فناوری اطلاعات و بحث شهر الکترنیک

[DEH-AB]

مقدمه

آلوین تافلر در کتاب موج سوم خود نوشته است، مردم کره زمين تا امروز سه موج اساسى تحول را پشت سر گذاشته اند.
موج اول، موج انقلاب کشاورزى است که زمان آغاز آن بر کسى مشخص نيست، موج دوم انقلاب صنعتى است که بدنبال اختراع ماشين بخار در سال 1764، آغاز شده است و بالاخره موج سوم انقلاب انفورماتيک است که ازسال1946که بشر به ساخت کامپيوتر نائل آمد، آغازشد.

هريک از اين امواج باعث بوجود آمدن تحولات فکرى و فرهنگى خاص خودش شد که لازم است به طرح آنها پرداخت.
موج اول همانطور که ذکر آن رفت، از زمانى آغاز شد که انسان فهميد اگر دانه اى را در زمين بکارد، مى‌تواند از محصول آن استفاده مجدد کند، مشروط بر آنکه به اتفاق خانواده اش در محلى ساکن شود.
تا آن زمان وى تمايلى به تشکيل خانواده نداشته و غالبا بصورت انفرادى و نهايتا دسته هاى کوچک و به شکل مهاجر زندگى مى‌کرد، اما فصل هاى سه گانه کاشت، داشت و برداشت، او را مجبور به ساکن شدن در يک جا کرد و آرام آرام خانواده کوچک و هسته اى، جاى خود را به خانواده بزرگ و گسترده داد.
تفکر حاکم در قالب تعاريف امروزى، تفکر روستايى بود که بر مبناى آن تفکر، کشاورز با صداى خروس از خواب بيدار شده و زندگى روزمره را آغاز مى‌کند و زمانى هم که آفتاب به نيمه مى‌رسد مى‌فهمد که زمان صرف ناهار و استراحت نيم روزى است و زمانى هم که خورشيد غروب مى کند، مى‌فهمد که بايد کار را تعطيل کند.
براى اين روستايى مفروض، تابستان فصل کاشت، پاييز زمان برداشت محصول و زمستان هم زمان استراحت و ديد و بازديد است .

اما زمانى که آرام آرام امواج ناشى از انقلاب بخار سراسر جهان را فرا گرفت، کم کم کارخانجات متولد شدند.

تراکتور جاى گاوآهن گرفت، آرام آرام پتک (سمبل موج دوم )، جاى بيل(سمبل موج اول) را گرفت و کشاورز مفروض ديگر نيازى نمى‌ديد از تمامى فرزندانش در روستا استفاده کند، زيرا حالا يک تراکتور مى‌تواند جاى 10 فرزند او را بگيرد، لذا مابقى فرزندان را راهى شهر مى‌کند تا اولين طبقات پروژه هاى شهرى را تشکيل دهند.
اين جمعيت جديد شهرى شده ديگر نيازى به صداى خروس نداشتند، چرا که با صداى زنگ ساعت، روز کارى را آغاز کرده و با صداى بوق کارخانه هم، کار را تعطيل مى‌کردند.
کم کم بواسطه گسترده شدن فضاى شهرها، نيازهاى جديد بوجود آمد، کودکستان براى تربيت کودکان، آسايشگاه سالمندان براى نگهدارى افراد مسن و رستوران براى آنها که فرصت طبخ غذا در منزل را نداشتند.
خلاصه نيازهاى نو، راه حلهاى تازه را خلق کردند و آنها نيز خود احتياجات جديد را آفريدند و اين روند هميشگى با ورود کامپيوتر به عرصه تحولات وارد فصل جديدى شد.
همان طورى که پتک جاى بيل را گرفت، نرم افزار(يکى از سمبل هاى موج سوم) هم متقابلا جاى پتک را گرفت، اگر در موج دوم، حضور فيزيکى کارمندان در زمان معين، معيار دريافت دستمزد بود، در موج سوم راندمان کارى است که ميزان حق السهم هر عضو يک مجموعه خدماتى يا توليدى را مشخص مى‌کند.
اگر در موج دوم، سخت افزارها به کمک انسان مى‌آمدند، در موج سوم اين نرم افزارها هستند که به خدمت بشر مى‌شتابند.
تصورات و تفکرات آدمى به شکل کدهاى صفر و يک و با کمک امواجماهواره اى ‌مبادله مى‌شود. در موج سوم انسان هر روز که بيشتر ياد مى‌گيرد، بيشتر مى‌فهمد که با حقيقت فاصله زيادى دارد.

موج سوم را موج خرد ورزى هم لقب داده اند، همه چيز تعريف شده و براى هر تعريف يک کد در نظر گرفته شده است حتى نام افراد هم که زمانى تحت تاثير موج اول و دوم با اسامى چون برنج،کار، صنعت، کارخانه و موارد مشابه مورد خطاب قرار مى‌گرفتند، در موج سوم تمام هويتشان در يک مجموعه اعداد خلاصه مى‌شود.

به عبارت ديگر، افراد ديگر به واسطه نام اجداديشان شناخته نمى‌شوند، بلکه هر فرد داراى هويتى مستقل است که اين هويت در قالب ارقام خلاصه مى‌شود.
در موج سوم انتصاب به افراد خاص، نژاد و مليت معيارى براى برترى و شناخت نيست،بلکه اين کامپيوترها هستند که افراد را بر مبناى شماره طبقه بندى و تقسيم مى کنند.
شهر الکترونيکى که يکى از دستاوردهاى موج سوم است،از اين قاعده مستثنى نمى‌باشد.

