سردرد

[مژگان]

یکی از شایعترین دردها در طول زندگی افراد سردرد است که کودکان و بالغین را گرفتار می‌کند.
در این مقاله مطالبی در باره ی علل سردرد، انواع سردرد، علائم هشدار‌دهنده و درمان سردرد جمع‌آوری شده‌است.
ممکن است سردرد به تنهایی وجود داشته باشد و یا همراه با برخی علائم دیگر باشد. ممکن است در مواردی سردرد همراه با گلو درد، سرماخوردگی و یا بیماریهای سینوسی و یا سایر بیماریها نیز باشد.
آیا می‌دانید شما چه نوع سردردی دارید و علت ایجاد آن چیست؟
در واقع علت ایجاد 95% از سردردها، بیماری و یا ناهنجاری ساختاری در بدن نیست. در عوض علت اصلی را باید در شرایط معمول زندگی فرد مانند استرس، خستگی و فرسودگی، کمبود خواب، گرسنگی، تغییرات در سطوح هورمون استروژن، تغییرات آب و هوا و یا وابستگی به کافئین جستجو کرد. خوشبختانه فقط موارد نادری از سردرد وجود دارند که خطرناک هستند.
علل ایجاد سردرد چیست؟
سردرد علتهای مختلفی دارد. برخی سردردها علت ایجادکننده‌ی عمومی‌تری دارند. علل عمومی‌ایجاد سردرد شامل این موارد هستند :
* الکل، کافئین و سایر موادی که وابستگی ایجاد می‌کنند.
* تغییرات در سطوح مواد شیمیایی بدن مانند نوروترنسمیترها.
* سرفه و یا عطسه.
* کم شدن آب بدن.
*مشکلات دندانی یا اعمال دندانپزشکی مانند عصب کشی.
* خوردن غذاها و یا نوشیدن مایعات سرد.
* استرسهای عصبی و عاطفی.
* مواجهه با دود و یا بخار مواد شیمیایی مانند منوکسید کربن.
* خستگی چشم.
* تب.
* قرار گرفتن در ارتفاعات، سطوح پائین اکسیژن می‌تواند موجب سردرد شود.
* فشار خون بالا.
* عفونت سینوسها مانند سینوزیت یا ایجاد آبسه.
* برخی مداخلات پزشکی مانند کشیدن مایع مغزی نخاعی.
* داروها، برخی داروها موجب ایجاد سردرد می‌شوند.
* کشیده شدن عضلات گردن، عضلات بالای تنه یا عضلات شانه.
* عفونتهای دستگاه تنفس فوقانی.
علل اختصاصی‌تر ایجاد سردرد کدامند؟
برخی سردردها نیز اختصاصی‌تر بوده و با علامت دیگری همراه نیستند. مانند سردرد تنشی، سردرد میگرنی و.. .
در این سردردها بر خلاف تصور بسیاری از افراد، مغز عامل ایجاد سردرد نیست، بلکه سردرد از بد عمل کردن عضلات، عروق خونی و اعصاب ناشی می‌شود.
برای مثال اتساع شریانها و یا انقباض بیش از حد عضلات می‌تواند عصبهای خاص و حساس در مغز را تحریک کند و در نتیجه سردرد به وجود می‌آید.
هورمونهایی مانند استروژن می‌توانند باعث بدتر شدن سردرد شوند. از آنجایی که زنان طی دوره‌های ماهیانه متحمل نوسانات هورمونی در بدن می‌شوند، احتمال ایجاد سردرد متوسط تا شدید در زنان دو برابر مردان است و همچنین بیشتر از مردان به انواع خاص سردرد مانند میگرن دچار می‌شوند.
سردردهایی که بیشترین شیوع را دارند عبارتند از :
سردرد تنشی :
شایعترین نوع سردرد، خطرناک نیست اما مکرراً رخ می‌دهد. سردرد تنشی شایعترین نوع سردرد است و اغلب در اثر استرس و فشارهای عاطفی و عصبی ایجاد می‌شود. بیشتر بالغین این نوع سردرد را تجربه کرده‌اند.
این سردرد دردی ثابت با شدت خفیف تا متوسط دارد که در سرتاسر سر احساس می‌شود، اما در اغلب موارد درد بیشتر در پیشانی و یا در پشت سر احساس می‌شود. سردرد معمولاً با علائم دیگری همراه نیست.
سردرد تنشی ممکن است در بچه‌ها نیز روی دهد اما بیشتر در بین بالغین شایع است. تناوب ایجاد سردرد متفاوت است و معمولا چند ساعت به طول می‌انجامد.
سردرد میگرنی :
در حدود یک سوم از کسانی که سردرد میگرنی دارند اولین سردردها را در سنین نوجوانی تجربه می‌کنند. شدت درد متوسط تا شدید بوده اغلب اوقات با تهوع همراه است و فرد به نور و صدا حساس می‌شود. ممکن است درد در ناحیه‌ی گیجگاه، چشمها یا پشت سر باشد و اغلب اوقات تنها در یک طرف است. درد میگرنی که همراه با علائم هشدار دهنده یا اورا باشد ممکن است پیش از سردرد اختلالات بینایی رخ دهد.
میگرن معمولاً از دوران کودکی تا میانسالی رخ می‌دهد. در بچه ها میگرن در میان پسرها کمی‌شایعتر است اما پس از بلوغ شیوع میگرن در زنان بیشتر می‌شود. حمله‌ی میگرنی یک روز یا بیشتر به طول می‌انجامد. در دوران بارداری و سنین بالا حملات میگرنی کمتر ایجاد می‌شوند.
سردرد مربوط به سینوسها :
یک سردرد خفیف تا متوسط است که عموماً در صورت، پل بینی، یا در گونه‌ها احساس می‌شود و ممکن است همراه با احتقان بینی و یا آبریزش از بینی باشد. در همه‌ی سنین افراد را گرفتار می‌کند و به نظر می‌رسد که افرادی که آلرژی دارند مستعدتر هستند.این سردرد ممکن است ساعتها طول بکشد و اغلب یک سردرد فصلی است.
سردرد مختلط :
در موارد نادری برخی از انواع سردرد وجود دارند که محققان معتقدند سردردهای مختلط بوده و علائمی‌ ما بین سردرد تنشی و میگرن دارند. چنین مواردی وقتی رخ می‌دهند که علائم و درمان این دو سردرد در برخی از افراد به خوبی قابل افتراق نیست. برای مثال سردرد تنشی‌ای که بسیار شدید باشد و درد تیز و ضربان داری داشته باشد بسیار شبیه به سردرد میگرنی است. به علاوه هنگامی‌که سردرد میگرنی متناوباً روی دهد درد آن شبیه به سردرد تنشی احساس خواهد‌شد.
بنابر‌این متخصصان باور دارند که سردردهایی که مداوم روی می‌دهند ممکن است سردرد تنشی باشد که به دنبال سردرد میگرنی رخ داده و یا سردرد میگرنی در زمینه‌ی سردرد تنشی مزمن ایجاد سردرد کرده است. البته مکانیسم ایجاد کننده‌ی این دو نوع سردرد با یکدیگر متفاوت است.
محققان می‌گویند که سردرد تنشی در اثر سفت‌شدن و وارد آمدن فشار به عضلات روی می‌دهند در حالیکه علت سردرد میگرنی اتساع و التهاب عروق است. به هر حال اگر میگرن مکرراً رخ دهد می‌تواند منجر به سفت شدن عضلات شود و آغازگر یک سردرد تنشی همزمان باشد.

