بیماری های گیاهان جالیزی

[memol]

بیماری های گیاهان جالیزی و عوامل ایجاد آنها

[memol]

پژمردگي آوندي ناشي از ورتيسيليوم
Vascular Verticillium wilt

از لحاظ نوع علائم و نحوه ايجاد بيماري مثل بيماري ناشي از فوزاريوم است اما تفاوتهائي نيز با آن دارد .

علائم : ‌زردي برگها بويژه در يك سوم پائيني گياه كه اين زردي معمولاً كمتر از زردي ناشي از فوزاريوم است . زردي معمولاً يك طرفه است . اپي ناستي در برگها مشاهده مي شود كه در اثر رشد غير متعادل قسمتهاي مختلف برگ ايجاد مي‌شود . پژمردگي بوته و قهوه‌اي شدن اوند هم از ديگر علائم بيماري است . علاوه بر اين ، بيماري ناشي از ورتيسيليوم در هواي خنكتر ظاهر مي‌شود ( نسبت به فوزاريوم ) براي تشخيص قطعي ورتيسيليوم و فوزاريوم از يكديگر بايستي حتماً اقدام به كشت آنها نمود . لازم به ذكر است تشخيص قطعي اين دو پاتوژن از يكديگر در مزرعه ممكن نيست .

عامل بيماري دو گونه V.dahlia و V.albo – atrum مي‌باشد . قارچ ورتيسيليوم جزء قارچهاي ناقص است و داراي كنيديوم كنيديوفر و سلول اسپوزا (Phialide ) مي‌باشد . در V.albo – atrum ريسه سياه (Drak mycelium) و در V. dahlia ميكرواسكلرت بعنوان اندام مقاوم قارچ است .

عوامل مختلفي در رشد يا ضعف بيماري ناشي از قارچ فوق مؤثرند كه مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود :

1- ميزان تحمل يا مقاومت واريته هاي گياه ميزبان

2- نژاد قارچ

3- مقدار اوليه مايه بيماري (اينوكولوم اوليه )

4- دما

استفاده از ارقام مقاوم ، تناوب با گياهان غير ميزبان مانند غلات ، ضد عفوني خاك خزانه ، آفتابدهي (Solarization) ، استفاده از غده سالم .

[memol]

پوسيدگي ريشه و طبق پياز
Onion basal & Root rot

عامل بيماري Fusarium oxysporum f.sp cepae در ايران در منطقه آذربايجان اين گونه مهمترين گونه است و بعد از آن F. Solani اهميت دارد. اين بيماري در ايران و جهان پراكنده است و همه ساله در اثر اين بيماري خسارات عمده‌اي به محصول وارد مي‌شود .

علائم بيماري

در اوايل بهار نوك برگها زرد شده و بوته‌هاي آلوده پژمرده مي‌شوند زردي برگها توسعه يافته و به سمت پائين پيشروي نموده و زماني كه غده‌هاي پياز به درشتي فندق مي‌شوند در مزرعه بوته ميري به صورت لكه‌اي و يا گسترده مشاهده مي‌گردد. ريشه هاي گياه بيمار قهوه‌اي و يا خشكيده شده و به رنگ صورتي يا بنفش نمايان مي‌شود و از بين مي‌رود عوامل ثانويه هم ممكن است به پياز حمله نموده و موجب فساد آن شوند در انبار نيز اين بيماري مي‌تواند منجر به ايجاد خسارت شود . گونه F.O . f.s cepae موجب مرگ ناگهاني (Damping – off) پياز در مزارع مي‌گردد كه در اين رابطه نيز خسارت عمده‌اي به محصولات وارد مي‌شود . اين قارچ براي ورود به گياه نياز به زخم ندارد اما وجود زخم روي غده كمك مؤثري به شروع و پيشرفت بيماري مي‌كند . ميزبان اصلي پياز ، نوعي موسير و به ندرت سير مي‌باشد .

كنترل:

1- جلوگيري از كود دهي زياد

2- كنترل حشرات به منظور جلوگيري از ايجاد زخم

3- دقت در هنگام برداشت و انبار كردن (نگهداري در صفر درجه يا رطوبت 70-60%)

4- مبارزه بيولوژيكي با باكتري Burkholderia cpacia .

[memol]

لكه موجي
(Early Blight) Alternaria

در اين بيماري لكه‌هاي موجدار روي برگ گياه ايجاد مي‌شود اما تنها با اين فاكتور نمي‌توان بيماري را شناخت . اين قارچ به بادمجان ، سيب زميني ، گوجه فرنگي ، طالبي ، خيار چنبر و .... حمله مي‌كند .



