علی دایی، گراف و حتی مادربزرگ شما، همه از آرتروز درد کشیده‌اند. بنابراین آرتروز پیر و جوان نمی‌ شناسد.
افراد مختلف از هر گروه سنی و از هر جنسی در معرض ابتلا به این بیماری هستند. ۳۵ درصد تمام افراد ۳۰ تا ۳۵ ساله در دنیا به آرتروز مبتلا هستند و هرچه سن بالاتر می ‌رود، شیوع این بیماری نیز بیشتر می ‌شود.
نکته اینجاست که درمان آرتروز هم ساده نیست و حتی عده‌ای از پزشکان ترجیح می‌ دهند خیال شما را راحت کنند و بگویند آرتروز اصلا درمان ندارد.
به هر حال، مخصوصا در سال‌های اخیر، روش‌های درمانی متنوعی برای آرتروز پیشنهاد شده است. گفت‌وگوی ما با پروفسور فرهاد فرید، رئیس انجمن جراحی بسته مفاصل ایران و آلمان (جیاموس) را درباره ی این بیماری قدیمی و روش‌های جدید درمان آن بخوانید.
● اصولا آرتروز چیست؟
تعریف خیلی ساده ی آرتروز این است : از بین رفتن سطح طبیعی غضروف مفصلی.
در فاصله ی بین یک استخوان تا استخوان بعدی مفصل قرار گرفته است. مفصل‌ها مثل لولا عمل می ‌کنند و استخوان‌ها روی مفصل‌ها می‌ چرخند تا حرکت در یک عضو میسر ‌‌شود.
سطح مفصل‌ که با استخوان در ارتباط است، با لایه‌ ی لغزنده‌ای از جنس غضروف پوشیده شده است . لغزندگی سطح غضروف، چرخش استخوان روی مفصل را ممکن می‌ سازد.
با گذشت زمان و سپری شدن عمر، در اثر تصادفات یا به دلیل اختلالات مادرزادی، بیماری‌های سیستمیک مثل روماتیسم، اسید اوریک یا چربی خون بالا و ... یا زانوهای پرانتزی که مخصوصا در فوتبالیست‌ها مشکل ایجاد می ‌کند، سطح مفاصل یا همان غضروف، دچار سائیدگی و از بین‌ رفتگی می‌ شود. در این حالت، با کم شدن لغزندگی، حرکت یا چرخش استخوان‌ها روی مفاصل با درد همراه شده و بیماری آرتروز به وجود می آید. در این موارد، درد با شروع حرکت آغاز می‌ شود و با استراحت بهبود می ‌یابد.
● آیا ورزش هم باعث ایجاد آرتروز می شود؟
بله، به خصوص در ایران که پیش از شروع ورزش، اصولی مثل گرم‌ کردن بدن رعایت نمی ‌شود و حتی در مورد ورزشکاران حرفه‌ای هم مواردی مثل تغذیه ی خوب، مربی بدنسازی و زمین‌های مناسب بازی اهمیت چندانی ندارد. همه ی این موارد، در ایجاد آرتروز تاثیرگذارند.
جالب است بدانید که ورزش، یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از آرتروز است و امروزه در تمام کشورهای دنیا از بچه تا پیرمرد ۹۰ ساله، همه نرمش و پیاده ‌روی را در برنامه ی هر روزه زندگی ‌شان قرار داده اند ، چرا که غضروف سطح مفصلی بر خلاف سایر بافت‌های دیگر مثل پوست، عضله یا چربی، فاقد هرگونه سرخرگ، سیاهرگ و عصب است و تنها راه تغذیه ی این بافت، مایع سطح مفصلی است که حاوی تمام مواد غذایی و اکسیژن لازم برای زنده ماندن غضروف است و تنها راه جذب این مایع توسط غضروف هم حرکت مفصل است.
● پس ورزش هم می‌ تواند آرتروز ایجاد کند و هم آن را درمان کند؟
اگر ورزش در حد معمول و به طور اصولی انجام شود، از مفصل محافظت‌ می کند، اما آسیب‌های ورزشی که در ورزشکاران حرفه‌ای دیده می‌ شود، خودش عامل ایجاد آرتروز است.
این را بگویم که هیچ چیز در زندگی به اندازه ی حرکت و ورزش در زنده نگه ‌داشتن و سلامت مفاصل موثر نیست و هرکسی که در روز حداقل یک ساعت خوب حرکت کند، می ‌تواند به طول عمر مفاصل خود بیفزاید.
مثال این مورد هم این است که شما اگر مفصل مچ دست یا زانو را گچ بگیرید، بعد از باز کردن گچ‌ها می بینید که باید سه ماه صبر کنید تا مفاصل فعالیت اولیه‌ شان را از سربگیرند. اما ورزش غیر اصولی، مثلا استفاده‌ نکردن از وسایل مناسب برای ورزش ضرر می ‌زند.
من گاهی افرادی را می ‌بینم که با کفش‌های نامناسب، از چکمه گرفته تا کفش‌های بدون کفی یا دمپایی و کفش‌های پاشنه ‌بلند، اقدام به کوهنوردی می‌ کنند. خوب، این کار بعد از یکی دو سال باعث سائیدگی زانو و ایجاد آرتروز می ‌شود.
دانیال تارمست