روسازي خيابان

1-1)قشر زيراساس:
قشري از مصالح سنگي يا مخلوطي از مصالح سنگي و مواد چسباننده با ويژگيهاي فني مشخص كه بر روي بستر خيابان ريخته مي‌شود، قشر زيراساس نام دارد. بسته به شرايط جوي، نوع زمين، امكان دسترسي به مصالح مناسب در منطقه اجراي پروژه و بررسيهاي اقتصادي، روش اجراي كار، تعيين و در مشخصات فني خصوصي درج مي‌شود. انواع روشهاي تهيه و اجراي قشر زيراساس، بايد با مندرجات ذيل اين بخش مطابقت نمايد.
1-1-1) زيراساس شني يا زيراساس سنگي:
مصالح مصرفي براي قشر زيراساس شني، مصالح گردگوشه رودخانه‌اي، مصالح معدني يا سنگ كوهي شكسته است. انتخاب مصالح بايد با توجه به فواصل، امكان دستيابي به منابع فوق و رعايت مسائل اقتصادي در پروژه صورت گيرد.

1)دانه‌بندي مصالح:
دانه‌بندي مصالح بايد بر اساس مندرجات مشخصات فني خصوصي باشد. در صورت عدم وجود اين اطلاعات، دانه‌بندي مصالح بايد بر اساس روش T27 در محدوده يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول صفحه بعدباشد.








(2)
جدول دانه‌بندي مصالح قشر زيراساس

درصد وزني رد شده از الك						نوع دانه‌بندي اندازه الك
VI	V	IV	III	II	I
-	-	-	-	100	100	50 ميليمتر (2 اينچ)
100	100	100	100	95 - 75	-	25 ميليمتر (1 اينچ)
-	-	100 - 60	85 - 50	75 - 40	65 - 30	5/9 ميليمتر (http://pnu-club.com/imported/mising.jpg اينچ)
100 - 70	100 - 55	85 - 50	65 - 35	60 - 30	55 - 25	75/4 ميليمتر (شماره 4)
100 - 55	100 - 40	70 - 40	50 - 25	45 - 20	40 - 15	2 ميليمتر (شماره 10)
70 - 30	50 - 20	45 - 25	30 - 15	30 - 15	20 - 8	425/0 ميليمتر (شماره 40)
25 - 8	20 - 6	20 - 5	15 - 5	20 - 5	8 - 2	075/0 ميليمتر (شماره 200)

علاوه بر رعايت دانه‌بنديهاي فوق مشخصات زير بايد در مورد مصالح مصرفي صدق نمايد.
ـ درصد مصالح گذرنده از الك نمره 200، نبايد بيش از http://pnu-club.com/imported/mising.jpg مصالح گذرنده از الك نمره 4 باشد، در مواردي كه دانه‌هاي ريز از نظر يخبندان، مضر تشخيص داده شود، مي‌توان درصد گذرنده از الك نمره 200 را تقليل داد.
ـ حد رواني L.L و دامنه خميري PI بر اساس آزمايشهاي T91 و T90 و T89 بر روي مصالح گذرنده از الك نمره 40 (425/0 ميليمتر)، نبايد به ترتيب از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ ارزش ماسه‌اي S.E بر اساس آزمايش T176 بر روي مصالح گذرنده از الك نمره 4، نبايد كمتر از 25 باشد.
ـ درصد سايش با روش لوس‌آنجلس بر اساس آزمايش T96 بر روي مصالح درشت‌دانه، نبايستي از (50%) تجاوز نمايد.
ـ ظرفيت باربري مصالح اشباع شده با روش T193 در آزمايشگاه كه روي نمونه‌هاي با تراكم (100%) و به روش T180 انجام شده، نبايد از (20%) كمتر باشد.