حضور اینترنت از اوایل دهه ی 1960 میلادی در وزارت دفاع آمریکا شروع و در سال1969 با همکاری دانشگاه کالیفرنیا توسعه یافت در سال 1983 عملاً کار غیر نظامی اینترنت با سرویس پست الکترونیکی آغاز شد و به سرعت توانایی آن در ارسال داده ها با سرعت بیشتر فراهم شد. در اواسط سال 1990 در سراسر جهان 46000 شبکه اطلاعاتی، شامل 3/2 میلیون دستگاه رایانه و 25 میلیون کابر از طریق اینترنت امکان تبادل اطلاعات یافتند. مقایسه ارقام فوق با نیاز های یک شهر الکترونیکی نشان می دهد که تا این زمان عملاً نمی توانستند امکانات فناوری برای ایجاد شهر الکترونیک وجود داشته باشد. اما آمار فصلنامه پیام یونسکو در اکتبر ماه 2003 آخرین آمار کاربران اینترنت را 655 میلیون نفر در جهان نشان می دهد.

این در حالی است کهاینترنت ورلد استیست (internet world stats)در آخرين آمار خود در خصوص كاربران اينترنتی جهان که تا پایان سال 2007 می باشد، تعداد كاربران اينترنتی را برحسب موقعيت های جغرافيايی به 7 دسته تقسيم كرده و ميزان كاربران را در دنيا 1 ميليارد و 319 ميليون نفر اعلام كرد.

نکته قابل توجه سرعت توسعه عناصر این پدیده همچون ارتباطات و فناوری اطلاعات است که حیات سنتی بشر را رفته رفته وارد جایگاهی شگفت انگیز به نام زندگی الکترونیکی کرده و ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را دگرگون کرده است. بنابراین همزیستی و اجتماع که از ضروریات برقراری ارتباطات به عنوان اصول اولیه جامع اطلاعاتی است در محلی به نام شهرالکترونیکی جلوه گر می شود.

شهر الکترونیک چیست؟

شهر الكترونیكی عبارت است از شهری كه اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویس های دولتی و سازمان های بخش خصوصی به صورت برخط (online) و به صورت شبانه روزی و در هفت روز هفته باكیفیت و ضریب ایمنی بالا و با بهره گیری از ابزارهاى فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) و كاربردهای آن انجام می شود. تعاريف بسيار ديگرى براى شهر الكترونيكى مطرح شده كه برخى از آنها عبارت اند از:

1- به كارگيری فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارائه خدمات اجتماعى، اداری و اقتصادی به خصوص در بخش شهری برای بالا بردن بهره وری و نيز بهبودخدمات و ارائه اطلاعات به شهروندان و تجار و غيره را شهر الكترونيكىمى گويند.

2- استفاده از فناوری به منظور اينكه خدمات شهری و اطلاعات به طور مؤثر در اختيار شهروندان و تجار و... قرار بگيرد، شهر الكترونيكى ناميده مى شود.

3- شهر الكترونيكى به آن دسته از فعاليت هايى اطلاق مى شود كه خدمات شهری را به صورت الكترونيكى در اختيار كاربران قرار مى دهد و يا ازطريق اينترنت، اطلاعاتى را با استفاده كنندگان اين خدمات مبادله مى كنند.

شهر الكترونیكی ما را از دنیای تك بعدی شهرهای سنتی و امروزی خارج كرده و به دنیای جدیدی راهنمایی خواهد كرد، دنیایی دوبعدی كه دستاورد فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات می باشد. در گذر این زمان و در این حركت روبه جلوی فناوری ما در آینده ای نه چندان دور دنیای سه بعدی را شاهد خواهیم بود كه حتی تصور آن در حال حاضر برایمان ناممكن است. بسیاری از فعالیت هایی كه در شهرهای عادی انجام می شود قابلیت پیاده سازی و اجرا در شهر الكترونیكی را دارد و به جرأت می توان گفت كه این فعالیت ها در شهرهای الكترونیكی بسیار راحت تر از نمونه های فیزیكی آن خواهد بود.

این مجموعه از فعالیت ها را می توان به گروه های زیر تقسیم كرد:

1- فعالیت های اداری: مانند ثبت اسناد و املاک، درخواست گذرنامه و غیره.
2- فعالیت های بانكی: پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول، اعلام وصول و برگشت چک و غیره.
3- فعالیت های تجاری: خرید و فروش كالا، موسیقی ، فیلم ، خرید بلیت هتل ها و هواپیماها و غیره.
4- فعالیت های تفریحی: بازی های رایانه ای، بازدید از موزه ها و پارك ها، انجام مسافرت های مجازی و غیره.
5- فعالیت های علمی: انجام تحقیقات علمی، جست و جوی مقالات علمی، استفاده از منابع كتابخانه ها، انتشار و چاپ كتاب های الكترونیكی و غیره.
6- دریافت اطلاعات: شامل اخبار، روزنامه ها، نشریات، ترافیک شهری، ساعات ورود و خروج قطارها و غیره بدون خارج شدن از منزل و یا محل كار.
7- فعالیت های آموزشی: ثبت نام و رفتن به كلاس های مجازی و امتحانات مجازی, كسب مدارك معتبر بین المللی و غیره.
8- فعالیت های گردشگری: رزرو بلیت و هتل - رزرو اتومبیل در مقصد، انتخاب بهترین شهرها و مكان های تاریخی و مسافرتی برای گردشگری و غیره.
9- فعالیت های درمانی: مراجعه به پزشك و دریافت دستورالعمل های درمانی و پزشكی، مشاوره با پزشك خانوادگی بدون نیاز به حضور فیزیكی درمطب و غیره.
10- فعالیت های تصمیم گیری: انتخاب بهترین مكان برای مسافرت با توجه به وضعیت رزرو هتل ها و قطارها، انتخاب بهترین مسیر برای رفتن به نقطه ای دیگر از شهر و غیره.

