این روزها بسیاری نگران تعداد اندک مجلات رایانه در بازار چاپ و نشر مجلات تخصصی هستند. این گونه نشریات در دکّه هایی که با روزنامه های گوناگون پر شده اند، جای بسیار کمی را به خود اختصاص داده اند.
مملو شدن شبکه اینترنت با مقالات بی شمار از نویسندگان غیر حرفه ای و عموماً تازه کار ــ کسانی که صرفاً به آخرین اخبار و مشخصات جدیدترین محصولات دسترسی دارند ــ نقش قابل ملاحظه ای در این غیبت نامیمون دارد. با این حال من فکر می کنم متهم اصلی این پرونده، نبودِ حمایت و پشتیبانی مناسب است. می خواهم بگویم بدون حمایت و توجه دست اندرکاران آی.تی و حوزه های مرتبط با آن، مجلات رایانه ای یک ستاره در حال اُفول به حساب می آیند و به مرور جذابیت خود را از دست خواهند داد. در صورت ادامه این روند، بیشتر صاحب امتیازان، احتمالاً زمینه کاری دیگری را برای ادامه حیات مجله شان انتخاب خواهند کرد.


● تجربه تلخ رادیو
پژوهش درباره رایانه یک فراز و فرود ویژه را در منحنی محبوبیت عمومی نشان می دهد؛ همان سیری که رادیو در این نمودار پیمود. در اوایل قرن بیستم قبل از اینکه ایستگاه های رادیویی تبدیل به بنگاه های سخن پراکنی شوند، رادیو در اوج شهرت بود. این تجربه نوپا در منازل مشتاقانش پذیرفته شد و فرستنده های خصوصی با هم طبع آزمایی می کردند. در آن سال ها تعداد کثیری از مجلات با موضوعیت رادیو پا به عرصه گذاشتند که اخبار مجذوب کننده ای برای علاقه مندان در صفحات خود داشتند.
اما ورود رادیوهای تجاری، ریشه فرستنده های شخصی را زد. (این مانند یک پیشگویی در مورد رایانه های شخصی است!) در حقیقت، باور همگانی در مورد این پدیده نوظهور به عنوان برترین دستاورد بشر که دنیا را دچار تغییر می کند و شگفتی های آن را در خود محو خواهد کرد، آرام آرام رنگ باخت. به زودی انبوه مجلات مرتبط با رادیو به صرفاً چند نمونه خوب تنزل پیدا کرد و در نهایت به عدد صفر رسید؛ مگر چند ژورنال بازرگانی که وابسته به صنایع حامی خود بودند.


● جادوی مجلات ماشین
یک مقایسه بین مجلات رایانه ای و همتایانش در زمینه خودرو که همگام با این صنعت رشد یافته بودند، نشان می دهد که بر اثر تجاری شدن و نهادینه سازی صنایع خودروسازی این نشریات وابسته به این صنعت، محبوبیت عمومی خود را از دست دادند. با این حال، هنوز به پیشرفت ادامه می دهند و بازارشان رونق دارد. پی بردن به راز این پایداری چندان دشوار نیست. تفاوت اساسی بین رادیو، رایانه و مانند آنها با خودرو وجود دارد. تقریباً تمامی جنبه های تغییرات فناوری در جهت جلب رضایت مشتری، یکدیگر را از میدان بدر می کنند و به اصطلاح تاریخ مصرف دارند.
اما با سرویس دهی بهنگام می توان بیشتر خودروها را برای سال های متمادی مورد استفاده قرار داد. هر کسی می تواند رایانه کهنه اش را سرویس و راه اندازی کند و درباره محسنات آن نیز قلم فرسایی کند.
ولی چه فایده؟ آیا کسی آن را می پسندد؟ اصلاً تا به حال شده که ملاقات یک رایانه سن وسال دار شما را شگفت زده کند و مثلاً آن را یک اثر کلاسیک قلمداد کنید؟! یک خودرو سالم در هر سن وسالی که باشد، به دردبخور است و کار را راه می اندازد و از بخت خوشش، از بعضی جهات اثر هنری نیز ارزیابی می شود. بنابراین مجموعه دارها نیز احترام خاصی برای آن قائلند. ولی در دنیای رایانه فقط ممکن است رایانه های عهد عتیق APPLE ۱ یا IBM PC به درد مجموعه داری بخورند!


● آینده نشریات کامپیوتری
حقیقت این است که امروزه برخلاف رادیو و خودرو، اطلاعات رایانه ای بیش از پیش مورد نیاز است. اما خبری درست و حسابی درباره طراحی های تراشه های جدید اینتل (Intel) به ما نمی رسد. از خطرات ناشناخته اسب های تروا هم چندان هشداری دریافت نمی شود. حاضرم شرط ببندم نیمی از کسانی که در مورد رایانه دست به قلم می برند، در کامپیوترشان تروجان وجود دارد! تکه تکه شدن اینترنت به دست لشکر دات کام مخاطبین را هم به گروه های مختلف تجزیه کرده است. این باعث شده که ناشران و صاحبان امتیاز مجلات در سرتاسر دنیا، با اضطراب به دنبال منابع کسب درآمد بیشتر باشند. تدریجاً اعتبار مالی، شرط اساسی عضویت در برخی گروه ها گردید.
جالب ترین کار احمقانه ای که در تمام دوران زندگی ام دیده ام کاری بوده که در رسانه سابق زاک دیویس (که سال ها مدیریت آن را بر عهده داشت) انجام شده است. زاک دیویسِ دانشمند، مجله ای موفق با سود خوب (البته نه چندان عالی) به نام PC/Compoting را خرید. سپس با تصمیمی ناگهانی زمینه کاری آن را به تجارت هوشمند تغییر داد؛ البته با همان کادر نویسندگان قبلی! به ناگهان افرادی که دانش زیادی درباره رایانه داشتند، شروع به نوشتن مطلب در مورد راه اندازی مشاغل و ایجاد و کسب وکار کردند! این نمونه ای بود از آنچه بر سر مجله های رایانه ای آمد. تجارت هوشمند تنها باعث و بانی فروپاشی مجلات رایانه ای نبود.
بسیاری از مجلات، به سمت پایگاه هایی تغییر مسیر دادند که فعالیت هایی در حد e-commerce و یا فهرست های Collect and Store داشتند. اندکی بعد، حجم مطالب تلنبار شده به حد انفجار رسید. تأسف بارتر اینکه هیچ کدام چنگی به دل نمی زد. مشکل اصلی مجلات رایانه ای این است که هر کدام به تنهایی قدرت جذب گروه اندکی را دارند؛ مثلاً مشتاقان صرف بخش سرگرمی های رایانه ای، کاربران تازه کار و طرفداران سخت افزارهای جدید.
در اینترنت، از خانم های خانه دار که تصادفاً مجله ای را برای سرگرمی انتخاب می کنند، خبری نیست.
اما می توان اوضاع را از آن طرف هم نگاه کرد و کمی خوشبین بود. خبر خوش اینکه پایگاه های مقاله های اینترنتی و خوانندگان آن جای خود را در اینترنت پیدا کرده اند؛ آن هم نه به عنوان یک کتابچه رایانه ای، بلکه به عنوان یک سامانه تحویل کتاب، روزنامه و مجله. و این هم محمل دیگری است برای تداوم بقای مجلاتی از این دست.