يک برنامه کامپيوتری ، از مجموعه ای دستورالعمل که نوع و نحوه انجام يک فعاليت را برای کامپيوتر مشخص می نمايند ، تشکيل می گردد. دستورالعمل های نوشته شده بعنوان نمونه ممکن است به کامپيوتر اعلام نمايند که تعدادی از اعداد را با يکديگر جمع و يا دو عدد را بايکديگر مقايسه و بر اساس نتيجه بدست آمده ، اتخاذ تصميم نمايد. دستورالعمل های نوشته شده ، صرفا" برای کامپيوتر قابل فهم و اجراء خواهند بود.کامپيوتر دستورالعمل های نوشته شده را اجراء و ماحصل آن رسيدن به اهدافی خواهد بود که بر اساس آن برنامه طراحی و پياده سازی شده است . دستورالعمل ها ، می بايست با استفاده از يکی از زبانها ی برنامه نويسی نوشته شده ( کد ينگ ) و در ادامه در اختيار کامپيوتر قرار داده شوند. زبانهای برنامه نويسی متعددی نظير : فرترن ، بيسيک ، کوبال ، پاسکال، ،C ، جاوا ، ويژوال بيسيک و ... وجود دارد.
برنامه نويسی کامپيوتر ، مشابه آموزش گره زدن کفش به کودکان است . برای نيل به هدف فوق ، می بايست تمامی مراحل لازم بصورت شفاف به کودکان آموزش داده شود . کودکان با دنبال نمودن دستورالعمل های ارائه شده ، قادر به گره زدن کفش خود خواهند بود ( روش انجام اين کار برای آنان مشخص شده و بر اساس آن ، امکان نيل به هدف مورد نظر توسط کودکان فراهم می گردد ) . VB.NET ، زبانی است که می توا ن نحوه نيل به يک خواسته را بکمک آن بصورت شفاف ( نظير آموزش گره زدن کفش به کودکان ) مشخص و کامپيوتر با دنبال نمودن مراحل مشخص شده ، خواسته مورد نظر را محقق نمايد. با استفاده از VB.NET ، می توان محصولاتی راايجاد که زمينه استفاده از آنان در محيط ويندوز و اينترنت ، وجود خواهد داشت . فراموش نکنيم در زمان فراگيری يک تکنولوژی در ابتدا می بايست شيوه راه رفتن را بياموزيم و در ادامه اقدام به دويدن نمود .
VB.NET يکی از زبان های حمايت شده در دات نت می باشد . با استفاده از زبان فوق علاوه بر اينکه می توان برنامه های مبتنی بر ويندوز را پياده سازی نمود ، امکان استفاده از آن بعنوان زبان مورد نظر در زمان ايجاد برنامه های مبتنی بر وب که از تکنولوژی ASP.NET استفاده می نمايند ، نيز وجود خواهد داشت . با توجه به اهميت و جايگاه خاص اين زبان در دات نت ، مجموعه مقالاتی در رابطه با آموزش اصولی اين زبان آماده شده که بتدريج بر روی سايت قرار خواهند گرفت . در اولين مقاله از اين مجموعه به معرفی اوليه VB.NET خواهيم پرداخت . در ابتدا لازم است با ويژگی های منحصر بفرد برنامه های مبتنی بر ويندوز در قياس با برنامه های مبتنی بر DOS ، آشنا شده و پس از مروری مختصر به روند شکل گيری نسخه های متعدد ويژوال بيسيک ، با نحوه نصب آن نيز آشنا شويم .
