در اندازه گيري رطوبت توسط دستگاه نوترون متر لازم است ابتدا دستگاه را واسنجي نمود . البته دستگاهها در كارخانه سازنده واسنجي مي شوند ولي بهتر آن خواهد بود كه با توجه به نوع خاك منطقه دستگاه را تنظيم نموده و رابطه بين درصد رطوبت و تعداد نبضهاي اندازه گيري شده در هر دقيقه را به صورت منحني يا معادله به دست آورد . براي اين منظور در هر اندازه گيري ابتدا تعداد تپ هاي الكتريكي قرائت شده و سپس از منطقه كره تاثير نمونه خاك را برداشت كرده و به روش جرمي رطوبت آن سنجيده مي شود . پس از چندين اندازه گيري در رطوبت هاي مختلف امكان به دست آوردن معادله يا منحني واسنجي وجود خواهد داشت . منحني واسنجي دستگاه نوترون متر غالبا به شكل خط مستقيم مي باشد كه معادله آن به صورت زير است .

معمولا قرائت استاندارد در همان محل اندازه گيري و در وضعيتي كه ميله نوترون متر هنوز از داخل محفظه خود خارج نشده است به دست مي آيد . بدين ترتيب كه با روشن كردن دستگاه و انجام شمارش در همان دوره زماني استاندارد يك دقيقه صورت گرفته و عدد به دست آمده به عنوان شمارش استاندارد در نظر گرفته مي شود . توصيه مي شود قرائت استاندارد ، يك بار قبل از آزمايش و بار ديگر پس از آزمايش تعيين و ميانگين آنها در محاسبات لحاظ شود . پس از به دست آوردن قرائت استاندارد ميله از داخل دستگاه بيرون آورده شده و در داخل خاك در موقعيت مورد نظر ، شمارش نوتروني صورت مي گيرد .

با توجه به آنچه گفته شد ملاحظه مي شود كه دستگاه نوترون متر از نظر سرعت كار بر ساير روشها ارجحيت دارد ولي نبايد از نظر دور داشت كه گران بودن دستگاه خطرات احتمالي ناشي از نشت تابشهاي راديواكتيو از معايبي است كه بر اين روش گرفته مي شود . از نظر حفاظتي ميله دستگاه كه چشمه راديواكتيو در آن قرار دارد در وضعيت معمولي در داخل محفظه پر از پارافين قرار مي گيرد و لذا خطرات نشت تابش از آن بسيار اندك است . البته اين امر خود باعث سنگيني دستگاه مي شود كه يكي ديگر از معايب آن به شمار مي رود .

دستگاه تابش گاما :

يكي ديگر از روشهاي تابشي براي تعيين رطوبت خاك استفاده از دستگاههايي است كه تابش گاما را به داخل خاك گسيل مي دهد . اگر نمونه اي از خاك را انتخاب و از يك طرف تابش گاما وارد آن كنيم ، خاك باعث مي شود كه از شدت تابش كاسته شود . اگر در طرف ديگر نمونه شدت تابش را اندازه گيري كنيم ملاحظه خواهد شد كه از مقدار آن كاسته شده است . كاهش شدت تابش بستگي به دانسيته و رطوبت خاك و فاصله اي دارد كه تابش در خاك طي مي كند دارد و اگر دانسيته خاك ثابت باقي بماند مي توان گفت كه تغييرات شدت تابش بستگي به رطوبت خاك دارد . از مزاياي روش رطوبت سنجي با تابش گاما اين است كه بر خلاف روش نوتروني كه در آن متوسط رطوبت خاك در حجم كره اي به شعاع تقريبي 20 سانتي متر اندازه گيري مي شد ، با اين روش مي توان رطوبت را در هر مقطعي از خاك تعيين كرد . البته اين روش بيشتر در كارهاي تحقيقاتي استفاده شده و كاربرد آن در كارهاي صحرايي كم است .

در روش رطوبت سنجي گاما معمولا از يك چشمه راديواكتيو 25 ميلي كوري سزيوم 137 استفاده مي شود كه انرژي آن كم و در حدود 661/0 ميليون الكترون ولت است . چشمه راديواكتيو در داخل محفظه سربي قرار گرفته است تا در حالت عادي خطرات ناشي از آن به حداقل برسد . پس از آنكه تابشهاي توليد



شده توسط چشمه از داخل خاك عبور كرد در طرف ديگر به وسيله حساس تابشهاي مستهلك شده را دريافت و ثبت مي نمايد .