2)جنس مصالح:
در هر پروژه بايد نوع مصالح رودخانه‌اي، كوهي يا مخلوطي از اين دو در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد، در مواردي كه حجم مصالح معدن كمتر از ميزان پيش‌بيني شده باشد، بايد از معادن جديد كه مشخصات مصالح آن منطبق با ضوابط و مشخصات موردنظر است، استفاده شود. در صورتي كه معدن داراي دانه‌هاي بزرگتر از اندازه موردنظر باشد، بايد مصالح از سنگ‌شكن يا سرند عبور داده شود تا مصالح موردنظر به دست آيد. قبل از باز كردن كامل معدن براي بهره‌برداي، بايد از انطباق مصالح از نظر كيفيت و كميت با مشخصات خواسته شده، اطمينان حاصل نمود تا حتي‌المقدور براي مصالح خواسته شده از يك معدن استفاده شود و احتياجي به تغيير معدن نباشد. قبل از حمل مصالح به پاي كار، بايد طبق روش t2 حداقل 25 كيلوگرم از مصالح معدن را براي آزمايشهاي مربوط، برداشت نمود. قبل از بهره‌برداري از معدن بايد لايه‌هاي خاك نباتي، مواد لجني و ساير مواد نامناسب از سطح معدن پاك شود و پس از بهره‌برداري و اتمام كار وضعيت محل به شرايط عادي برگشت داده شده و سطوح خاكبرداري شده به صورت مورد قبول شيب‌بندي گردد. مصالح مصرفي بايد با مشخصات و مندرجات فصل دوم اين نشريه مطابقت نمايد. از به كار بردن مصالحي كه بر اثر يخ زدن يا گرم كردنهاي متوالي يا مرطوب و خشك شدنهاي پي‌درپي خرد شوند، بايستي جداً خودداري شود، در هر حالت مشخصات مصالح مصرفي قبل از حمل، بايد به تأييد دستگاه نظارت برسد.

3)روش اجرا:
قبل از اجرا و پخش مصالح زيراساس بايد بستر راه كاملاً مهيا، از هرگونه مواد زائد اضافي عاري و طبق پروفيلهاي طولي و عرضي خواسته شده، آماده باشد. ناهمواريها و رواداري سطح خاكريز، نبايد از 3 سانتيمتر با شمشمه 4 متري در جهات مختلف تجاوز نمايد. مصالح منطبق با مشخصات خواسته شده، بايد به پاي كار، حمل و بر روي بستر روسازي به فواصل مساوي يكنواخت، تخليه و سپس لايه لايه پخش شود. براي كنترل رقوم سطح لايه‌ها قبل از انجام هرگونه عمليات، بايد در طرفين راه و به فاصله كافي از محور ميخهاي چوبي يا فلزي به فواصل 15 تا 50 متر بسته به نظر دستگاه نظارت كوبيده شود. جاي ميخها بايد در محلهاي مناسب چنان انتخاب شود كه در طول اجراي كار همواره مورد استفاده دستگاه نظارت، واقع و تا پايان كار مورد حفاظت قرار گرفته و هيچ نوع تغييري در مختصات آنها به وجود نيايد. مصالح بايد توسط گريدر يا وسيله مناسب ديگر پخش شود. نحوه عمل بايد چنان باشد كه پس از تنظيم و كوبيدن ابعاد لايه‌ها با رقوم و شيبهاي خواسته شده كاملاً مطابقت نمايد.
قبل از كوبيدن از هر 1500 مترمكعب مصالح پخش شده، بايد 25 كيلوگرم نمونه براي انجام آزمايشهاي موردنظر در اين بخش، برداشته شود. پس از اتمام عمل پخش آبپاشي به وسيله تانكر با حجم مناسب به صورت يكنواخت و با فشار ثابت انجام مي‌شود تا رطوبت موردنظر به صورت يكنواخت حاصل شود. توقف آبپاشي و تخليه آب در يك محل كه باعث صدمه زدن به جسم راه گردد، مجاز نمي‌باشد. ميزان تراكم و رطوبت بهينه، بايد بر اساس روش آشتو t180 در آزمايشگاه تعيين شود. رواداري مجاز آب مصرفي از ميزان تعيين شده در آزمايشگاه، 5/1%± خواهد بود.

(4)
پس از آبپاشي، غلتك‌زني با غلتكهاي 10 تا 20 تني استوانه‌اي فلزي يا غلتكهاي چرخ لاستيكي انجام خواهد شد. در صورت تصويب دستگاه نظارت مي‌توان از غلتكهاي ويبره (لرزشي) نيز استفاده نمود، ولي در هر حالت قبل از بكارگيري اين غلتكها، بايد از غلتكهاي استاتيكي استفاده شود. نوع و وزن غلتك بايد چنان انتخاب شود كه باعث خرد شدن مصالح نگردد. غلتك‌زني بايد از كنارهاي خيابان، شروع و به محور آن ختم شود. در نقاطي كه استفاده از غلتكهاي خودرو امكانپذير نباشد، مي‌توان از وسايل كوبنده موتوري كوچك استفاده و عمل كوبيدن را تا تراكم موردنظر ادامه داد، رعايت نكات زير هنگام كوبيدن مصالح الزامي است:
ـ ضخامت لايه كوبيده شده، نبايد از 15 سانتيمتر تجاوز نمايد. در مواردي و با تصويب دستگاه نظارت مي‌توان ضخامت هر لايه كوبيده شده را تا 20 سانتيمتر افزايش داد، مشروط بر اينكه تراكم موردنظر در تمام ضخامت لايه تأمين شود.
ـ ضخامت هر لايه نبايد از 2 برابر قطر بزرگترين دانه مصالح مصرفي كمتر باشد.

