اين روزها كمتر كسی را می‌توان پيدا كرد كه دسترسی به اينترنت داشته باشد و چند صفحه شخصی برای معرفی خود يا صحبت در مورد موضوعات مورد علاقه خود درست نكرده باشد. بخصوص با پيدايش وبلاگ‌ها اين قضيه عموميت بسيار بيشتری يافته است. اما اين افراد كه درصد قابل توجهی از آنها دارای تخصص در زمينه كامپيوتر نيستند، با چه ابزاری به توليد صفحات خود می‌پردازند؟
برای كسانی كه می‌خواهند تنها چند صفحه كوچك خصوصی برای خود ايجاد كنند، ويرايشگرهای WYSIWYG معمولا مناسب هستند. اين ويرايشگرها به كاربر خود اين امكان را می‌دهند كه درست مانند زمانی كه با يك برنامه واژه‌پرداز (مثلا Microsoft Word) كار می‌كنند، به ويرايش صفحات خود بپردازند. نمونه‌ای از اين ويرايشگر، محيط Microsoft Frontpage و ساير محيط‌هايی است كه امكانات بسيار سطح بالايی را برای ايجاد صفحات HTML ايجاد می‌كنند.
اما علاوه بر اين ابزارها كه واسط سطح بالايی را برای كار با صفحات ايجاد می‌كنند، ابزارهای ديگری نيز وجود دارند كه به توليدكننده صفحات امكانات بيشتری برای كار روی صفحات می‌دهند. ابزارهايی كه ويزاردهايی را برای ايجاد جداول، تصاوير، اتصالات، فرم‌ها، ليست‌ها و غيره فراهم می‌كنند از اين دست هستند. كار با اين ابزارها به ندرت نياز به داشتن آشنايی با زبان HTML دارد و همين نكته باعث شده است كه اين ابزارها ابزارهای پرطرفداری باشند.
در محيط ويندوز تعداد زيادی از اين نوع ابزارها وجود دارند كه از آن جمله می‌توان به Netscape Composer، Microsoft Frontpage، Netobject Fusion، Adobe GoLive، و Macromedia Dreamweaver اشاره كرد. اين ابزارها برنامه‌های بسيار وسيعی هستند كه يك ويرايشگر سطح بالا را به همراه سيستم‌هايی مانند سيستم‌های مديريت محتوا (content management) در اختيار كاربران قرار می‌دهند.
تعداد اين گونه برنامه‌ها در محيط لينوكس كمتر است. برنامه Netscape Composer در محيط لينوكس نيز قابل استفاده است. همچنين می‌توان از برنامه‌هايی كه در Officeهای تحت لينوكس مانند StarOffice و Applix قرار دارند نام برد. به هرحال كد HTML توليدی توسط هريك از اين ابزارها معمولا كد درهم و برهمی است.
اما كسانی كه سايت‌های حرفه‌ای را ايجاد می‌كنند، عموما به طور كامل با HTML آشنايی دارند و هرگاه لازم باشد، از ويرايشگرهای متنی نيز برای توليد و تصحيح صفحات استفاده می‌كنند. علت اين كار بيشتر، خود كد توليدی است. اول اينكه كد توليد شده توسط ويرايشگرهای WYSIWYG معمولا بسيار ناخوانا و گيج‌كننده است. دوم اين كه تغيير صفحات و كد با استفاده از يك ويرايشگر متنی بسيار ساده‌تر و روان‌تر انجام می‌شود.
علاوه بر اينها، كد نوشته شده توسط خود ايجادكننده صفحات برای خود او بسيار واضح‌تر و قابل فهم‌تر است تا كد توليدشده توسط يك ابزار. مخصوصا هنگام كار روی صفحات بزرگ و پيچيده، خوانا بودن كد ايجاد شده از اهميت بسيار بالاتری برخوردار می‌شود. در اين شماره و شماره آينده برخی از معروف‌ترين و پركاربردترين ويرايشگرهای HTML كه در لينوكس مورد استفاده قرار می‌گيرند را بررسی خواهيم كرد.
طبيعتا لينوكس‌كارهای حرفه‌ای، تنها از vi يا emacs يا xemacs استفاده می‌كنند. كسانی كه می‌خواهند متن خالص بنويسند و از ويزاردها هيچ استفادهای نكنند يا كسانی كه می‌خواهند كار دقيق‌تری روی صفحات خود انجام دهند و از سوی ديگر با ويرايشگرهايی مانند vi ميانه خوبی ندارند، ممكن است از محيط‌هايی نظير KEdit، KWrite يا ويرايشگر قدرتمند NEdit استفاده كنند.
از ميان ابزارهايی كه در ادامه معرفی می‌شوند، تنها CoffeeCup تجاری است و ساير ابزارها تحت ليسانس GPL قرار دارند و كاملا مجانی هستند. CoffeeCupدر ابتدا تنها برای محيط ويندوز ارائه شده بود اما بعدا تحت لينوكس نيز ارائه شد. نسخه 30 روزه اين نرم‌افزار را می‌توان از آدرس HTML Editor, Flash & Web Design Software | CoffeeCup Software دريافت كرد. اگرچه اين نرم‌افزار را می‌توان جالب‌ترين و جذاب‌ترين ويرايشگر صفحات وب از نظر ظاهر و امكانات دانست اما با توجه به اين كه نسخه تجاری آن به قيمت 49 دلار به فروش می‌رسد، بعيد به نظر می‌رسد كه با وجود محيط‌هايی مانند Quanta و Bluefish كه به صورت مجانی موجود هستند، كاربران لينوكس هيچگاه حاضر باشند چنين پولی را برای يك ويرايشگر HTML بپردازند.
در اين مقاله ابزارهای زير مورد بررسی قرار می‌گيرند:
WebMaker
August
WebDesigner
Coffeecup
Quanta+
Bluefish
كه سه مورد اول در اين شماره و سه مورد بعدی در شماره آينده مطرح خواهند شد. موارد بالا به ترتيب امكاناتی كه عرضه می‌كنند مرتب شده‌اند و آخرين مورد پرقابليت‌ترين مورد است. به عنوان ملاك‌های مقايسه ميان اين ويرايشگرها، معيارهای زير مدنظر قرار گرفته‌اند:

  • مانايی يا Stability
  • قابل استفاده و روان بودن
  • سطح امكاناتی كه برای ايجاد موارد زير فراهم می‌كنند:

    • جداول
    • ليست‌ها
    • قاب‌ها
    • فرم‌ها
    • تگ‌های HTML
    • پشتيبانی از ديگر زبان‌ها (Java script، XML، PHP، WML)
    • پشتيبانی نمايشی از گرامر زبان
    • امكان Preview
    • قابليت‌های ويژه و امكانات جالب

  • 1- برنامه WebMaker: ابزاری كوچك

WebMaker يكی از برنامه‌های مجموعه KDE است و در ميان محيط‌هايی كه در اينجا مورد مقايسه قرار گرفته‌اند ضعيف‌ترين آنها است و به همين نسبت نيز دارای حجم كمی است. اين برنامه به سرعت قابل دريافت از روی اينترنت است و كار با آن بسيار راحت است. كاربران مبتدی به سرعت با اين ابزار خو می‌گيرند و می‌توانند از آن استفاده كنند. از سوی ديگر اين ويرايشگر دارای ويزاردهای بسيار كمی است و در نتيجه كاربران مبتدی نيز برای كار با آن بايد با HTML آشنا باشند.
اين ابزار هيچ بخشی برای مشاهده نتيجه كار روی صفحه (preview) فراهم نمی‌كند اما می‌توان در آن آدرس يك مرورگر را وارد كرد تا صفحات بوسيله آن نمايش داده شوند.
WebMaker از مانايی قابل قبولی برخوردار است. به اين معنی كه بسيار به ندرت اجرای آن در اثر خطا متوقف می‌شود. ساختار كلی اين ويرايشگر شبيه Quanta است ولی قابليت‌های بسيار كمتری نسبت به آن ارائه می‌كند. يك ويزارد جدول و همچنين امكاناتی برای كمك در تعيين فونت متن‌ها، ايجاد فرم‌ها و ليست‌ها در اين ابزار ديده می‌شود. همچنين ويزاردهايی با ظاهر نسبتا عجيب برای ايجاد نبشته‌های جاوا و CSS وجود دارند.
از ديگر نكات قابل ذكری كه در اين نرم‌افزار وجود دارد اين است كه با وجودی كه امكان Go to line برای انتقال به يك خط از فايل وجود دارد، اما هيچ جايی شماره خط‌ها به كاربر نمايش داده نمی‌شود و در نتيجه اين امكان خيلی قابل استفاده نيست.
ويژگی مهمی كه بايد بيان شود اين است كه اين ابزار به كاربر اين امكان را می‌دهد تا تنها با يك كليك روی تگ‌ها، باعث شود كه آنها با حروف كوچك نوشته شوند و به اين ترتيب فايل با استانداردهای XHTML و WML سازگار شود. امكانی كه در بسياری از محيط‌های پيشرفته‌تر ارائه نمی‌شود. يكی ديگر از قابليت‌های قابل ذكر اين ويرايشگر كه مربوط به پشتيبانی از XHTML است، اين است كه هر تگی (از جمله <dt>، <dd>، <li>) كه كاربر روی آن كليك كند، WebMaker تگ انتهايی آن را توليد می‌كند.

