شناسایی، یكی از مباحث حقوق بین‌الملل است که در دو مورد كاربرد دارد:
1) ایجاد دولت جدید؛
2) تشكیل حكومت جدید.

أ) شناسایی دولت‌ها:
دولت‌های جدید، واحدهای سیاسی مستقلی هستند كه به تازگی در جامعۀ بین‌المللی ظاهر شده‌اند. این دولت‌ها عموماً از طریق حركت‌های آزادیبحش ملی یا از طریق تجزیۀ امپراطوری‌های بزرگ به‌وجود می‌آیند. این دولت‌ها در صحنه‌های بین‌المللی محتاج به رسمیت شناختن توسط دولت‌های دیگر می‌باشند؛ ولی دولت‌های دیگر در مورد شناسایی یا عدم شناسایی این دولت‌ها مختارند.

تعریف شناسایی:
شناسایی عملی است كه به‌موجب آن دولت‌های قدیمی وجود یك جامعۀ سیاسی جدید و مستقل را كه قادر به رعایت حقوق بین‌الملل است، در سرزمین معینی تصدیق و تأیید می‌كنند و در نتیجه ارادۀ خود را دایر بر شناسایی آن به عنوان عضو جامعۀ بین‌المللی اعلام می‌دارند.

ماهیت و آثار حقوق شناسایی:
در مورد اینكه آیا شناسایی دولت‌ها و حكومت‌ها موجب اعطاء شخصیت بین‌المللی به آن‌ها است یا اینكه بمنزلۀ آن است كه این دولت‌ها و حكومت‌ها از قبل وجود داشته‌اند و شناسایی موجب تأئید آن‌هاست، دو نظریه وجود دارد:
نظریه اول كه نظریه تأسیسی و ایجادی است، شناسایی را وسیلۀ اعطاء موجودیت و شخصیت بین‌المللی به دولت‌ها و حكومت‌ها می‌داند؛
نظربه دوم، نظریۀ اعلامی است و شناسایی را بمنزلۀ اعلام موجودیت دولت‌ها و حكومت‌ها می‌داند و این نظریه امروزه پذیرفته شده است.

شرایط شناسایی دولت‌ها:

1) استقلال: استقلال یك دولت شرط اساسی برای شناسایی آن توسط دولت‌های دیگر است؛ به عنوان مثال، ادعای شورشیان مبنی بر ایجاد دولت جدید، قابل تأیید نمی‌باشد چرا كه باید هم از دولت اصلی و هم از سایر دولت‌ها مستقل باشند. به همین دلیل استقلال سوریه و فلسطین و عراق از امپراطوری عثمانی موجب شناسائی آن‌ها نشد. چرا كه سرزمین‌های مزبور بلافاصله تحت كنترل دولت‌های دیگر یعنی فرانسه و انگلیس درآمده بودند؛
2) ثبات داخلی: برای شناسایی یك دولت جدید، ثبات داخلی آن نیز مورد توجه قرار می‌گیرد و در این امر استحكام دولت جدید و اعتماد مردم به این دولت نقش بسزائی دارد؛ عدم شناسایی كوبا توسط آمریكا به‌همین دلیل بود؛
3) قلمرو مشخص: سومین عنصر مهم برای شناسایی دولت‌ها، سرزمین معین است كه تحت كنترل دولت جدید باشد.

انواع شناسایی دولت‌ها:
1) شناسایی صریح: كه به طور صریح و علنی ضمن تنظیم یك سند رسمی مثل اعلامیه با معاهده خاص انجام می‌پذیرد. این نوع شناسایی می‌تواند به‌صورت فردی و یا جمعی انجام پذیرد؛
2) شناسایی ضمنی: این نوع شناسایی به صورت ضمنی و با برقراری روابط سیاسی و كنسولی و با روابط دیپلماتیك انجام می‌پذیرد.
شناسایی ضمنی حتی می‌تواند توسط حاضر شدن در میدان مسابقات ورزشی انجام پذیرد؛ به‌همین دلیل ورزشكاران كشور ما حاضر به انجام مسابقات با ورزشكاران اسرائیلی نیستند. چرا كه ما اسرائیل را برسمیت نشناخته در حقیقت آنرا مورد شناسایی قرار نداده‌ایم.

ب) شناسایی حكومت‌ها:
هر دولتی كه ایجاد می‌شود حق تشكیل یك حكومت را نیز دارد و حكومت مزبور نماینده آن دولت در روابط بین‌المللی است. تغییر تركیب و شكل حكومت‌ها ارتباطی با دولت نداشته و بر شخصیت بین‌المللی دولت تأثیر نمی‌گذارد مثل جانشینی حكومت جمهوری‌خواه به جای حكومت و دمكرات‌ها در آمریكا؛ ولی در موارد كودتا و انقلاب در حكومت‌ها، مسأله تفاوت می‌كند و شناسایی حكومت‌ها در این موارد مطرح می‌شود.

شرایط شناسایی حكومت‌ها:
1) مشروعیت منشأ پیدایش حكومت جدید؛
2) شیوه تغییر و تحول انقلابی؛ كه اگر انقلاب همراه با خشونت و فجایع زیادی باشد، شناسایی این حكومت‌ها با موانعی روبروست؛
3) تمایل حكومت جدید در انجام تعهدات بین‌المللی خود؛
4) موثر بودن یا واقعی بودن قدرت حكومت جدید؛ كه این قدرت با سلطۀ كامل بر كل كشورها عملی می‌شود.

انواع شناسایی حكومت‌ها:
1) شناسایی دوژوره یا قانونی: این نوع شناسایی در موردی است كه دولت شناسنده، وضعیت دولت مورد شناسایی را از هر حیث قانونی و واجد شرایط شناسایی می‌داند.
2) شناسایی دو فاكتو یا عملی: این شناسایی در مورد كشورهایی است كه شرایط قانونی آن‌ها مورد تردید است و فقط وجود شكلی دولت یا حكومت جدید مورد شناسایی قرار می‌گیرد.