[مژگان]

درمان:
بیشتر اوقات سردرد خود به خود بهتر می‌شود و یا به کلی از بین می‌رود و در صورتی که چنین سردردی همراه با علائم هشدار دهنده‌ای که گفته شد نباشد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست و درمانهای خانگی ممکن است شدت درد و مدت زمان سردرد را کاهش دهند، همچنین ممکن است باعث تخفیف علائمی‌مانند تهوع، درد عضلانی، اضطراب و تب شوند.
در صورتی که پزشک شما درمان خاصی برای سردرد تجویز کرده است به محض ایجاد سردرد هر چه زودتر درمان را شروع کنید. از درست اجرا کردن دستور پزشک مطمئن شوید و آن را تغییر ندهید.
درمان خانگی :
برای سر درد ملایم بدون سایر علائم کارهای زیر را انجام دهید:
* استراحت در یک مکان تاریک و آرام.
* قرار دادن کمپرس سرد روی پیشانی.
* عدم مصرف سیگار، الکل، داروهای غیر مجاز و مواد مخدر.

در صورتی که سردرد بهتر نشد می‌توانید از مسکنهای مجاز در مقادیر تعیین شده که بدون نسخه پزشک نیز توسط داروخانه‌ها تجویز می‌شوند استفاده کنید.
برخی افراد برای سردرد از استامینوفن و برخی داروها مانند ایبوپروفن یا آسپیرین و... استفاده می‌کنند اما قبل از چنین اقدامی ‌باید به این موارد توجه کنید:
* در مورد درد به دکتر داروساز توضیح داده و کمک بخواهید.
* بروشور و دستور مصرف دارو را بخوانید.
* دارو را بیش از مقدار توصیه شده مصرف نکنید.
* اگر سابقه حساسیت دارویی به مسکنها یا سایر داروها را دارید دارو را خودسرانه مصرف نکنید.
* اگر بیماری خاصی دارید یا پزشک به شما گفته که داروی دیگری مصرف نکنید پیش از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
* اگر احتمال باردار بودن شما وجود دارد، بدون دستور پزشک هیچ دارویی به جز مقادیر تعیین شده‌ی استامینوفن مصرف نکنید.
* بدون تجویز مستقیم پزشک به افراد زیر 20 سال آسپیرین ندهید زیرا این اقدام می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
* در مورد کودکان زیر 12 سال از دادن ناپروکسن سدیم خودداری کنید مگر اینکه پزشک معالج کودک چنین دستوری داده باشد.

با انجام اقدامات زیر می‌توانید شدت سردرد و تکرار آن را کاهش دهید:
* تمرینات آرامش بخش. با انجام تمرینات آسوده سازی، ریلکسیشن و مدیتیشن می‌توانید از تنش و استرس رها شوید و مانع ایجاد سردرد یا بدتر شدن آن در اثر اضطراب و تنش شوید.
* گرما و دوش آب گرم عضلات را شل می‌کند و مانع ایجاد سردرد در اثر انقباضات عضلانی می‌شود. مراقب باشید که بیش از حد از گرما استفاده نکنید زیرا آب گرم در مدت زمان طولانی ممکن است سوختگی ایجاد کند.
* قرار دادن کمپرس سرد روی گردن یا شقیقه‌ها.
* ماساژدرمانی و بیوفیدبک که می‌توانند تنش عضلات را کاهش دهند، مخصوصاً در مورد عضلات گردن و شانه موثر هستند. سفتی این عضلات ممکن است باعث ایجاد سردرد یا بدتر شدن آن شود.
وقتی کودک سردرد دارد چه باید كرد؟
* با کودک صحبت کنید. بگذارید او متوجه باشد که به او اهمیت می‌دهید. توجه بیشتر و مدتی سکوت در منزل ممکن است موجب تسکین سردرد شود.