ميزبان مهم در استان فارس گوجه فرنگي و در ايران سيب زميني مي باشد. در استان بوشهر روي كليه ميزبانان ذكر شده اين قارچ را داريم . گونه اي از قارچ كه به گوجه فرنگي حمله مي‌كند A.solani است و در خيار‌چمبر قارچ A.cucumerinum عامل بيماري مي‌باشد . البته در ايران حقيقتاً مشخص نيست چه گونه‌اي از قارچ عامل بيماري در اين محصولات است . در سيب زميني تغذيه‌ي زنجره از گياه نيز موجب ايجاد علائم لكه موجي مي‌شود كه با آلترناريا قابل اشتباه است . اما در گوجه فرنگي در اغلب موارد قارچ آلترناريا دخالت دارد به ويژه در مناطق مرطوب مانند هرمزگان و بوشهر كه گوجه فرنگي كاري در فصل زمستان است شاخه و برگ و ميوه به شدت خسارت مي بينند . آلترناريا سيب زميني عمدتاً در مناطق شمال كشور مسئله ساز است كه عمدتاً گونه A.alternata مي‌باشد. اسپورآلترناريا بسيار مشخص است . جدارهاي طولي و عرضي كه جنس را به ما معرفي مي‌كند .

آلتر ناريا درگوجه فرنگي بذر زاد و در سيب‌زميني غده زاد است ، اما در ساير محصولات مانند طالبي چنين وضعيتي ندارد . اين قارچ روي مواد عالي نپوسيده و بقاياي گياهي زنده مي ماند ( به شكل اسپورياريسه ) و تا زمانيكه بقاياي گياهي زنده است ، اين قارچ هم زنده است و مي‌تواند توليد اسپور كند . در گوجه فرنگي آلترناريا به شاخه حمله كرده كه يك طرف آن را مي خشكاند . ميوه گوجه فرنگي و نيز محل اتصال ميوه به ساقه هم مورد حمله قارچ قرار مي گيرد . در استان فارس و بسياري نقاط ايران آلترناريا موجب بوته ميري گياهان جوان گوجه و سيب زميني مي‌شود ، كه معمولاً اين امر در صورتي اتفاق مي‌افتد كه آلودگي بذر و يا آلودگي چشم سيب زميني را داشته باشيم .

کنترل:

1- ارقام مقاوم

2- جمع آوري و يا كمك به پوسيده شدن بقاياي گياهي

3- تناوب

4- غده يا بذر سالم مورد استفاده قرار گيرد . ( در مناطق فاقد آلودگي )

5- سمپاشي : كه در اولين مرحله سمپاشي خزانه مورد نظر است و بعد كه نشاء وارد مزرعه شد ، در صورتيكه رطوبت مزرعه بالا باشد ، بايستي در انجام اينكار را ادامه داد . از دي تيوكارباماتها ( زينب و مانكوزب ) و سموم سيستميك مانند روبران مي‌توان استفاده كرد . اكسي كلرورمس نيز براي كنترل آلترنارياي سيب زميني بسيار مؤثر است.

6- کلروتالونیل wp75% و 1.5 کیلوگرم در هکتار برای کنترل آلترناریای گوجه فرنگی به ثبت رسیده است.

[memol]

پوسيدگي خاكستري پياز
Onion Gray blight

عامل اين بيماري سه گونه قارچ مي‌باشد كه توليد Blight مي‌كند :‌

Botrytis squamosa

B. cinerae

B.allii

پوسيدگي عميق قهوه‌اي با كپك خاكستري روي آن و اسكلرتهاي سياه از علائم پوسيدگي گردن پياز است .

در ايران مهمترين عامل پوسيدگي پياز B.allii مي‌باشد .

گونه B.squamosa توليد سوختگي بسيار شديد در برگ مي‌كند و گياه را از بين مي‌برد. اما در گونه B.cinerae تنها نقاط زير قهوه‌اي روي برگ ايجاد مي‌شود B.allii عمدتاً به غده حمله مي‌كند و به عنوان پاتوژن برگي زياد مطرح نيست ، اما گاهي به برگهاي زخمي حمله كرده و موجب توليد لكه هاي ريز مي شود كه بسيار كم اين وضع اتفاق مي‌افتد. در اغلب موارد اسپور اين قارچ اگر روي برگ سالم قرار گيرد جوانه زده و موجب زردي خفيفي در برگ مي‌كند. قارچ بوتريتيس در مناطق خنك و مرطوب مسئله ساز است . كنيديوفر آن درختچه‌اي است كه در انتهاي كنيديوم و استريگما قرار دارد . اين قارچ اسكلرت هم توليد مي‌كند . علاوه بر اين در پياز بذرزاد هم مي‌شود . اسكلرت در بقاياي گياهي به مدت زيادي باقي مانده و موجبات پايداري قارچ را فراهم مي‌كند .