برنامه نويسی مبتنی بر DOS در مقابل ويندوز
برنامه نويسی مبتنی بر ويندوز دارای تفاوت های عمده ای نسبت به برنامه نويسی سنتی در محيط DOS است.برنامه های DOS ، مسيری دقيق و مشخص را ازابتدا تا پايان دنبال می نمايند . رويکرد فوق ، باعث بروز محدوديت هائی در رابطه با عملکرد برنامه ها از يکطرف و تحميل محدوديت هائی به کاربران در طی نمودن مسير مشخص شده ، می گردد. از زاويه ای خاص می توان عملکرد يک برنامه مبتنی بر DOS را مشابه قدم زدن در يک راهرو ( سالن )، در نظر گرفت . بمنظور رسيدن به نقطه انتهائی سالن ، می بايست طول سالن طی تا به انتهای آن رسيد . در اين راستا از موانع متعدد موجود در مسير ، می بايست عبور تا سرانجام به مقصد مورد نظر رسيد . در زمان پيمودن مسير ، صرفا" امکان بازنمودن درب های خاصی ، وجود خواهد داشت . ويندوز ، دنيای جديدی از برنامه نويسی مبتنی بر "رويداد" را ايجاد نموده است . کليک نمودن موس ، تغيير اندازه پنجره ، تغيير محتويات يک Textbox ، نمونه هائی از يک "رويداد" می باشند. کدهای نوشته شده ، نحوه برخورد با يک رويداد را مشخص می نمايد. برای رسيدن به انتهای يک سالن کافی است بر روی "انتهای سالن " ، کليک نمود و ديگر ضرورتی به پيمودن تمامی مسير تا رسيدن به انتهای سالن نخواهد بود . درصورتيکه به انتهای سالن رسيده باشيم و متوجه گرديم که اين مکان ، محلی نيست که انتظار آن را داشته ايم ، بسادگی می توان مقصد جديدی را برای خود انتخاب ، بدون اينکه ضرورتی به برگشت در نقطه آغازين مسير وجود داشته باشد. برنامه نوشته شده عکس العمل های لازم در ارتباط با حرکت شما را بهمراه عمليات مربوطه بمنظور تکميل فعاليت ها ی مورد نظر انجام خواهد داد . با استفاده از VB.NET ، می توان کدهای لازم بمنظور ارائه عکس العمل لازم در زمان تحقق يک رويداد را نوشت .در اين راستا ، برنامه نويسان می توانند کدهای لازم در رابطه با رويدادهائی که امکان تحقق آنها وجود دارد را نوشته تا در زمان بروز رويداد مورد نظر ، عکس العمل لازم از طرف برنامه صورت پذيرد.در اين زمينه می توان از نوشتن کدهای ديگر بمنظور برخورد با رويدادهای غيرضروری ، صرفنظر کرد. مثلا" ويندوز قادر به تشخيص رويداد"کليک " از "کليک مضاعف " است . اين بدان معنی است که اگر می خواهيد برنامه مورد نظر شما ،عکس العمل لازم در ارتباط با رويداد "کليک" را داشته باشد ، می بايست صرفا" کد مربوط به رويداد " کليک"، نوشته گردد و الزامی به نوشتن کدهای لازم بمنظور برخورد با رويداد "کليک مضاعف" ، وجود نخواهد داشت . در دنيای برنامه نويسی DOS ، کاربر عکس العمل لازم را نسبت به برنامه انجام می دهد در صورتيکه در ويندوز ، برنامه ها عکس العمل لازم را با توجه به رفتار کاربران ، انجام خواهند داد .
يکی ديگر از مزايای مهم برنامه های ويندوز ، عدم وابستگی برنامه ها به يک سخت افزار خاص است . ويندوز تمهيدات لازم در خصوص ارتباط با سخت افزار را پيش بينی و برنامه نويسان نياز به آگاهی از نحوه عملکرد يک دستگاه سخت افزاری خاص بمنظور استفاده از آن ، نخواهند داشت . مثلا" برنامه نويسان ضرورتی به آگاهی از نحوه عملکرد هر نوع چاپگر ليزری، بمنظور ايجاد خروجی مورد نظر خود در برنامه ها ، نخواهند داشت. ويندوز، امکانات لازم در اين خصوص را از طريق ارائه روتين های عمومی که با درايورهای مورد نظر مرتبط می گردند ، فراهم می نمايد. شايد همين موضوع دليل موفقيت ويندوز باشد .
روتين های عمومی اصطلاحا" Windows (API ) Application Programming Interface ناميده می شوند .