* اگر پزشک برای کودک شما دارویی در مورد سردرد تجویز کرده است، به محض اینکه سردرد کودک آغاز شد استفاده از دارو را شروع کنید.
* بگذارید کودک در یک اتاق ساکت و تاریک استراحت کند. کمپرس سرد روی پیشانی ممکن است کمک کننده باشد.
* اگر سردرد کودک ملایم است او را به ادامه فعالیتهای روزانه تشویق کنید.
نگذارید کودک از فعالیتهای معمول و کارهای روزانه شانه خالی کند، مگر اینکه شدت سردرد متوسط تا شدید باشد.
مراقب دادن دارو به صورت خودسرانه به کودک باشید. این عمل ممکن است عوارض بدی به دنبال داشته باشد.
پیشگیری:
با تنظیم و یا ایجاد تغییر در برنامه‌ی روزانه ممکن است بتوانید از سردرد پیشگیری کنید. همچنین با یادداشت کردن و یا بررسی وقایع و کارهای روزانه و عادات غذایی ممکن است بتوانید علت ایجاد سردرد خود را مشخص کنید.
چگونه از بروز سردرد پیشگیری كنیم؟
* به صورت مرتب غذا بخورید، وعده‌های غذایی را حذف نکنید و مواد غذایی مقوی بخورید. از مصرف غذاهای شور خودداری کنید.
* برنامه منظمی ‌برای خواب داشته باشید، در زمان مشخصی خوابیده و از خواب بیدار شوید و حتی در تعطیلات به آن پایبند باشید. این کار موجب می‌شود که بدن به خواب مرتب عادت کند. از خوابیدن بیش از اندازه اجتناب کنید.
* ورزش و فیزیوتراپی عضلات گردن موجب تقویت عضلات گردن می‌شود و وضعیت و شكل بدن و توانایی تحرک را بهبود می‌بخشد.
* به صورت مرتب ورزش كنید، پیاده روی، دوچرخه سواری، دویدن آهسته یا جاگینگ، شنا، حركات موزون و حتی باغبانی روشهای مناسبی برای فرو نشاندن استرس هستند.
* اگر همچنان در عضلات گردن و شانه گرفتگی، سفتی و تنش را احساس می كنید، پیاده روی ممكن است كمك موثری باشد. شنا نیز با حركت بازوها موجب شل شدن این عضلات می شود.
* یك تمرین ریلكسیشن یا آسوده سازی را دو بار در روز به مدت 20-10 دقیقه انجام دهید.
* استفاده ار ماساژ در عضلات گردن و شانه را امتحان كنید. همانطور كه گفته شد، سفتی این عضلات می تواند عامل ایجاد سردرد باشد یا موجب بدتر شدن آن شود.
* قرار گرفتن بدن در وضعیت صحیح را، در خانه و در محل كار تمرین كنید. در صندلی خود مستقیم بنشینید و مراقب باشید كه پشت بدن از حمایت كافی توسط پشتی صندلی برخوردار باشد. اگر در طول روز مدت زیادی را می نشینید، مدتی را برای استراحت و كشش عضلات گردن یا انجام نرمشهای صحیح گردن اختصاص دهید.
* اگر با كامپیوتر كار می كنید، مانیتور را طوری تنظیم كنید كه قسمت بالایی صفحه هم سطح چشم شما باشد. برای خواندن نوشته‌هایی كه بر روی كاغذ و روی میز هستند، بهتر است آنها را به وسیله‌ی گیره‌ی كاغذ در نقطه‌ای هم سطح با مانیتور نصب كنید. این كارهای ساده از انقباض طولانی مدت عضلات در حین كار كردن با كامپیوتر جلوگیری می‌كند.
* اگر مرتباً از تلفن استفاده می‌كنید بهتر است كلید بلند گوی تلفن یا تجهیزات دیگری به كار ببرید كه كمتر نیاز به نگهداشتن گوشی داشته باشید. از نگه داشتن گوشی بین گردن و شانه خودداری كنید.
* معاینات منظم دندانها توسط دندانپزشك و نیز معاینه سالیانه‌ی چشم پزشكی را انجام دهید.