اسكلرت مي‌تواند جوانه زده و توليد كنيديوم و كنيديوفر كند و بدينوسيله قارچ پراكنده شود اما در مواردي كه شرايط مناسب است اسكلرت توليد آپوتسيوم مي‌كند و آسكوسپورنيز وسيله پراكنش قارچ مي‌شود . بقاياي گياهي منبع خوبي براي پايداري قارچ مي‌باشد و پراكندگي معمولاً با كنيديوم است .

كنترل :

1- بهداشت زراعي و حذف منابع آلودگي مانند پيازهاي قديمي و بيمار

2- بذر سالم و جدا كاشتن پيازهاي بذري و مزرعه پياز

3- تناوب با صيفي جات ، كاهو ، كرفس ، غلات

4- سمپاشي با دي تيوكارباماتها

5- خشك كردن پياز قبل از انبار (2 روز در دماي 35-30درجه سانتی گراد)

[memol]

ويروس موزائيك خيار
Cucumber mosaic Virus (CMV)

اين ويروس داراي دامنه ميزبان وسيعي است و در تمام دنيا گسترش دارد . صدها گونه گياهي و تقريباً 50 خانواده بعنوان ميزبان آن گزارش شده اند . تمام كدوئيان به اين ويروس حساس مي‌باشند . مانند كدو ، هنئوانه ، طالبي ، خربزه ، انواع گياهان زينتي نيز مورد حمله اين ويروس واقع مي‌شوند.

اين ويروس در فارس ، ياسوج و ممسني در خيار بسيار مهم و خسارت زا است . در كل ايران نقشي درجه دوم در محصولات جاليزي دارا مي‌باشد .



مشخصات ويروس:

ويروسي است ايزومتريك به قطر nm 28 در محيط خارج كم ثبات است ، زيرا اجزاء Protein پوششي ويروس به هم نچسبیده و به راحتي آنزيمهاي ريبونوكلوئاز ‌قادرند نوكلئيك اسيد را تجزيه كنند . ژنوم آن RNA تك رشته‌اي و سه قسمتي است . انتقال مكانيكي آن به راحتي امكان پذير است . انتقال طبيعي آن با شته مانند :شته سبز هلو و شته سبز پنبه صورت مي‌گيرد. رابطه ويروس با شته به صورت ناپاياست . اين ويروس در كدوئيان بذر زاد نمي‌شود .

پايداري : پايداري اين ويروس در علفهاي هرز بسيار مهم است. در بدن شته ناقل نمي‌تواند پايداري كند زيرا رابطه آن با ويروس ناپاياست. گياهاني مانند چغندرقند كه در فصل زمستان در مزرعه هستند مي‌توانند ويروس را انتقال دهند.

[memol]

ويروس موزائیك گوجه فرنگي
Tomato Mosaic Virus

در كليه مناطق كشت گوجه فرنگي اين ويروس پراكنده است در ايران در استانهاي هرمزگان، بوشهر وقسمتهاي جنوبي ايران مسئله ساز است .



علائم : ايجاد موزائيك كه ممكن است شديد يا خفيف باشد در مواردي تؤام با بد شكلي برگ و كم رشدي بوته همراه است. در مواردي لكه ها وخطوط نكروتيك قهوه‌اي روي ساقه و برگ ايجاد مي‌شود. معمولا اگر ويروس فوق باCMV ويا PVX همراه باشد اين علائم شديدتر است و در اين حالت به آن double streak گويند . در ميوه نيز ممكن است بدشكلي و لكه‌هاي قهوه‌اي در سطح ميوه و يا گوشت آن ايجاد كنند. علاوه بر اين ممكن است قسمتهايي از ميوه سنگي و سفت شود.

عامل بيماري ويروسي ميله‌اي به ابعاد 18nm * 300 است. از لحاظ سرولوژي و خصوصيات ظاهري اين ويروس بسيار شبيه TMV است،اما بر اساس برخي خصوصيات خاص ايندو ويروس از يكديگر متمايز شده‌اند. انتقال اين ويروس از طريق مكانيكي ميسر است . اين ويروس در گوجه فرنگي بذر زاد مي‌شود. اين ويروس اگر در خاك خشك باشد مدتها در خاك دوام مي‌آورد اما در خاك مرطوب سريعا از بين مي‌رود.