4)كنترل كيفيت:
رعايت مندرجات بندهاي الف ـ 1 الي الف ـ 3 فوق‌الذكر و مندرجات فصل دوم اين نشريه در مورد مصالح مصرفي الزاميست. پيمانكار موظف است قبل از اجرا، كيفيت مصالح مصرفي را بر اساس مشخصات و داده‌هاي اين نشريه مورد ارزيابي قرار دهد تا پس از تأييد دستگاه نظارت و آزمايش توسط آزمايشگاه معتبر و مورد قبول كارفرما به مصرف برسد. دستگاه نظارت مخير است به هر تعداد و ميزان كه صلاح بداند، آزمايشهاي لازم را در مورد مصالح مصرفي معمول دارد. كنترلهاي زير پس از اجرا بايد صورت گيرد:
ـ در هر روز بايد لايه‌هاي كوبيده شده زيراساس به قسمتهاي مساوي در طول مسير از 150 تا 200 متر و در هر خط عبور، تقسيم و در هر قسمت حداقل يك آزمايش تراكم درجا طبق روش t191 آشتو انجام گردد. تراكم به دست آمده بايد حداقل برابر با (100%) دانسيته ماكزيممي باشد كه به روش t180 آشتو در آزمايشگاه حاصل مي‌شود.
ـ براي آزمايش تراكم به روش t180 آشتو بايد حداقل در هر هزار متر و در هر خط عبور، يك نمونه‌گيري صورت گرفته و در آزمايشگاه مورد آزمايش قرار گيرد. چنانچه تراكم نسبي به دست آمده كمتر از تراكم خواسته شده در مشخصات و نقشه‌هاي اجرايي باشد، پيمانكار موظف است بلافاصله و با ابلاغ دستگاه نظارت لايه كوبيده شده را شخم زده و سپس آبپاشي و غلتك‌زني نمايد و اين عمل آنقدر ادامه يابد تا تراكم خواسته شده تأمين شود.
ـ كنترل رقوم تمام شده در مقاطع عرضي و طولي قبل از اجراي هر لايه از قشر زيراساس صورت مي‌گيرد. اختلاف رقوم در تمام جهات، نبايد از 2± سانتيمتر تجاوز نمايد و علاوه بر آن رواداري ناهمواريهاي سطح در طول شمشه چهار متري، نبايد از 5/2 سانتيمتر تجاوز نمايد.

(5)
ـ براي حفاظت وضعيت قشر زيراساس پيمانكار موظف است پس از كنترل و تأييد دستگاه نظارت از تردد ماشين‌آلات بر روي آن جلوگيري نموده و با توجه به برنامه زمانبندي اجراي كار نسبت به اجراي قشرهاي اساس اقدام نمايد. چنانچه به هر دليل وقفه‌اي در اجراي لايه‌هاي اساس ايجاد شود و اين مدت طولاني باشد، قبل از ادامه كار، دستگاه نظارت اقدام به كنترل كارهاي انجام شده قبلي نموده و در صورت تأييد، اجازه اجراي قشر رويه را صادر مي‌نمايد.