[DEH-AB]

هدف اصلى در شهر الكترونيكى، ارائه خدمات با كيفيت و با قيمتى مناسب به همگان است. ايجاد محيط مناسب برای ارتقاء سطح زندگى، كسب و كار، فراهم نمودن محيط دسترسى برخط ( به جای نگهداشتن شهروندان در صف! ) برای دسترسى به اطلاعات و خدمات شهری، ارتقاء كميت و كيفيت خدمات آژانس های شهری، افزايش توليدناخالص داخلى و افزايش درآمدها، يكپارچگى كليه واحدهای شهری و نيز صرفه جويى در هزينه از جمله اهداف شهرالكترونيكى است .

بنابراين مى توان مهمترين اهداف شهر الكترونيكى را به صورت زير برشمرد:

1- ارائه خدمات بهتر:ارائه خدمات به صورت راحت تر و قابل اعتماد، با صرف هزينه های كمتر و كيفيت وارزش بالاتر.

2- تأثير مثبت در قيمت و كارآيى خدمات:ارائه اطلاعات و خدمات بهتر و ارزان تر به استفاده كنندگان و عوارض دهندگان.

3- مشاركت بيشتر مردم در امور شهری:آسان تر كردن امكان مشاركت كسانى كه تمايل دارند در كارها نقش داشته باشند.

4- ارائه و به كارگيری روش های مناسب برای اداره جامعه: حمايت از جامعه علمى از طريق ايجاد نوآوری و بازآفرينى در بخش شهری.

[DEH-AB]

يك شهر الكترونيكى خوب آن است كه بتواند به آسانى در دسترس همگان قرار گرفته و با روشى ساده خدمات خود را ارئه نمايد. برخى از مشخصه های يكشهر الكترونيكى خوب عبارت است از:

1- استفاده آسان كاربران:يک شهر الكترونيكى خوب بايد بتواند با به كارگيری ابزار مناسب سخت افزاری، نرم افزاری و ارتباطى به آسانى ارتباط مردم را به خدمات شهری برقرار نمايد.

2- در دسترس همگان باشد:خدمات شهر الكترونيكى بايد از طريق سايت در منزل، محل كار، كارخانه، كتابخانه و...در هر زمانى در دسترس همه افراد جامعه با هر درآمدی باشد.

3- حريم خصوصى و امن: بايد استانداردها در آن به گونه ای پيش بينى شود كه حريم خصوصى و امنيت مردم شهر و كاربران تضمين شده باشد.

4- نوآور و با خروجى ملموس: بايد از جديدترين و پيشرفته ترين فناوری ها استفاده كند، تا سرعت و پاسخ سيستم همواره رو به افزايش بوده و خروجى آن برای مردم قابل لمس باشد.

5- تعاملى باشد: بايد انديشه عموم مردم در آن اثر داشته باشد، تا بخش های خصوصى، سازمان های

غيرانتفاعى، محققان و حتى مردم عادی نيز بتوانند با شهردار و مسؤولان شهری به صورت دوطرفه براى بالا بردن كيفيت خدمات شهری هم انديشى كنند.

6-كم هزينه باشد: سيستم های خدمات الكترونيكى و برخط در يک شهر الكترونيكى بايد به گونه ای طراحى شوند كه مردم پول زيادی بابتدريافت خدمات ندهند و شهر هم از پس هزينه های سخت افزاری و نرم افزاری برای توسعه خدمات الكترونيكى برآيد

7- انتقال فناوری با دقت انجام شود: در مواقعى كه تغيير فناوری تأثير جدی در سيستم

مى گذارد انتقال سيستم های شهر الكترونيكى از وضع قديم به جديد بايد به دقت انجام شود، تا كاربر هنگام مواجه با فناوری جديد دچار مشكل نشود

[DEH-AB]

هدف شهر الكترونيكى ارائه خدمات بهتر، با هزينه كمتر و اثر بخشى بيشتر است. ولی نمى توان استاندارد مشخصى, برای ساير ويژگى های آن معرفى كرد. زيرا هر شهری مى تواند با توجه به نيازهای جامعه خودش, نظامشهر الكترونيكى را پايه ريزی كند.

1- كوچک بودن: شهر الكترونيكى نبايد بيش از حد گسترده باشد تا بتواند از اتلاف نيروی انسانى و سرمايه جلوگيری كند. بنابراين بهتر است شهرهای الكترونيكى بزرگ به شهرهای محلى كوچک تر تقسيم شوند.

2- اخلاقى بودن: شهر الكترونيكى بايد مقيد به اخلاق الكترونيكى بوده و حريم اطلاعات خصوصى شهروندان را حفظ نمايد.

3- پاسخگو بودن: شهر الكترونيكى بايد نسبت به فعاليت اجتماع، اقتصادی و سياسى كه انجام می دهد، پاسخگو باشد. يعنى شرايطى فراهم شود كه شهروندان بتوانند تا حد امكان از روند پيشرفت اين فعاليت ها آگاهى های لازم را كسب كنند.

4- مسئوليت پذير بودن: شهر الكترونيكى بايد در صورت بروز مشكلاتى ناشى از فعاليت های خود

( در هر حوزه ای ) به مردم شهر پاسخگو باشد.

5- شفاف بودن: شهر الكترونيكى بايد در رابطه با امور شهروندان موضع شفافى داشته باشد.

[DEH-AB]

قبل از اينكه برنامه مفصل و پيچيده شهر الكترونيكى اجرا شود، بهتر است ابتدا از سطح آمادگى شهر برای انجام چنين پروژهای مطلع بود.آمادگى الكترونيكى، درجه آمادگى شهر را برای مشاركت در استفاده وتوسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهت رسيدن به جامعه اطلاعاتى جهانى نشان مي دهد. در مورد بعضى از نواحى و به خصوص مناطق محروم كه مردم به سختى مى توانند خود را با فناوری اطلاعات و ارتباطات و كاربردهای آن تطبيق دهند درجه آمادگى الكترونيكى حداقل لازم است.

