RoHS در تجهيزات سخت‌افزاري چیست ؟


مقدمه
اگر هنگام خريد به جعبه محصولات سخت افزاري دقت كنيد حتما لوگويي با عنوان RoHS Compliant بر روي آن مشاهده خواهيد كرد. تقريبا اكثر قطعات سخت افزاري و حتي الكترونيكي از اين استاندارد استفاده مي‌كنند. اما واقعا RoHS چيست و به چه منظور بكار مي‌رود ؟

RoHS چيست ؟
RoHS سرنام عبارت Restriction of Certain Hazardous Substances مي‌باشد. در واقع اين عبارت معرف قانوني است كه در اروپا وضع شده و بر اساس توافقات وجود 6 ماده خطرناك براي سلامتي انسان و طبيعت را در محصولات الكترونيكي و خصوصا قطعات كامپيوتري منع كرده است. اين 6 عنصر عبارتند از: كادميوم ، جيوه ، كروميوم ، PBB ، PBDE و سرب.
RoHS Compliant را با نام Lead-Free نيز مي‌شناسند . البته عبارت اول مفهوم كاملتري را مورد توجه قرار مي‌دهد. اين قانون از تاريخ اول جولاي 2006 به مرحله اجرا در آمد و از آن تاريخ تمامي ‌محصولاتي كه فاقد گواهينامه RoHS Compliant بودند بازار فروش خود را در اروپا مسدود شده يافتند. به همين دليل سازندگان تجهيزات الكترونيكي موظف شدند عناصر فوق الذكر را از محصولات خود حذف كنند تا بدين ترتيب بتوانند اجازه فروش در اروپا را كسب كنند.
تصوير زير يكي از مادربردهاي Abit را نشان مي‌دهد كه از استاندارد RoHS بهره گرفته است:




اما مشكل اصلي اينجا بود كه لحيم ( كه قطعات الكترونيكي را به PCB متصل مي‌كند ) از تركيب 60 درصدي قلع و 40 درصدي سرب ايجاد مي‌شد. لذا سازندگان تجهيزات الكترونيكي به سرعت بدنبال جايگزيني براي اين ماده مهم اقدام كردند. عناصري چون نقره ، مس و يا بيسموت جزو اولين گزينه‌هاي مورد استفاده معرفي شدند.
عناصر مشخصي كه به جاي لحيم مورد استفاده قرار گرفتند، خود مشكلاتي را بوجود مي‌آوردند :
l دماي ذوب بالاتر از لحيم.
l مشكلات تعمير : دقت تعميركار به اين که كدام عنصر در هنگام ساخت برد مورد استفاده قرار گرفته است و همانطور استفاده مجدد از ماده‌اي كه حاوي سرب نباشد.
l تفاوت‌هاي ظاهري لحيم با عناصر جديد كه ممكن بود كاربران را دچار اشتباه كند و تصور خراب بودن برد را به آنها القا كند.
l در كنار اين مشكلات علاوه بر پاك بودن عنصر براي اتصال قطعات روي برد بايستي ساير قطعات نيز بطور كلي از وجود 6 عنصر مورد تذكر پاك باشند كه اين نيز كاري دشوار به نظر مي‌رسيد.
اما چرا سرب ؟
آنچه كه همه ما مي‌دانيم دشواري بازيافت محصولات الكترونيكي است.
اكثر اين تجهيزات الكترونيكي پس از مدتي به پايان عمر مفيد خود مي‌رسند و موارد زايد آنها سراسر زمين را فراخواهد گرفت. آنگاه آب موجود در باران اسيدي ، سرب بكاررفته در قطعات را در خود حل كرده و سپس اين آب جاري شده و مستقيما به منابع زير زميني راه مي‌يابد. به عبارتي بهتر مي‌توان گفت به منابع آب آشاميدني مردم روي زمين راه يافته است!
عنصر سرب تاثيرات بسيار خطرناكي بر سيستم ارگانيك بدن بخصوص سيستم عصبي مركزي خواهد داشت و به راحتي مي‌تواند هر ارگاني از بدن را تحت تاثير مخرب خود قرار دهد. همچنين سيستم توليدمثل و" كليه" نيز از جمله اعضايي هستند كه از آسيب جدي سرب به دور نخواهند بود.
نكته مهم اينجاست كه تفاوتي بين خوردن سرب و يا بوييدن آن وجود ندارد و در هر دوحالت تاثير مشابهي خواهد داشت. گاهي نيز در درجات بالاتر سرب ممكن است زمان عكس‌العمل در بدن را افزايش دهد ، ضعف در انگشتان را ايجاد كند و يا ضعف در مچ دست و قوزك پا را سبب گردد.
تاثير مخرب آن بر روي حافظه نيز محتمل خواهد بود. كم خوني نيز از نتايج خطرناك سرب بر روي بدن انسان است.
اما جالب اينجاست كه با وجود اين همه خطر و نيز وجود قانون Lead Free و RoHS Compliant در صنعت الكترونيك ، مقدار كمي ‌سرب در ساخت محصولات و توليدات الكتريكي و الكترونيكي بكار مي‌رود. تنها چهل ‌و نه صدم درصد از تمام سرب توليدي در قلع و تنها 2 % از تمام سرب توليدي در صنعت الكتروالكترونيك بكار گرفته مي‌شود. اما جالب تر اينكه توليد كنندگام باتري 80 % درصد سرب توليدي را مورد استفاده قرار مي‌دهند!