عواملی هستند كه به عنوان عامل آغازگر سردرد شناخته شده اند. با اطلاع از این عوامل می توان از بروز بسیاری از سردردهای معمولی پیشگیری كرد.
برخی از عوامل ایجاد كننده‌ی سردرد شامل این موارد هستند :
* مصرف الكل، كافئین موجود در چای، قهوه و نوشابه.
* عدم مصرف كافئین در افرادی كه به مصرف آن عادت دارند.
* غذا های خیلی شور و نگهدارنده‌های غذایی مانند msg (منو سدیم گلوتامات).
* رژیم غذایی نامناسب مانند حذف كردن وعده‌های غذایی، رژیمهای لاغری شدید و ناشتا ماندن بیش از حد.
* كم شدن آب بدن
* تغییر در الگوی معمول خواب، خواب ناكافی یا خوابیدن بیش از حد.
* استرس، اضطراب یا افسردگی.
* برخی داروها مانند داروهای قلبی، داروهای كاهنده‌ی فشار خون و داروهای هورمونی.
* وضعیت نامناسب بدن در ایستادن، نشستن و راه رفتن.
* كشیدن سیگار، سیگار برگ و یا استنشاق دود سیگاری كه دیگران می كشند.
* نور شدید خورشید و یا درخشندگی زیاد چراغها.
* كشیدگی عضلات فك در اثر جویدن زیاد غذاهای سفت و یا جویدن زیاد آدامس.
چگونه از ایجاد سردرد در كودكان پیشگیری كنیم؟
* مطمئن شوید كه كودك شما به اندازه‌ی كافی استراحت كند.
* در طول روز چندین میان وعده‌ی غذایی و آشامیدنی مغذی به كودك بدهید. به كودك اجازه‌ی مصرف مواد غذایی شور و آشامیدنیهای حاوی كربونات را ندهید.
* اجازه ندهید كه كودك وعده غذایی اصلی خود را حذف كند.