پنج محوری كه معمولاً برای تشخيص آمادگى الكترونيكى و ارزيابى ايجاد شهر الكترونيكى مورد توجه قرار

مى گيرد عبارتند از:

1- زيرساخت ها

2- منابع انسانى

3- اراده دولت و حاكميت شهری

4- قوانين و مقررات

5- بودجه و منابع مالى

1- زيرساخت ها:در شهر الكترونيكى، مؤلفه های مختلفى در مورد زيرساخت مطرح مى شود. مهم ترين مؤلفه مرتبط, زيرساخت ارتباطى و شبكه های انتقال داده ( اينترنت، خطوط فيبر نوری، سيستم های انتقال داده به صورت باسيم و بى سيم و ... ) است.

علاوه بر اين، وضعيت صنعت رايانه ( از نظر سخت افزاری و نرم افزاری ) نيز در اين بخش مورد توجه قرار مى گيرد.

به طور خلاصه، فاكتورهای مورد توجه در اين محور عبارت اند از:

1- تعداد خطوط تلفن ثابت.

2- تعداد مشتركين تلفن همراه.

3- وضعيت شبكه ارتباطى كل كشور از نظر اتصال به اينترنت)فيبر، ماهواره(.

4- كيفيت و ضريب اطمينان شبكه های ملى وبين المللى.

5- نوع تجهيزات دسترسى به اينترنت، سرعت خطوط.

6- تعداد كاربران اينترنت پر سرعت و اتصال با شماره گيری تلفن.

7- تعداد افرادی كه به صورت روزانه از اينترنت استفاده مى كنند.

8- پهنای باند اينترنت در كل كشور، دريافت و ارسال.

9- تعداد كامپيوترهای شخصى ( pc )موجود به ازاء هر1000نفر.

10- تعدادpc در منزل، دانشگاه، اداره ها و مدارس.

11- قيمت استفاده از اينترنت، هزينه رايانه و تجهيزات جانبى.

12- تعداد ICPها 1, ISPها2 وASPها3.

13- تعداد مراكز داده و نقاط اتصال به فيبر نوری واينترنت ماهواره ای.

14- تعداد افرادی كه از كاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت روزانه استفاده مى كنند.

علاوه بر اين موارد، لازم است كه درخصوص بعضى از واژگان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات توضيح روشن و تعريف مشخصى وجود داشته باشد تا در ارزيابى ميزان آمادگى شهر الكترونيكى اشكالى رخ ندهد.

1- به كسانى كه در طول هفته چندين نوبت اينترنت استفاده مى كنند كاربر اينترنت مى گويند.

2- درصد مردم علاقمند به استفاده از اينترنت( افرادی هستند كه در حال حاضر مشكل پرداخت هزينه تجهيزات رايانه ای و اينترنت را دارند ولى، نسبتبه استفاده از خدمات شهر الكترونيكى علاقمند هستند و در صورتى كه از سوی شهر امكاناتى در اختيار داشته باشند، از آن استفاده مى كنند.)

3- درصد كسانى كه ترجيح مى دهند از تلفن بيشتر از اينترنت استفاده كنند.

4- درصد كسانى كه ترجيح مى دهند از اينترنت بيشتر از تلفن استفاده كنند.

5- درصد كسانى كه تنها به دليل هزينه از اينترنت استفاده نمى كنند.

6- درصد كسانى كه علاقه دارند به جای يارانه به نان، به علم و دسترسى به اينترنت تعلق بگيرد.

7- درصدی از كاربران اينترنت كه به صورت واقعى از اينترنت برای انجام كار امور روزانه از آن استفاده

مى كنند.

8- درصد محيط های كسب و كار كه دارای اينترنت هستند.

9- درصد محيط های كسب و كار كه به صورت برخط فروش داشته و يا سرويس و خدمات بعد از فروش خود را از طريق اينترنت ارايه مى دهند.

طرح چنين سؤالاتى و تحقيق پيرامون آنها، فضای لازم برای ايجاد زيرساخت مناسب در يک شهر الكترونيكى را معرفى مى كند.

2- منابع انسانى: منابع انسانى در توسعه شهر الكترونيكى نقش مهمى دارند. لازم است كه اين امر مهم در برنامه ريزی ها مورد توجه قرار گيرد.

هم اكنون، بسياری از كشورهای توسعه يافته در زمينه فناوری اطلاعات و ارتباطات دچار كمبود نيروی انسانى متخصص هستند. كشورهايى مانند هندوستان با تربيت نيروی انسانى متخصص در اين زمينه از فرصت هایخوبى برخوردار شده اند. همچنين، مردمى كه بايد از شهر الكترونيكى استفاده كنند نيز بايد با خدمات برخط اين پديده آشنا شوند.

به عبارت ديگر، تربيتشهروندان الكترونيكى يكى از اصلى ترين نيازهای توسعه شهر الكترونيكى است. آموزش افراد متخصص و مردم عادی, بخشى از برنامه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و كاربردهای آن مانند شهر الكترونيكى به شمار مى رود. دانشگاه ها و مؤسسه های آموزش عالى شهری مى بايست ( در كنار مراكز آموزشى بخش خصوصى ) بتوانند نيروی متخصص مورد نياز جامعه را تربيت و تأمين نمايند. فرهنگ سازی با هدف به كارگيری فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از خدمات شهر الكترونيكى بخش ديگری از نياز جامعه اطلاعاتى امروز است كه رسانه های گروهى بايد در راستای آن تلاش و برنامه ريزی كنند.

از آنجا كه ميزان استفاده از كامپيوتر و اينترنت در ميان مردم عادی دركشورهای كمتر توسعه يافته بسيار كم است، از طريق فرهنگ سازیمى توان مردم را متوجه ارزش اين پديده نمود.

