كلاس درس مبتنی بر مغز


مغز انسان به طور متوسط 3پوند، یا تقریباً معادل 2 درصد وزن بدن است. از سویی، مغز تقریباً20درصد از اكسیژن موجود در خون را مصرف می كند. چنین فعالیت سوخت و سازی در مغز، بیانگر آن است كه انسان انرژی زیادی را برای تفكر و یادگیری به كار می گیرد.باید گفت:كاربرد یافته های مربوط به مغز در آموزش و پرورش، نقطه عطف پیوند میان علوم و آموزش و پرورش است. برای آن كه یادگیری تحقق یابد، اطلاعات باید از طریق حواس وارد حوزه آگاهی شده و توجه را جلب كند.
اطلاعات جدید، در مدت چند لحظه كوتاه در حافظه كوتاه مدت ذخیره می شود. سپس، اطلاعات از طریق مكانیزم یا ساز و كاری كه «تثبیت» نامیده می شود، پردازش می گردد و با آنچه در حافظه وجود دارد مقایسه شده؛ و سرانجام وارد حافظه بلندمدت می شود.اطلاعات،در حافظه بلند مدت چندین سال باقی می مانند. درون داد حسی اطلاعات مربوط به جهان اطراف را از راه شنیدن،دیدن،بوییدن،لمس كردن و چشیدن دریافت می كنیم.انسان ها اطلاعات بیشمار و هزاران محرك را در ثانیه دریافت می كنند. همه اطلاعات را در یك زمان محدود نمی توانیم پردازش كنیم،چون به همه اطلاعات توجه كافی نداریم.برای مثال، هم اكنون «احساس» ناشی از پای چپ خود را در نظر بگیرید. اگر توجه كافی به آن داشته باشید، می توانید اطلاعات ارسالی به مغز را از ناحیه پای چپ احساس كنید.

شما می توانید عریان بودن پا و بیرون از كفش بودن پایتان را از طریق تكانه های عصبی میلیون ها گیرنده حسی كه در پوست تان هست تشخیص دهید. به هر روی، انسان ها توجه به همه اطلاعات را ضروری نمی دانند و بدین سبب تلاش می كنند اطلاعات را به صورت غربال شده به مغز ارسال كنند. غربال گری اطلاعات از طریق تمركز و توجه به اطلاعات خاصی انجام می شود. چگونه می توان در كلاس درس دست به غربال گری اطلاعات زد؟ معلم در حین توضیح مطالب درس، از طریق تأكید بر مفاهیم اصلی به صورت كلامی یا غیركلامی به دانش آموزان،ممكن است بخشی از اطلاعات را كه ضروری نیستند، مورد توجه قرار ندهد و در كنار آن به اطلاعاتی توجه تأكیدی داشته باشد كه حایز اهمیت زیادی اند. دانش آموزان هم در حین خواندن یك متن زیر نكات اصلی خط می كشند یا آنها را با ماژیك علامت زن،از اطلاعات حاشیه ای و غیرضرور جدا می سازند. وقتی كه معلمی با زدن بر روی میز یا با كف زدن متوالی درصدد برمی آید توجه دانش آموزان را به مورد خاصی جلب كند، او دقیقاً «لب پیشانی» مغز آنان را هدف قرار می دهد.درحافظه كوتاه مدت بدون آن كه توجهی برانگیخته شود و تمركزی اتفاق بیفتد، امكان ورود اطلاعات به حافظه كوتاه مدت وجود ندارد.

از این روست كه، معلمان موظف هستند به طرق مختلفی توجه دانش آموزان را به موضوعات درسی معطوف كنند. اطلاعات فقط برای چند ثانیه یا چند دقیقه در حافظه كوتاه مدت ذخیره می شوند. در عین حال، ظرفیت حافظه كوتاه مدت محدود هم هست. بزرگسالان در یك زمان چند ثانیه یا چند دقیقه ای فقط9-7واحد اطلاعاتی را می توانند ذخیره سازند. یعنی، اگر یك فهرست 12 تایی از اسامی اشیا به یك بزرگسال داده شود، او پس از دریافت اطلاعات، در عین بازخوانی به احتمال زیاد در بهترین حالت 3 اسم را فراموش یا به یاد نخواهد آورد. وقتی 9-7 اطلاع در حافظه كوتاه مدت ذخیره شد، با ورود اطلاعات جدید اطلاعات پیشین حذف می شوند. گستره حافظه كودكان نسبت به بزرگسالان محدودتر است. معلم دانش آموزان ابتدایی باید بداند دادن زمان برای پردازش اطلاعات بسیار مهم است چون ارائه پی درپی اطلاعات به آنان سبب خواهد شد كه پیوسته چرخه فراموشی و ذخیره سازی اطلاعات تكرار شود.

پردازش:برای آن كه اطلاعات از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل شود یا یادگیری انجام پذیرد، دانش آموزان باید اطلاعات دریافتی و ذخیره شده در حافظه كوتاه مدت را پردازش كنند. هر قطعه یا واحد اطلاعاتی جدید در حافظه بلند مدت باید با اطلاعات پیشین ذخیره شده در حافظه بلند مدت،پیوند زده شود تا یادگیری اطلاعات جدید تحقق یابد. برای مثال، معلم وقتی مفهوم توان را تدریس می كند، دانش آموزان این مفهوم را در ارتباط با مفهوم ضرب پیوند می زنند؛ اگر چنین پیوندی ایجاد نگردد، یادگیری توان به صورت طوطی وار خواهد بود و وقتی كه معلم زمان ماضی نقلی را درس می دهد، دانش آموزان با اطلاعات پیشین موجود در بانك حافظه بلند مدت، یعنی با «زمان گذشته ساده» پیوند می زنند. حافظه بلند مدت برای آن كه اطلاعات وارد حافظه بلند مدت بشوند و حفظ گردند، ارتباطات جدیدی بین سلول های عصبی یا نرون ها ایجاد می کندن عمل، یك تغییر فیزیكی است كه شامل تحریك ژن ها و ساخته شدن پروتئین هاست.

بنابراین،باید گفت: آنچه در مغز از نظر سوخت و ساز رخ می دهد، یك فرایند فیزیولوژیك است كه در بیشترین مواقع تحت تأثیر نوع تغذیه، مصرف دارو و سایر پارامترهایی است كه وضع عمومی بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. شواهد پژوهشی جدید حاكی از آن است كه به میزان زیادی تثبیت اطلاعات در حافظه بلند مدت در خواب اتفاق می افتد. اگر شواهد پژوهشی مربوط به مغز مبنای تدریس قرار گیرد، معلم باید به منظور سنجش میزان یادگیری یا ذخیره شدن اطلاعات در حافظه بلند مدت،دست كم یك روز پس از تدریس اقدامات لازم را انجام دهد. چون در این صورت برای دانش آموزان ایجاد فرصت شده است كه یك شب اطلاعات در مغزشان فرایند تثبیت را بگذراند.