[memol]

فيلودي گوجه فرنگي
Tomato Big Bud

اين بيماري در آمريكا،استراليا و ايران وجود دارد. در بوته‌هاي گوجه‌فرنگي توليد برگهاي ريز در انتهاي بوته مي‌كند كه زرد مي‌باشند، برگهاي پائيني لوله شده، ساقه ضخيم مي‌شود. گلها بجاي آنكه آويزان باشند عمودي روي بوته قرار مي‌گيرند. كاسبرگها بيش از معمول رشد مي‌كنند و جسم كيسه‌ مانندي را تشكيل مي‌دهند و جوانه‌ها متورم مي‌شود. گلبرگي ديده نمي‌شود و تمام اجزاگل سبز رنگ مي‌شوند. عامل بيماري phytoplasma مي‌باشد. زنجره چغندر قند N.haematocopes بعنوان ناقل آن در ايران گزارش شده است

[memol]

ساقه سياه بادمجان
بيماري ساقه سياه بادمجان در سال 1971 از ژاپن گزارش شده است . بيماري ساقه سياه بادمجان براي اولين بار در سال 1367 توسط فصيحياني و ارشاد از مناطق جنوبي ايران ( استان هرمزگان ) گزارش شده است .

نشانه هاي بيماري

در محل آلودگي ابتدا لكه اي به رنگ قهوه اي تيره و يا سياه پديدار گشته كه كم‌كم به طرف بالا و پايين و اطراف محل آلودگي پيشروي مي كند .

پس از چندي عامل بيماري به بافتهاي مجاور لكه نفوذ كرده ، مانع از جريان شيره‌هاي گياهي مي شود . عضو مورد حمله پژمرده و خشك مي گردد . گاهي اوقات در محل آلودگي ،‌ زخم و حالت پوسيدگي نيز مشاهده مي شود . در هر صورت چنانچه شاخه اي آلوده گردد همان قسمت و اگر ساقه اصلي و يا طوقه مورد حمله واقع شود ، تمامي بوته خشك مي گردد . در نقاط مرطوب و باراني علاوه بر ريشه و طوقه قسمتهاي خارج از خاك نيز آلوده مي شوند .

عامل بيماري Phytophthora capsici مي باشد كه از خانواده Pythiaceae و راسته Peronosporales مي باشد .عامل بيماري در خاك و در بستر بذر وجود داشته و توسط آبياري و وسائل كشاورزي به نقاط مختلف مزرعه جابجا مي شود .

کنترل:

1. ضد عفوني خاك خزانه

2. انتقال و انهدام شاخ و برگ آلوده

3. شخم عميق و زير خاك كردن بقاياي گياهان

4. تناوب زراعي سه ساله ، فاصله دار كاشتن بوته ها

5. استفاده از متالاکسیل گرانوله پای و اطراف بوته ها

[memol]

سفيدك سطحي بادمجان و گوجه فرنگی
Egg plant & Tomato Powdery Mildew

بيماري سفيدك سطحي توسط گونه هاي مختلف خانواده Erysiphaceae ايجاد مي شود . در ايران قارچ Leveillula solanacearum اولين بار در سال 1349 توسط ارشاد از منطقه قصر شيرين گزارش شده است . قارچ Leveillula taurica علاوه بر بادمجان روي گوجه فرنگي و سيب زميني خسارت وارد مي كند .

نشانه هاي بيماري

علائم بيماري مربوط به قارچ Erysiphe polyphaga بدين صورت است كه در روي برگ ها لكه هاي سفيد كثيف كه همان ميسليوم ها و اسپرهاي قارچ هستند به وجود مي آيد . اين لكه ها ابتدا كوچك و گرد بوده سپس زاويه دار مي‌شود . در روي سطح زيري و روئي برگ گسترش مي يابد و تمام برگ ، دمبرگ و ساقه را فرا مي گيرد . برگ هاي پايين زودتر مورد بيماري قرار مي گيرد برگ هاي سفيدك زده ممكن است زرد شده ،ممکن است بميرند .



قارچ Leveillula taurica كه مرحله غير جنسي آن Oidiopsis taurica مي باشد . در روي بادمجان علائم در سطح روئي برگ به صورت لكه هاي زرد كم رنگ در اندازه هاي مختلف ظاهر مي شوند . در سطح زيرين برگ اين لكه ها با يك پوشش سفيد رنگ پوشيده مي گردند. سرانجام اين لكه ها به هم متصل و سپس برگها خم مي شوند ، اما نمي‌افتند.

قارچ Leveillula taurica با ساير سفيدك هاي سطحي متفاوت است زيرا رشته هاي اين قارچ مستقيماً به داخل بافت نفوذ مي كند . و حدود 4 كنيديوفر از يك روزنه خارج مي شوند . در روي هر كدام از اين كنيديوفرها فقط يك كنيدي توليد مي شود . بعد از مدتي كه كليستوتس ها حاوي آسكوسپور هستند كه مي توانند زمستان را بگذرانند . كنيدي هاي توليد شده در سطح زيرين برگها به وسيله باد گسترش مي يابند .