تاريخچه ويژوال بيسيک
قبل از معرفی ويژوال بيسيک در سال 1991 ، پياده کنندگان نرم افزار مجبور به تسلط و مهارت در زمينه استفاده از ++C بهمراه موارد پيچيده ای در اين خصوص بودند . بدين ترتيب ، صرفا" افراد خاص آموزش ديده، قادر به خلق نرم افزارهای قدرتمند بمنظور اجراء در محيط ويندوز بودند. ويژوال بيسيک ، محدوديت فوق را تغيير و می توان اين ادعا را داشت که امروزه خطوط زيادی از برنامه های نوشته شده با استفاده از ويژوال بيسيک کد شده است . ويژوال بيسيک ، ظاهر برنامه نويسی تحت ويندوز را با حذف عمليات اضافی برای نوشتن کدهای لازم جهت طراحی بخش رابط کاربر (UI) ، تغيير داده است . در اين راستا ، زمانيکه بخش رابط کاربر ، ترسيم می گردد ، برنامه نويس می تواند کدهای لازم بمنظور انجام عکس العمل مناسب در رابطه با رويداد ها را به آن اضافه نمايد . زمانيکه ماکروسافت نسخه شماره سه ويژوال بيسيک را ارائه نمود ، مجددا" دنيای برنامه نويسی با تغيير مهمی مواجه گرديد. در اين راستا امکانات مناسبی برای نوشتن برنامه های مبتنی بر بانک های اطلاعاتی ، در اختيار برنامه نويسان قرار گرفت. ماکروسافت بدين منظور محصول جديدی با نام DAO)Data Access Objects) را ارائه نمود . برنامه نويسان با استفاده از DAO ، امکان انجام عمليات متفاوت در رابطه با داده ها را ، بدست آوردند . نسخه های شماره چهار و پنج ، قابليت های نسخه سه را افزايش و اين امکان را برای پياده کنندگان نرم افزار فراهم نمود تا برنامه های خود را جهت اجراء در محيط ويندوز 95 ، طراحی و پياده سازی نمايند . در اين زمينه ، برنامه نويسان قادر به نوشتن کدهائی گرديدند که امکان استفاده از آنان توسط ساير پياده کنندگان نرم افزار که از زبانی ديگر استفاده می کردند، فراهم گرديد. نسخه شماره شش ويژوال بيسيک ، روش جديدی بمنظور دستيابی به بانک های اطلاعاتی را ارائه نمود: ADO)ActiveX Data Objects ) . يکی از اهداف اوليه طراحی ADO ، امکان دستيابی به بانک های اطلاعاتی برای پياده کنندگان برنامه های مبتنی بر وب است که از تکنولوژی ASP ، استفاده می نمايند.
همزمان با ارائه جديدترين نسخه ويژوال بيسيک که VB.NET ناميده می شود ، بسياری از محدوديت های مرتبط با ويژوال بيسيک برطرف گرديد . در گذشته ويژوال بيسيک با انتفادات فراوان مواجه ( عدم وجود امکانات مناسب در مقايسه با جاوا و يا ++C ) و بسياری آن را نظير يک اسباب بازی در دنيای وسيع زبان های برنامه نويسی می پنداشتند. VB.NET با غلبه بر مشکلات نسخه های پيشين ، توانسته است در مدت زمان کوتاهی ، بعنوان يک ابزار پياده سازی بسيار قدرتمند مطرح و گزينه ای مناسب برای برنامه نويسان در تمامی سطوح باشد .
نصب VB.NET
برای نصب VB.NET ، از دو رويکرد متفاوت می توان استفاده کرد :
• نصب بهمراه ويژوال استوديو دات نت
• نصب نسخه استاندارد
هر يک از گزينه های فوق ، امکان ايجاد برنامه های مبتنی بر ويندوز را فراهم می نمايند . مراحلی که در ادامه ذکر می گردد ، نحوه نصب ويژوال استوديو را تشريح می نمايد .
مرحله اول : برنامه Setup.exe را از روی CD مربوطه فعال نمائيد.
مرحله دوم : جعبه محاوره ای ، مراحل و اولويت های عمليات نصب را نشان خواهد داد. بمنظور صحت عملکرد VB.NET ، چندين Component نصب و يا بهنگام خواهند شد . اولين مرحله نصب، بهنگام سازی عناصر (Components) است . بر روی گزينه Windows Component Update ، کليک نمائيد.
مرحله سوم : برنامه نصب در ادامه سيستم را بررسی تا نوع عناصری را که می بايست بهنگام گردند، مشخص گردد. دامنه فرآيند بهنگام سازی به وضعيت ماشينی که بر روی آن ويژوال استوديو دات نت نصب می گردد، بستگی خواهد داشت .
مرحله چهارم : با توجه به اينکه ممکن است در زمان بهنگام سازی لازم باشد چندين مرتبه سيستم راه اندازی گردد ، از شما درخواست نام و رمز عبور شده تا ضرورتی به نشستن و نگاه کردن به کامپيوتر و واکنش لازم ( درج نام و رمز عبور به سيستم ) پس از هر مرتبه راه اندازی سيستم نباشد . بدين ترتيب در زمان راه انداری سيستم ، عمليات مربوطه بصورت اتوماتيک و بدون نياز به تايپ نام و رمز عبور ، انجام خواهد شد . عمليات فوق ، اختياری است و در صورتيکه گزينه فوق انتخاب نگردد ، با هر مرتبه راه اندازی سيستم، پيام مناسب ارائه و می بايست واکنش لازم ( تايپ نام و رمز عبور) را انجام داد .