دلايل مختلفى وجود دارد كه كاربردهای فناوری اطلاعات در بعضى از كشورها توسعه خوبى نداشته است، برخى از اين دلايل عبارتند از:

1- تعداد كمى از مردم عادی صاحب كامپيوتر شخصى ( PC ) هستند.

2- كمبود دسترسى به مراكز خدمات كرايه رايانه و مراكز ارائه خدمات اينترنت و عدم آشنائى مردم از وجود چنين مراكزی.

3- قيمت گران دسترسى به اينترنت و هزينه رايانه.

4- كمبود آموزش آشنايى مقدماتى عمومى مردم به رايانه و اينترنت از طريق رسانه های گروهى.

5- محدود نمودن بعضى از كاركنان به استفاده از رايانه و اينترنت به صورت رسمى در محيط كار.

6- محدود بودن سرعت اينترنت به خصوص درمحيط های كاری كه از طريق شماره گيری است.

7- رسمى نبودن استفاده از اينترنت در محيط های كاری و اجباری نبودن استفاده از پست الكترونيكى در محيط كاری.

8- اتصال كم به اينترنت و كافى نبودن تعداد رايانه در مدارس.

9- مشخص نبودن برنامه های اصولى برای تأمين رايانه و دسترسى اينترنت مدارس ( ابتدائى، راهنمايى و دبيرستان( .

10- كمبود محتوای آموزشى قابل عرضه بر روی شبكه مدارس.

11- پايين بودن درصد استفاده كنندگان از اينترنت در سنين بالا.

12- فقدان متخصص و كاربر حرفه ای فناوری اطلاعات و ارتباطات.

13- مهاجرت افراد حرفه ای در زمينه فناوری اطلاعات و ارتباطات به كشورهای توسعه يافته.

14- عدم امنيت.

15- كم بودن پهنای باند دسترسى به خدمات اينترنت و كاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات.

[DEH-AB]

3- اراده دولت و حاكميت شهری: اراده دولت و حاكمان شهرها در توسعه زيرساخت، مديريت و هدايت كلان توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهر الكتينه به حمايت بى دريغ سران آن شهرها و همچنين، عزم و اراده دولت بستگى مستقيم داشته است. رنيكى نقش اساسى دارد. تجربه شهرهای الكترونيكى موفق نشانمى دهد كه موفقيت آنها در اين زم( به عنوان مثال، در امارات متحده عربى كه هدايت و مديريت توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عهده آقای شيخ محمد است و يا در كشور مالزی كه آقای ماهاتا محمد پرچم دار توسعه كاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است موفقيت های بسياری حاصل آمده است. ) اما در ايران عزم، اراده و حمايتى وجود نداشته و ندارد. حتى رسانه های جمعى نيز در توسعه فرهنگى اين پديده فعاليت جدی نداشته اند.

بعضى از عوامل موفقيت شهر الكترونيكى عبارتند از:

1- عزم، اراده، تعهد و انگيزه بالاترين مسئول كشور, در توسعه مناسب فناوری اطلاعات و ارتباطات وكاربردهای آن مانند شهر الكترونيكى اهميت زيادی دارد.

شهر الكترونيكى زمانى موفق خواهد شد كه بالاترين مسئول شهر در رأس آن قرار گرفته و حمايت وپشتيبانى در بالاترين سطح امكان پذير باشد.

2- استراتژی يا سند راهبردی و سياست توسعه به كارگيری فناوری اطلاعات و ارتباطات در شهر الكترونيكى بايد طراحى و تدوين شود.

3- شهر الكترونيكى بايد به گونه ای طراحى شود كه آگاه سازی مردم و فرهنگ سازی را جزء مسائل محوری و جدی بداند و آن را توسعه دهد.

4- درصد كمى از مردم آمادگى پرداخت هزينه های خدمات شهر الكترونيكى را دارند. مسئولان شهر بايد اين موضوع را در نظر داشته باشند و نظارت بر تعرفه خدمات را بر عهده بگيرند.همچنين، شرايطى را فراهم كنند تا بعضى از خدمات به صورت رايگان در خدمت بخش هايى از جامعه قرار گيرد.

5- اولويت بندی خدمات شهری و حاكميتى بايد با برنامه ريزی در دستور كار شهر قرار گيرد و بالاترين مقام مسئول شهری بر اجرای درست آن نظارت داشته باشد.

6- سياست ارتباطى مراكز ارائه خدمات اينترنت و پهنای باند مجاز در شهر، اتصال به ماهواره و نسل مجاز تلفن همراه و ساير فناوری های ارتباطى بايدمشخص باشد.

7- سياست پياده سازی شهر الكترونيكى بايد بر اساس يک مدل علمى انجام شود و برنامه ريزی اجرايى آن كاملاً مشخص باشد.

8- استفاده از كاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در مسير توسعه شهر الكترونيكى باشد.

9- شهروندان دارای امضای الكترونيكى باشند تا از نظر امنيت دسترسى به داده ها و نقل و انتقالات وجوه مالى نگرانى نداشته باشند.

10- توجه به استانداردهای امنيتى بين المللى در رده های مختلف شهر الكترونيكى ديده شود.

4- قوانين و مقررات:توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهر الكترونيكى به عنوان يک كاربرد آن نياز به قوانين خاص خود دارد.

در كشورهای كمتر توسعه يافته، اغلب قوانين و مقررات توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و كاربردهای آن توسط نهادها و سازمان های غير مسئول و غير مرتبط صادر مى شوند.

در بعضى از كشورها، با تهيه قوانين و مقرارات ويژه، حمايت از بخش خصوصى در اولويت اهداف ملى توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهر الكترونيكى قرار گرفته است. قوانين و مقررات در هر كشوری مى تواند متناسب با وسعت توسعه كاربردهای فناوری اطلاعات متفاوت باشد.

