خرطوم كوتاه چغندرقند Conorrhynchus brevirostris

(Col.: Curculionidae)



اين سرخرطومي تقريباً در كليه مناطق چغندرقند كاري كشور وجود دارد ولي شدت شيوع آن بيشتر در خراسان، فارس،‌ مياندوآب، كرمان، كرج مشاهده مي گردد. خرطوم كوتاه چغندرقند يكي از آفات اختصاصي چغندر به حساب مي آيد زيرا فعالتي و خسارت اين آفت به جز انواع چغندر (قندي-لبوئي-علوفه اي) و علفهاي هرز سلمه تره-شور-خزنه، روي ديگر محصولات زرعي مشاهده نگرديده است.

طرز خسارت:

الف-حشره كامل خرطوم كوتاه:

به محض سبز شدن چغندر در اوايل بهار در مناطق سردسير و همزمان با رويش دو برگ اوليه (كوتيلرون) حشرات كامل خرطوم كوتاه در مزرعه ظاهر گرديده و شروع به تغذيه از برگهاي جوان مي كنند. طرز خسارت بدين ترتيب است كه سوسك خرطوم كوتاه خود را به بوتة جوان چغندر چسبانيده و از يك طرف شروع به خوردن مي كند به طوري كه برگ به شكل داس در مي آيد.

ب- لارو:

خسارت لارو به ريشة اصلي چقدر مي باشد كه در نتيجه تغذيه ريشة گياه به دو قسمت تقسيم مي شود و بوته مي خشكد. طرز رسيدن لارو به ريشه بدين ترتيب است كه از زير خالهاي سياه كه در واقع روپوش تخم مي باشد لارو زرد رنگ كوچكي از تخم خارج مي گردد. پس از جويدن قسمت زير برگ به روي زمين مي افتد و به تدريج از داخل خاك به طرف ريشه چغندر مي رود و شروع به خوردن اين اندام مي كند و در نتيجه باعث پژمردگي و زرد شدن و بالاخره خشكيدن بوته مي گردد.

زيست شناسي:

زمستان را به صورت حشره كامل (در زير كلوخه ها و خاك) و در شرايط مساعد گاهي به شكل لارو (در داخل خاك و ريشه هاي چغندر باقيمانده) به سر مي برد. در مناطقي كه شرايط جوي براي فعاليت آفت مساعد مي باشد خرطوم كوتاه را به اشكال مختلف (تخم، لارو، شفيره، حشره كامل) مي توان ديد ولي به هر حال در مناطق سردسيري كه يخبندان هاي زمستاني وجود دارد اكثراً اين آفت زمستان را به صورت حشره كامل و در زير كلوخه هاي خاك، بقاياي گياهي و داخل شكاف زمين به سر مي برد. در مناطق سردسير در اوايل بهار كه هوا گرم شد، سوسكهاي خرطوم كوتاه از پناهگاههاي زمستاني خود بيرون مي آيند و به طرف مزارع چغندري كه تازه سبز گرديده و دو برگي هستند مي روند. موقع ظهور حشرات كامل در بهار بسته به شرايط آب و هوائي و رويش چغندر در هر منطقه اي فرق مي كند. در آب هوائي نظير كرج ظهور خرطوم كوتاه و تقريباً از اواسط فروردين ماه مي باشد ولي به هر حال موقع ظهور اين آفت همزمان با سبز شدن چغندر است. حشرات كامل زمستان گذراني كرده پس از ورود به زراعت چغندر شروع به تغذيه مي كنند و تعدادي را كه زمستان را به صورت لارو باقي مانده بودند تبديل به شفيره و سپس حشره كامل گرديده و به دنبال حشرات كامل اولي، وارد زراعت چقدر مي گردند و به همين جهت است كه پيدايش اين آفت در مزارع چغندر در بهار تدريجي و طولاني است. سوسكهاي خرطوم كوتاه روزهاي آفتابي و گرم فعاليت زيادتري دارند و در روزهاي ابري و باراني حركت و تغذيه زيادي ندارند و در زير كلوخه ها و بوته پنهان مي گردند. حشرات كامل خرطوم كوتاه در بهار پس از مختصر تغذيه اي جفت گيري و سپس تخم ريزي را شروع مي‌كنند. تخمها در اول بهار روي دو برگ اوليه (كوتيلدون) و دمبرگها گذاشته مي شود. به اين ترتيب كه سوسك خرطوم كوتاه ابتدا با خرطوم خود حفره كوچكي در برگ ايجاد مي كند و سپس حشره كامل ماده در داخل اين حفره يك عدد تخم مي گذراد، بعد روي آن را با ترشح مخصوص دهان (بزاق) خود مي پوشاند به طوري كه روي تخم به صورت يك پولك يا خال سياهي در مي آيد. رنگ خالها ابتدا سبز و پس از چند روز در مجاورت هوا و آفتاب سياه مي گردند. تعداد خالهاي سياه روي هر بوته جوان چغندر بسته به شدت و ضعف آفت متفاوت است. حداقل يك عدد و حداكثر تا 15 عدد در هر بوته مشاهده گرديده است. دورة نشو و نماي تخم حدود 10 روز طول مي كشد. سپس از داخل آن لارو كوچك زرد رنگي خارج مي گردد. اين لارو يكي دو روز در همان محل تخمگذاري از برگ تغذيه و قسمت زير برگ را سوراخ مي كند و به روي زمين مي افتد كه به داخل خاك فرو مي رود و خود را به ريشه گياه ميزبان مي رساند. لاروها وقتي كه به ريشه چغندر رسيدند اول براي خودشان لانه اي از گل شبيه كوزه در مجاورت ريشه درست مي كنند. به طوري كه اين لانه به ريشه چغندر چسبيده و لارو از قسمت داخل به تدريج از ريشه تغذيه مي كند. در ابتدا بوته هاي آلوده به لارو حالت زرد و پژمردگي دارند كه با قطع كامل ريشه در اثر تغذيه لاروها بوته خشكيده و از بين مي رود. دورة لاروي حدود 2 ماه طول مي كشد كه پس از آن در همان لانه اي كه لارو از ابتدا براي خود درست كرده تبديل به شفيره مي گردد. دورة شفيرگي حدود 2 هفته طول مي كشد تا حشرات كامل خرطوم كوتاه خارج گردند و اين موقع در آب و هوايي نظير كرج تقريباً مصادف با اوايل تير ماه مي باشد. پس از پايان دورة شفيرگي حشرات كامل خرطوم كوتاه با شكستن لانه هاي گلي از زير خاك خارج مي گردند. رنگ اين حشرات در ابتدا قهوه اي روشن و بدن آنها نرم مي باشد كه به تدريج در مجاورت آفتاب حشره به رنگ خاكي در مي آيد و بدن آن نيز سفت و سخت مي شود. چنانچه شرايط آب و هوايي مساعد باشد (فارس) حشرات كامل مجدداً جفت گيري و تخم ريزي مي كنند ولي تخمها در نسل دوم بيشتر روي دمبرگها و طوفه گياه قرار داده مي شود كه لاروها پس از خروج از تخم روي خاك مي افتند و به داخل ريشه فرو مي روند. ضمناً تعداد آنها در يك ريشه چغندر به چند عدد هم مي رسد. در صورتي كه ريشه ها قوي باشند. با وجود تغذيه لارو، گياهان مقاومت كرده و خشك نمي شود. مگر اينكه در اثر تغذيه لارو و ايجاد راه نفوذ عوامل بيماريزا چغندر بپوسد، ولي به هر حال از وزن ريشه و ميزان قند چغندر به تعداد زيادي كاسته مي شود. علاوه بر اين ريشه هاي آسيب ديده خاصيت انباري خوبي نداشته و در سيلوهاي كارخانه بيشتر به عارضة پوسيدگي مبتلا مي گردند. آفت خرطوم كوتاه در شرايط كاملاً مساعد مي تواند تا 3 نسل در سال توليد مثل كند ولي در مناطق سردسيري 1 نسل بيشتر ندارد و مهمترين خسارت اين آفت در نسل اول به زراعت چغندر وارد مي گردد.

کنترل

1- شخم عميق پس از برداشت چغندر و دادن يخ آب در فصل زمستان براي از بين بردن سوسكهاي خرطوم كوتاه و لاروها و شفيره هاي باقي مانده در زمين

2- عدم كاشت چغندر در زميني كه سال قبل به زير كشت اين محصول بوده و همچنين عدم كشت در زمينهائي كه شني هستند و آب را به خوبي نگهداري نمي كنند و در نتيجه موجب فعاليت خوب آفت مي گردند.

3- آبياري مرتب و به موقع زراعت جهت نامناسب ساختن محيط فعاليت براي افت.

4- وجين و از بين بردن علفهاي هرز سلمه تره، شور، خرفه در بهار كه از ميزبانها و پناهگاههاي اين آفت مي باشند.

5- در زماني كه تفريخ تخمها (خال سياه) شروع شده باشد در صورتي كه زراعت آبياري گردد. لاروهاي زير اين آفت اكثراً در گل و لاي مدفون شده و از بين مي روند و نمي توانند در چنين شرايطي خود را به ريشه چغندر برسانند و اگر لازم باشد مي توان آبياري را براي مرتبة دوم نيز به فاصله كوتاهي از آبياري مرحله اول تكرار نمود.

6- کارباریل(سوین) WP85% و 3کیلوگرم

7- فوزولن EC35%و 2.5- 2 لیتر

8- اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1لیتر درهکتار

نکته: از سموم فوق در مرحله 4- 2 برگی(حقیقی) میتوان استفاده کرد