونه عوارض جانبي- كاهش پيدا كرد.
8ـ دارويي كه به طور معمول توسط پزشكان تجويز مي شود آرگوتامين است كه مي تواند اعتيادآور باشد و نبايد بيشتر از 2 روز در هفته مصرف شود. داروي ديگر سوماتريپ تان (IMITREN) كه براي حمله هاي ميگرني شديد استفاده مي شود كه باعث بالا بردن سروتونين در مغز مي شود. طبق مطالعات كلينيكي 82 درصد افرادي كه از اين دارو استفاده مي كنند در طول 2 ساعت وضعيت بهتري پيدا مي كنند. اين دارو به صورت تزريقي مصرف شده و داراي عوارض جانبي گيجي، خواب آلودگي، بي قراري و نگراني است كه براي همه افراد مناسب نيست زيرا باعث انقباض شرياني مي شود. افرادي كه ناراحتي هاي قلبي دارند بايد از مصرف اين دارو خودداري كنند و همين طور ممكن است باعث بالا رفتن فشارخون شود و براي افرادي كه از فشارخون رنج مي برند تجويز نمي شود.
9ـ از داروهاي ديگري كه گاهي تجويز مي شود آمي تريپ تيلين، ديازپام، و پروپرانولول است كه بيشتر براي پيشگيري استفاده مي شود تا درمان.