به عنوان مثال، در كشور مصر)بر اساس قانون (اينترنت رايگان است. به همين دليل، در صورت تأسيس شهر الكترونيكى در آن كشور، هزينه اينترنت ندارد. در آمريكا نيز با توجه به اولويت تجارت الكترونيكى بيشتر از 11 قانون در رابطه با اين نوع از تجارت وجود دارد.

قانون امضاء الكترونيكى، قانون كارت های اعتباری، قانون جرايم اينترنتى و رايانه ای در بسياری از كشورهای جهان از جمله ايران وجود دارد كه ميزان آنها در هر كشوری بستگى به نياز است.تاكنون در ايران، چندين قانون در حوزه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به تصويب رسيده است كه مهم ترين آنها عبارتند از:

1- قانون تجارت الكترونيكى و امضاء الكترونيكى تهيه شده توسط وزارت بازرگانى و مصوب مجلس شورای اسلامى.

2- دستور العمل و قوانين مربوطه به مديريت icpها و ispها توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات.

3- قوانين شهر الكترونيكى توسط نهاد رياست جمهوری.

4- قانون جرايم رايانه ای توسط قوه قضاييه.

حال، در صورتى كه يك سيستم مشخص مسئوليت تهيه قوانين و مقرراتدر اين حوزه را بر عهده بگيرد به طور قطع، مشكلات كمتری در مرحله اجرايى به وجود مى آيد.

5- بودجه و منابع مالى:توسعه شهر الكترونيكى نياز به سرمايه گذاری و تأمين منابع مالى طولانى مدت توسط شهر و بخش خصوصي را دارد.

در بسياری از شهرهای الكترونيكى جهان، سرمايه گذاری های زيادی در اين خصوص انجام شده است.

به عنوان مثال، تا سال 2002 ميلادی در آمريكا 444 ميليارد دلار، در اروپای غربى 300 ميليارد دلار و در ژاپن 128 ميليارددلار در زمينه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات سرمايه گذاری شده است. در سال 2005 ميلادی نيز به ترتيب 2500 و 2000 دلار در كشورهای سوئيس و انگلستان بابت سرانه توسعه فناوری اطلاعات هزينه شده است.

هزينه های انجام شده معمولاً صرف به روز رسانى سيستم های فناوری اطلاعات و ارتباطات شهر الكترونيكى مى شود.

متأسفانه كشورهای كمتر توسعه يافته در اين زمينه سرمايه گذاری مناسبى ندارند. از سال 2003 ميلادی كه برای اولين بار مباحث جامعه اطلاعاتى در سطح سران كشورهای جهان ( در ژنو ) آغاز شد، علاوه بر ارزيابى موارد فوق ( به منظور بررسى آمادگى الكترونيكى ) معيار جديدی تحت عنوانبررسى وضعيت جامعه اطلاعاتى در كشورها مطرح و شاخص های مختلفى برای اندازه گيری اين معيار معرفى شده كه بايد آنها را در نظر گرفت. به طور كلى، بحث آمادگى الكترونيكى در ايجاد شهر الكترونيكى از اهميت زيادى برخوردار است و دقت در آن ضرورت بسيارى دارد.

[DEH-AB]

به طور کلی هر شهر الکترونیکی دارای چشم اندازهایی است که اهم انها عبارت اند از:

1- ارائه خدمات مطلوب به شهروندان و گردشگران در هر زمان و هر مكان.

2- ايجاد محيط اقتصادى پويا با قابليت رقابت.

3- كاهش سفرهاى درون شهرى با توسعه كاربردهاى فناورى اطلاعات.

4- شفاف سازى فرآيند هاى كارى.

5- ارائه كليه خدمات مورد نياز شهروندان به صورت برخط.

6- ايجاد یک شهر نمونه براى زندگى، كار و تفريح.

[DEH-AB]

اگر بپذیریم که روند زندگی مردم در قرن حاضر به سوی هرچه بیشتر الکترونیکی شدن است و نیز زندگی الکترونیکیLife)E-) را یک واقعیت در حال شدن بدانیم آنگاه درخواهیم یافت که هیچ وجهی از وجوه زندگی بشری از تأثیرات این پدیده به دور نخواهد ماند.
کافی است به اطرافمان بنگریم تا مشاهده کنیم که زندگی الکترونیکی چگونه همه عرصه های زندگی بشری را یکی پس از دیگری به احاطه خود درآورده و به همراه ویژگی های مثبت و مفید خود، اثرات سوء و مخربی را نیز به دنبال آورده است. اگرچه همه اقشار جوامع بشری در سطوح گوناگون از منافع وراحتی های ( Facilities ) زندگی الکترونیک بهره مند و یا دست کم از آن سخن به میان می آورند اما کمتر کسی به آسیب های ناشی از همه گیر و فراگیر شدن این پدیده پیچیده و غامض که ابعاد آن ناشناخته و حیرت انگیز است، توجه داشته است. به هر حال گویا دستاوردهای زندگی الکترونیک در سرعت بخشی و خدمت رسانی و افزایش دقت عمل در کارهای گوناگون امکان پذیر نیست ولی این پدیده نیز مانند همه دستاورد های بشری همواره دو کفه ترازو دارد که با بالا رفتن یکی، دیگری رو به پائین میل خواهد کرد, کفه منافع و کفه مضرات.

[DEH-AB]

اجراى فرايند شهر الكترونيكى در زمينه هاى مختلف اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و سياسى موثر خواهد بود.

در زمينه اقتصادى مى توان به توسعه تجارت الكترونيكى، بانكدارى الكترونيكى، گسترش استفاده از كارت هاى اعتبارى، كاهش كاغذ بازى و هزينه ارائه خدمات و ايجاد زمينه براى سرمايه گذارى داخلى و خارجى و ارتباط تجارى با كشورهاى همسايه و ساير نقاط جهان بخشى از خدمات دولتى و بخش خصوصى اشاره كرد.