مرحله پنجم : در اين مرحله با فشردن دکمه ! Install Now ، بهنگام سازی عناصر (Components) آغاز می گردد . با اتمام هر يک از آيتم ها يک Check mark بمنزله اتمام مرحله مربوطه نشان داده می شود . در مقابل عنصر جاری برای بهنگام سازی نيز يک فلش قرمز رنگ نسان داده می شود.
مرحله ششم : پس از بهنگام سازی عناصر ، مجددا" به صفحه اصلی Setup مراجعت و امکان نصب ويژوال استوديو دات نت فراهم می گردد.( کليک نمودن برروی گزينه Visiual Studio.NET )
نکته : در صورتيکه قصد داريد که از طريق ماشين فوق ، يک برنامه تحت وب پياده سازی نمائيد ، لازم است IIS و FrontPage Extensions قبلا" نصب شده باشد( بصورت پيش فرض در زمان نصب ويندوز 2000 نصب خواهد شد ) در صورتيکه ويژوال استوديو دات نت ، بر روی کامپيوتری نصب می گردد که دارای سيستم عامل ويندوز 2000 نسخه Professional است ، با يک پيام خطاء مواجه خواهيم شد( عدم وجود عناصر لازم ) با فشردن دکمه Install Component ، عمليات نصب IIS و Frontpage Extensions انجام خواهد شد . در صورتيکه دکمه Continue ، انتخاب گردد ، در آينده نمی توانيد برنامه های تحت وب را بصورت محلی بر روی کامپيوتر خود پياده سازی نمائيد .
مرحله هفتم : نظير اکثر برنامه های نصب ، ليستی از گزينه های موجود ( شامل عناصر ) برای نصب در اختيار شما قرار می گيرد . شما می توانيد ، صرفا" آنچيزی را که بدان نياز داريد ، نصب نمائيد . مثلا" در صورتيکه ظرفيت درايو شما پايين و يا ضرورتی به استفاده از ويژوال ++C دات نت را نداريد ، می توان در اين مرحله از نصب آن صرفنظر کرد. هر گزينه ای که در اين مرحله انتخاب نمی گردد ، می توان در صورت ضرورت آن را در آينده نصب کرد. برای هر يک از امکاناتی که قرار است نصب گردند ، سه بخش اطلاعاتی متفاوت نمايش داده می شود :
بخش Feature Properties . فايل ها ی مورد نظر برای نصب و ميزان فضای مورد نياز را نشان می دهد .
بخش Feature description . هر Feature چيست و چه عملياتی را انجام می دهد .
بخش Space Allocation ، وضعيت فضای ذخيره سازی هارد را با توجه به گزينه های انتخاب شده ، نشان خواهد داد .
نکته : زمانيکه ويژوال استوديو دات نت ، اجراء می گردد مجموعه ای از اطلاعات بين ديسک و حافظه مبادله می گردد . بنابراين لازم است به ميزان کافی ظرفيت آزاد بر روی هارد ديسک وجود داشته باشد ، در اين راستا نمی توان دقيقا" مشخص نمود که به چه ميزان فضای آزاد نياز خواهد بود ولی حداقل يکصد مگابايت توصيه می گردد .
مرحله هشتم : ويژوال استوديو دات نت ، شامل مجموعه ای گسترده از فايل های مستندات ( راهنما ) است . در اين مرحله می توان تنظيمات لازم در خصوص اجرای مستندات از طريق CD و يا دايرکتوری نصب شده بر روی هارد را انجام داد . در اين زمينه می توان يک مسير بر روی هارد را مشخص تا مستندات نصب و يا گزينه Run From Source را انتخاب تا بر اساس آن مستندات همچنان بر روی CD باقی بمانند .
مرحله نهم : پس از انتخاب عناصر مورد نظر برای نصب ، با فشردن دکمه ! Install Now ، عمليات نصب آغاز می گردد . مدت زمان نصب ، بستگی به موارد انتخابی و نوع سيستم دارد . مثلا" نصب تمام ويژوال استوديو دات نت بهمراه تمامی مستندات بر روی يک ماشين با دارا بودن 256 مگابايت حافظه اصلی، سرعت 650 مگاهرتز و دوازده گيگابايـت هارد ديسک ، حدود يک ساعت طول خواهد کشيد .
مرحله دهم : پس از اتمام مرحله قبل ، با انتخاب گزينه Service Release ، بررسی لازم در خصوص بهنگام سازی انجام می گيرد . اين عمليات از طريق اينترنت انجام خواهد شد . در اين زمينه به يک خط پرسرعت و مطمئن نياز خواهد بود .