  • 2- August: ابزاری غيرمعمول

ظاهر برنامه August غيرمعمول به نظر می‌رسد. اين برنامه از يك سو فاقد برخی امكانات اصلی است و از ديگرسو، برخی امكانات غيرمعمول و جالب در آن گنجانده شده است. اين برنامه هيچ ويزاردی برای توليد قاب‌ها، فرم‌ها يا CSS ارائه نمی‌كند اما ويزارد توليد جدول بسيار مناسب است و به راحتی می‌توان از آن استفاده كرد. امكاناتی كه برای ليست‌ها و استفاده از عكس‌ها در اين نرم‌افزار قرار داده شده‌اند نيز بسيار كارآمد هستند.
مطمئنا غيرمعمول‌ترين قابليت‌های اين نرم‌افزار، مربوط به بخش قالب‌ها (templates) است كه می‌توانند برای صفحات مختلف استفاده شوند و همچنين ابزاری است كه اين نرم‌افزار برای تعريف تگ‌های جديد ارائه می‌كند كه مورد دوم بيشتر برای ايجاد فايل‌های XML مناسب است. اما اين برنامه هيچ امكانی را برای سازگار كردن فايل‌ها با XHTML ارائه نمی‌كند.
يك قابليت غيرمعمول ديگر در اين محيط اين است كه هر دكمه (button) دارای دو كاركرد است. كليك كردن كليد سمت چپ يكی از كاركردها را فعال می‌كند و كليد سمت راست باعث فعال شدن كاركرد ديگر می‌شود.
متاسفانه مانند برخی ويرايشگرهای ديگر، August نيز امكان مشاهده صفحات را به صورت داخلی پشتيبانی نمی‌كند و در نتيجه كاربر بايد مدت قابل توجهی را منتظر نمايش صفحه در يك برنامه ديگر مثل Netscape بماند.
August يك قابليت غيرمعمول ديگر هم دارد كه بسياری از كاربران اطلاعی از آن ندارند: اين برنامه با زبان Tcl/Tk نوشته شده است كه اين امر، اين برنامه را مستقل از سيستم عامل می‌كند و روند نصب آن را نيز بسيار ساده‌تر می‌سازد. كاربران تنها بايد فايل‌های zip برنامه را باز كنند و سپس برنامه بدون نياز به هيچ كار ديگری قابل استفاده خواهد بود.

  • 3- WebDesigner: محيطی بهينه

اين برنامه ظاهری بسيار مناسب و مشابه برنامه‌های تجاری دارد. يكی از دلايل اين كه ظاهر اين نرم‌افزار بهينه ناميده می‌شود، اين است كه كاربران به سرعت می‌توانند از قابليت‌هايی كه اين ويرايشگر در اختيار آنها قرار دهند آگاه شوند. دكمه‌های نرم‌افزار بسيار قابل فهم هستند و صفحاتی كه در ويزاردها وجود دارند به خوبی سازماندهی شده‌اند.
يك قاب باريك در زير پنجره اصلی اين نرم‌افزار از ديگر قابليت‌های قابل توجه اين نرم‌افزار است. كاربران می‌توانند راهنمای هر تگ را در اين قاب مشاهده كنند. اما اشكالی كه وجود دارد اين است كه اگر كاربر نمايش راهنما توسط نرم‌افزار در اين قاب را غيرفعال كند، باز هم اين قاب در پايين صفحه باقی می‌ماند. در نتيجه اندازه پنجره‌ای كه در اختيار كاربر قرار می‌گيرد، محدود می‌شود.
در نگاه اول، به نظر می‌رسد كه WebDesigner قابليت‌های بسيار زيادی داشته باشد. مثلا قابليت‌هايی نظير امكان مشاهده صفحات (preview) يا امكاناتی برای مديريت پروژه وب جزو قابليت‌های ممتاز اين نرم‌افزار هستند. همچنين برخلاف ساير ويرايشگرهايی كه در اينجا مورد بررسی قرار گرفته‌اند، WebDesigner شماره خط‌ها را هم نشان می‌دهد(!). اگرچه اين كار را تنها برای خطی انجام می‌دهد كه كاربر در حال كار روی آن است.
با بررسی بيشتر، اشكالات WebDesigner يكی يكی خود را نشان می‌دهند. در استفاده از ويزاردها، اغلب ورودی‌های بسياری بدون وجود توضيحات لازم پرسيده می‌شوند. به نوعی كه اگر كاربر با HTML آشنا نباشد، امكان استفاده از اين ويزاردها را نخواهد داشت. يا توضيحاتی تگ‌ها، تنها زمانی در قاب پايين صفحه نشان داده می‌شوند كه كاربر با ماوس روی تگ كليك كند و زمانی كه كاربر مشغول تايپ كردن يك تگ است، اثری از اين توضيحات نيست. در نتيجه اين موضوع به ذهن خطور می‌كند كه به چه دليل با وجودی كه اين نرم‌افزار برخی قابليت‌های بديهی را در اختيار ندارد، ابزاری مانند WebDesigner Shell را در خود جای داده است.
اين ويرايشگر قابليت‌هايی را كه در بالا برای سازگاری با XHTML و WML بيان شد ارائه نمی‌كند. همچنين امكان undo كردن عمليات وجود ندارد كه كار را برای كاربران بسيار مشكل می‌كند. در نهايت اينكه اين نرم‌افزار امكان بسيار محدودی را برای پيكربندی خود در اختيار كاربران قرار می‌دهد و راهنماهای موجود در آن نيز نسبتا كم هستند.