ايجاد اشتغال، امكان توزيع عادلانه امكانات به طوريكسان در ميان شهروندان و ايجاد زمينه استفاده از نظرات شهروندان درمديريت شهری از جمله اثرهایاجتماعى اجراى پروژه شهر الكترونيكى خواهد بود.

در زمينه هاى فرهنگى نيز اجراى شهر الكترونيكى اثرات زيادى را به دنبال دارد.به عنوان مثال مى توان از شفاف سازى، اطلاع رسانى، آموزش مجازى شهروندان در موضوع های عمومى واختصاصى در هر مكان و هر زمان، امكان انتشار رسانه هاى ديجيتالى،گردشگرى بر خط و ... نام برد.

در زمينه سياسى نيز معرفى درجه ها و امكان بيشتر ارتباطات بين المللى، بالا بردن جنبه هاى سياسى به عنوان يک شهر پيشرو در منطقه،باعث مى شودامكانات اقتصادى زيادى به ارمغان آورده شود.

به طور كل مى توان مزايايى را بر شمرد از جمله:

1- فراهم آوردن خدمات اينترنتى با كيفيت و سرعت بالا براى شهروندان.

2- فراهم آوردن كانال هاى آموزشى متفاوت و محيط آموزشى مادام العمر.

3- بهبود كيفيت زندگى مردم.

4- ارائه خدمات يک مرحله اى به شهروندان.

5- تقويت رقابت تجارى شهر وايجاد فرصت هاى تجارى بيشتر توسط تجارت الكترونيک.

6- ارتباط بهتر سازمان ها وارگان هاى مختلف شهرى.

7- دسترسى24ساعته به خدمات شهرى.

8- افزايش مشاركت مردم در اداره شهر.

9- كاهش ترافيک شهر با توجه به كاربرد اينترنت در فعاليت هاى شهرى شهروندان.

10- كاهش آلودگى هوا با كاهش ترافيک شهرى.

11- هم سوء سازى سرمايه گذارى بيشتر روى روش هاى نوين اداره شهر.

12- تسریع در بر طرف شدن مشکلات ایجاد شده در شهر و ارتباط مستقیم مسئولین شهری با شهروندان.

13- صرفه جويى در وقت و انرژى.

14- جلوگيرى از سرمايه گذارى بيشتر روى روش هاى قديمى اداره شهر.

15- ايجاد زير ساخت لازم براى توسعه هاى, آتى شهر.

16- كاهش فساد ادارى از طريق شفاف سازى فرايندها.

17- افزايش نظم در فعاليت هاى شهر با استفاده از سيستم اطلاعاتى جامع.

18- افزايش سطح آگاهى مردم.

19- درآمد ثابت شهرى با به وجود آمدن يک سيستم, با ثبات گردش پول در جامعه.

20- نشر فرهنگ و عقايد.

21- مديريت و نظارت واحد شهرى.

[DEH-AB]

مضرات شهر الكترونيک را در چند وجه مورد بررسی قرار مى دهيم:

1- دکوراژه الکترونیک: اولین عارضه در دکوراژه کردن آدمی, که از قضا اندام فیزیکی کاربران را مورد تهدید قرار می دهد، کار مداوم با ابزار الکترونیک است که ارمغان زندگی مدرن و عجین شده با E است.
به عنوان مثال می توان از دردهای عضلانی، درد مچ دست، خمیدگی پشت و دردهای موضعی در نزد اغلب کاربران کامپیوتر و اینترنت نام برد که هر روزه بر شمار آنها افزوده می شود. مشکلات بینایی نیز به دلیل کار زیاد با رایانه از قبیل سرخی و سوزش و آبریزش چشم که به کاهش قدرت بینایی، خستگی و سردرد منجر می شود. چشم های انسان قادر است بر روی اشیای دور و نزدیک متمرکز شوند که این کار باید به تناوب در طول بیداری فرد تکرار شود ولی از آنجایی که کاربران برای کار با صفحه نمایش مجبور هستند اغلب اوقات به نزدیک خیره شوند، قدرت تطابق را به مرور از دست می دهند. کار مداوم با رایانه خطرات دیگری نیز به همراه دارد که ابعاد آن به درستی شناخته شده نیست، مانند خطر انتشار امواجالکترواستاتیک، خطر انتشار امواج نوری و تشعشعات، خطر انتشار گازهای سمی ناشی از گرم شدن قطعات رایانه و... برای مبارزه با این مشکلات علم نوینی در دنیا مطرح شده است که به ارگونومی (Ergonomy) یا کارپژوهی جهت استفاده بهینه از ماشین در جوامع انسان محور, تاکید دارد.

2- انزوای الکترونیک:فردگرایی از دیگر آسیب های زندگی الکترونیکی است که در بطن خود به تدریج ایجاد حصاری برای فرد خواهد کرد که گریز از آن به سادگی میسر نخواهد بود. زندگی الکترونیک خاصیت بینیازی را در آدم ها افزایش و در عوض تعامل طبیعی در روابط اجتماعی را به شدت خواهد کاست.
تنهایی ناشی از طبیعت کار با وسایل و ابزار الکترونیک از جمله رایانه که دنیای خصوصی و یا مجازی را به ارمغان می آورد، افراد جامعه را هر چه بیشتر به کام خود کشیده و اثرات زیان بار و عمیقی را برجای خواهد نهاد که ابعاد آن به روشنی قابل تبیین نیست. انسان موجودی است اجتماعی, که به طور حتم هر آنچه که به این خصیصه لطمه وارد کند بخشی از ابعاد شکوفایی اش را در چرخه زندگی طبیعی (life Cycle ) با مشکل مواجه خواهد ساخت. جذابیت دنیای مجازی به قدری است که پس از مدتی کاربران زندگی الکترونیک، مصاحبت با دیگران را تحمل نکرده و مانند فرد معتادی که همواره به سوی همدم و مخدر خود کشیده می شود در اولین فرصت به سراغ فردیت و ابزار الکترونیکی خود خواهد رفت. در این حالت تنها ارتباطات مجازی از طریق امواج است که بر ارتباطات فرد فرد جامعه سایه افکنده و به تدریج طبیعت آدمیان را معیوب خواهد ساخت.
برای نمونه به روابط والدین و فرزندان که جزء اولین قربانیان زندگی الکترونیک هستند می توان اشاره کرد. در دنیای الکترونیک کانون خانواده شدیدا آسیب دیده و اعضای آن از بسیاری, منافع طبیعی که نتیجه تعامل های منطقی آن است محروم می شوند که صد البته دامنه های آن فراتر از روابط والدین و فرزندان رفته و حتی روابط زناشویی را مورد مخاطره و هدف قرار می دهد.