1-1-2)زيراساس مخلوط شن و ماسه و خاك:
عموماً مخلوط شن و ماسه و بعضاً منابع رودخانه‌اي فاقد دانه‌بندي مناسب براي استفاده در قشر زيراساس مي‌باشند و نمي‌توان اين مصالح را بدون اصلاح به كار گرفت، معمولاً با اضافه نمودن درصدي از مصالح منتخب مي‌توان دانه‌بندي مناسب را براي اين مصالح تأمين نمود.
1)دانه‌بندي مصالح:
به منظور دستيابي به مقاومت لازم براي قشر زيراساس مخلوط، رعايت دانه‌بندي مناسب الزاميست، از اين رو براي تأمين اين منظور، زيراساس مخلوط بايد حاوي دانه‌هاي درشت، ريز، سيليت و رس به نسبتهاي صحيح باشد. چنانچه مصالح محلي داراي ويژگيهاي موردنظر باشد، مي‌توان بدون اضافه نمودن مصالح منتخب آن را به عنوان قشر زيراساس مورد استفاده قرار داد.
نمونه‌برداري از مصالح قشر زيراساس مخلوط مطابق روش t87 آشتو و تعيين دانه‌بندي و حدود آتربرگ به ترتيب بر اساس روشهاي t27 ، t91 ، t90 وt89 صورت مي‌گيرد. با توجه به دانه‌بندي مصالح مورد اختلاط، بايد طرح اختلاط مصالح توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما تهيه شود.
2)روش اجرا:
خاكهاي موجود در محل و مصالح منتخب، بايد به شرح نسبتهاي تعيين شده در طرح اختلاط در سطح راه با وسايل مناسب نظير گريدر و ارابه ديسك‌دار مخلوط گردد. انتخاب دستگاه بستگي كامل به نوع مصالح مورد اختلاط داشته و اين انتخاب بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت صورت گيرد. مصالح مناسب بايد بر اساس نقشه‌هاي اجرايي، پخش، پروفيله و آماده كوبيدن گردد، ميزان پخش بايد به نحوي باشد كه پس از كوبيدن، رقومها، شيبها و ابعاد داده شده در نقشه‌هاي اجرايي به دست آيد. عمل آبپاشي با تانكر صورت مي‌گيرد، آبپاشي بايد با فشار يكنواخت انجام شود و پس از آبپاشي بلافاصله، عمل غلتك‌زني انجام شود، روش اجراي غلتك‌زني طبق بند الف (زيراساس شني) خواهد بود.

1-1-3)كنترل كيفيت:
رعايت نكات زير در كنترل كيفيت مصالح و روش اجرا الزامي است:
ـ تراكم مناسب و رطوبت نظير با توجه به روش t180 آشتو به دست مي‌آيد. رواداري آب مصرفي (5/1%±) مي‌باشد.
ـ قبل از آبپاشي و كوبيدن از هر 1500 مترمكعب مخلوط، يك نمونه 25 كيلوگرمي براي آزمايشهاي دانه‌بندي، تعيين حدود آتربرگ و تعيين ميزان تراكم و رطوبت بهينه برداشته مي‌شود. حد رواني و دامنه خميري مصالح به ترتيب، نبايد از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ لايه‌هاي كوبيده شده قشر زيراساس در هر روز به قسمتهاي 150 تا 200 متر، تقسيم و در هر قسمت يك آزمايش تراكم درجا طبق روش t191 انجام مي‌شود. تراكم به دست آمده بايد حداقل برابر با (100%) وزن مخصوص ماكزيمي باشد كه بر اساس روش t180 در آزمايشگاه حاصل مي‌شود.
ـ آزمايش t180 بايد در طول 1000 متر و در هر خط عبور يك بار در آزمايشگاه انجام شود. در صورتي كه تراكم به دست آمده كمتر از حد مجاز باشد، بايد لايه كوبيده شده را شخم زده و سپس با آبپاشي و غلتك‌زني مجدداً كوبيد تا تراكم موردنظر حاصل شود.
ـ رقوم سطح تمام شده هر لايه از قشر زيراساس، قبل از پوشش با لايه بعدي، بايد با توجه به نيمرخهاي طولي و عرضي اندازه‌گيري شود. در هر نقطه اختلاف بين رقومهاي موردنظر نبايد از 2± سانتيمتر تجاوز نمايد و ناهمواريهاي مجاز شيبهاي طولي و عرضي با شمشه 4 متري، نبايد از 5/2 سانتيمتر تجاوز كند.

1-1-4)ساير روشها
در صورت تأييد دستگاه نظارت و بسته به موقعيت پروژه، مي‌توان از ساير روشها نظير زيراساس آهكي، زيراساس سيماني يا زيراساس قيري استفاده نمود، مشخصات مصالح و نحوه اجراي روشهاي فوق بايد بر اساس مندرجات نشريه 101 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تحت عنوان ”مشخصات فني عمومي راه (تجديد نظر اول)“ انجام پذيرد. در صورت استفاده از اين روشها بايد جزئيات اجرايي و مشخصات مصالح بكارگيري شده در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد.