3- بمباران اطلاعات الکترونیک:با آمدن اینترنت که به تعبیری همه چیز را به شکل الکترونیک در اختیار کاربرانش قرار می دهد و چندین رسانه را به صورت مجتمع در خود گرد آورده است، به شکلی بسیار آرام و خزنده کاربران را دچار خستگی و یا به عبارت بهتر گرفتار سرسام الکترونیک خواهد کرد.
میلیون ها سایت و میلیاردها وبلاگ و تریلیون ها صفحات اینترنتی و موضوعات گوناگون به یک باره در کمین کاربر نشسته و با اشاره ای ده ها صفحه حاوی انواع اطلاعات راست و دروغ به سمت استفاده کننده هجوم می آورند. قدرت پردازش و تجزیه و تحلیل آدمی به هر میزانی که باشد از چنبره این پدیده رهایی نداشته و در آن واحد صدها و هزاران اشاره ( hint ) او را به سوی خود فرا می خواند. بدین شکل انسان ها تبدیل به موجوداتی خواهند شد که از یک سوء با گستره و انبوهی از اطلاعات مواجه شده و از سویی دیگر اجازه و امکان تفکر و تعمق و بالطبع پردازش را نخواهند یافت که عارضه طبیعی آن دل نگرانی (stress ) و خستگی الکترونیک است.

4- خشونت الکترونیک: از جمله غرایز بشری که مانند سایر غرایز در ساختار آدمی نهادینه است، غریزه خشونت است که در اثر ترغیب و رشد دادن آن، انسان را به هیولایی غیرقابل پیش بینی و خارج از تصور تبدیل خواهد کرد. گذشته از ترویج خشونت در رسانه های ماهواره ای و تلویزیونی، هم اکنون ده ها هزار سایت بر روی اینترنت به شكل هاى مختلف تبلیغ خشونت می نمایند تا از این رهگذر به اهداف مادی خود که سالیانه بالغ بر میلیارد ها دلار است دست یابند.
براساس تحقیقی که توسط یونسکو در سال 1998 انجام شد مشخص شد که88درصد کودکان و نوجوانان،شخصیت آرنولد شوارتزنگر را به سبب ایفای نقش اش در فیلم ترمیناتور که مملو از صحنه های خشن است می شناسند.

نکته جالب دیگری که تحقیق یونسکو بدان اشاره می کند آن است که نیمی از خشونت های به تصویر کشیده شده در بازی های رایانه ای توسط نقش های مثبت این بازی ها رخ می دهد. این عمل با وجاهت بخشیدن به خشونت و به نوعی تشویق مخاطب به خشونت، زمینه های بروز نگرش ها و رفتارهای خشونت آمیز در کودکان و نوجوانان را فراهم می سازد.
بسیار بدیهی است که صحنه های خشن در فیلم های تلویزیونی، سینمایی و بازی های رایانه ای، عملکرد مغز کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد که منجر به تغییرات رفتاری خاصی در آنها خواهد شد.

5- پورنوگرافی الکترونیک:دستیابی به تصاویر و فیلم های غیراخلاقی به خصوص برای کودکان و جوانان در بزرگراه اطلاعاتی یا اینترنت از مباحث بسیار جدی و نگران کننده ای است که خانواده ها و سایر اقشار فرهنگی و فرهیخته جوامع را به چالش کشیده است. این موارد ضد فرهنگی و ضداخلاقی الکترونیک که تنها در اینترنت شامل ده ها میلیون صفحات الکترونیکی است، کانون خانواده ها و در رأس آن کودکان و جوانان را هدف خود قرار داده است.

6- اعتیاد الکترونیک: تحقیقات و آمار نشان می دهد که الگوهای رفتاری اعتیاد گونه در بین کاربران دائمی اینترنت وجود داشته و بی وقفه بر تعداد آنها افزوده می شود.
نگران کننده ترین جنبه اعتیاد به اینترنت، آسیب دیدن کودکان و نوجوانان است که آنها را با ایجاد جذابیت گوناگون در کام خود فرو می برند.
بدین ترتیب کودکان و نوجوانان به راحتی به سوی بازی های چند نفره (Group Games) و حتی بخش های مبتذل آن کشیده می شوند. اعتیاد به اینترنت ساعت های بسیار زیادی از طول شب و روز این قبیل افراد را به باد نیستی داده و آنها را به ولگردی الکترونیک و گشت و گذارهای بی هدف (Surface) می کشاند.

کارشناسان استفاده غیرطبیعی از اینترنت را اصطلاحاً اعتیاد به اینترنت می نامند. علت اعتیاد به اینترنت در بسیاری از این افراد، دستیابی به راهی برای سرکوبی اضطراب ها و تنش های زندگی است.

به گفته پژوهشگران درصد اعتیاد به اینترنت, در افراد منزوی و همچنین افرادی که در ارتباط های اجتماعی و بین فردی خود مشکل دارند بیش از سایرین دیده می شود.