1-2)قشر اساس:
لايه‌اي از مصالح سنگي يا مخلوطي از مصالح سنگي و مواد چسباننده نظير قير يا سيمان با مشخصات فني معين كه روي بستر راه يا روي قشر زيراساس به منظور تحمل بارهاي وارده ريخته و اجرا مي‌شود، اساس نام دارد. بسته به نوع زمين، شرايط جوي، امكان دسترسي به مصالح مناسب و نقطه نظرهاي اقتصادي، نوع مصالح و روش اجرا، بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. در صورت نبودن اين مشخصات رعايت مندرجات ذيل اين بخش الزامي است.
1-2-1)اساس شني يا سنگي:
مصالح لازم براي اساس شني از منابع رودخانه‌اي يا كوهي تهيه مي‌شود. از اين مصالح بايد قبلاً و بر اساس مندرجات اين بخش نمونه‌برداري، انجام و مورد آزمايش قرار گرفته و استفاده از آن به تأييد دستگاه نظارت برسد. مصالح مصرفي بايد از نوع مصالح مرغوب و عاري از مواد زيان‌آور نظير مواد آلي و گياهي باشد.
1)دانه‌بندي و مشخصات مصالح:
دانه‌بندي مصالح مصرفي براي قشر اساس بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد، در صورت عدم وجود اين مشخصات دانه‌بندي مصالح مصرفي، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول صفحه بعد مطابقت نمايد. علاوه بر رعايت دانه‌بندي، رعايت نكات زير در مورد مصالح به كار گرفته شده اجباري است:
ـ حد رواني و دامنه خميري مصالح بر اساس استانداردهاي آشتو T89 ، T90 وT91 ، نبايد به ترتيب از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ ارزش ماسه‌اي بر اساس استاندارد آشتو T176 ، نبايد از (35%) كمتر باشد.






(8)

جدول دانه‌بندي مصالح اساس

درصد وزني رد شده از الك						نوع دانه‌بندي اندازه الكهامطابق آشتو M92
VI	V	IV	III	II	I
-	-	-	-	100	100	50 ميليمتر (2 اينچ)
100	100	100	100	95 - 75	-	25 ميليمتر (1 اينچ)
-	-	100 - 60	85 - 50	75 - 40	65 - 30	5/9 ميليمتر (http://pnu-club.com/imported/mising.jpg اينچ)
100 - 70	100 - 55	85 - 50	65 - 35	60 - 30	55 - 25	75/4 ميليمتر (شماره 4)
100 - 55	100 - 40	70 - 40	50 - 25	45 - 20	40 - 15	2 ميليمتر (شماره 10)
70 - 30	50-20	45 - 25	30 - 15	30 - 15	20 - 8	425/0 ميليمتر (شماره 40)
25 - 8	20 - 6	20 - 5	15 - 5	20 – 5	8 - 2	075/0 ميليمتر (شماره 200)

ـ در مناطقي كه احتمال يخبندان وجود دارد، مي‌توان درصد مواد گذرنده از الك نمره 200 را براي هريك از دانه‌بنديهاي جدول تقليل داد.
ـ حداقل (50%) مصالح مانده روي الك نمره 4 (75/4 ميليمتر) بايد در يك جبهه شكسته شده باشد (بدون در نظر گرفتن شكستگي طبيعي).
ـ درصد سايش مصالح بر اساس آزمايش لوس‌آنجلس (آشتو T96 )، نبايد از (45%) تجاوز نمايد.
ـ تحمل باربري اشباع شده مصالح (C.B.R) با روش T193 در آزمايشگاه روي نمونه‌هايي كه با تراكم (100%) و به روش T180 انجام مي‌شود، نبايد از (80%) كمتر باشد.
ـ درجه افت مصالح بر اساس استاندارد آشتو T104 با سولفات سديم پس از 5 نوبت، نبايد از (12%) تجاوز كند.

2)جنس مصالح:
در هر پروژه بايد نوع مصالح رودخانه‌اي، كوهي يا مخلوطي از اين دو در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. قبل از برداشت مصالح از معدن، ابتدا بايد سطح معدن كاملاً پاكسازي شده و از هرگونه مواد اضافي و آلي عاري گردد. به هر حال حمل مصالح به كارگاه توسط پيمانكار پس از حصول اطمينان از انطباق مشخصات مصالح با مشخصات خواسته شده و تأييد دستگاه نظارت صورت خواهد گرفت.
قبل از حمل مصالح بايد به روش آشتو t2 حداقل 25 كيلوگرم از مصالح برداشته شده و آزمايشهاي مندرج در بند الف ـ1 فوق، انجام و دانه‌بندي، حدود آتربرگ و ساير مشخصه‌هاي خواسته شده تعيين گردد.
دانه‌بندي مصالح بايد با يكي از دانه‌بنديهاي خواسته شده مطابقت نمايد. مصالح مصرفي اصولاً بايد از نوع مصالح سخت بوده و از بكارگيري مصالحي كه بر اثر يخ زدن يا گرم كردنهاي متوالي يا مرطوب و خشك شدنهاي پي‌درپي خرد شود، بايد جداً خودداري شود. در اين خصوص رعايت ويژگيهاي مندرج در فصل دوم اين نشريه الزامي است.