دیوان اشعار محتشم کاشانی

صبح آن که داشت پیش تو جام شراب را

صبح آن که داشت پیش تو جام شراب را		در آتش از رخ تو نشاند آفتاب را
مه نیز تافتد ز تو در بحر اضطراب		شب جام‌گیر و برفکن از رخ نقاب را
ممنون ساقیم که به روی تو پاک ساخت		زان آب شعله‌ی رنگ نقاب حجاب را
ای تیر غمزه کرده به الماس خشم تیز		دریاب نیم کشته ز هر عتاب را
از هم سرو تن و دل و جان می‌برند و نیست		جز لشگر غمت سبب انقلاب را
در من فکند دیدن او لرزه وای اگر		داند که چیست واسطه‌ی اضطراب را
دیدیم چشم جادوی آن مه شبی به خواب		اما دگر به چشم ندیدیم خواب را
در گرم و سرد ملک نکوئی فغان که نیست		قدری دل پرآتش و چشم پر آب را
او می‌شود سوار و دل محتشم طپان		کو پردلی که آید و گیرد رکاب را

درخشان شیشه‌ای خواهم می رخشان در و پیدا

درخشان شیشه‌ای خواهم می رخشان در و پیدا		چو زیبا پیکری از پای تا سر جان درو پیدا
صبازان در چو ناید دیده‌ام گوید چه بحرست این		که هر گه باد ننشیند شود طوفان درو پیدا
سیه ابریست چشمم در هوای هاله‌ی خطش		علامتهای پیدا گشتن باران درو پیدا
چو گیرم پیش رویش باشدم هر دیده دریائی		ز عکس چین زلفش موج بی‌پایان درو پیدا
تنی از استخوان و پوست دارم دل درو ظاهر		چو فانوسی که باشد آتش پنهان درو پیدا
پر از جدول نماید صفحه‌ی آیینه‌ی رویش		که دایم هست عکس آن صف مژگان درو پیدا
کف پایش که بوسد محتشم و ز خود رود هردم		ز جان آئینه‌ای دان صورت بیجان درو پیدا

اگر دل بر صف مژگان سیاهی می‌زند خود را

اگر دل بر صف مژگان سیاهی می‌زند خود را		که تنها ترک چشمش بر سپاهی می‌زند خود را
ز تابم می‌کشد اکثر نگاه دیر دیر او		که بر قلب دل من گاه گاهی می‌زند خود را
ندارد چون دل خود رای من تاب نظر چندان		چه بر شمشیر مردم کش نگاهی می‌زند خود را
گلی کز جنبش باد صبا آزرده می‌گردد		چرا بر تیغ آه بیگناهی می‌زند خود را
مه نو سجده‌های سهو می‌فرمایدم امشب		به صورت بس که بر طرف کلاهی می‌زند خود را
سواری گرم قتلم گشته و من منفعل مانده		که گیتی سوز برقی بر گیاهی می‌زند خود را
عنانش محتشم امروز می‌گیرم تماشا کن		که چون بر پادشاهی دادخواهی می‌زند خود را

به صد اندیشه افکند امشبم آن تیز دیدنها

به صد اندیشه افکند امشبم آن تیز دیدنها		در اثنای نگاه تیز تیز آن لب گزیدنها
ز بس بر جستم در رقص دارد چون سپند امشب		به سویم گرم از شست آن ناوک رسیدنها
زبان زینهار افتد ز کار از بس که آید خوش		از آن بی‌باک در بد مستی آن خنجر کشیدنها
برآرد خاصه وقتی گوی بیرون بردن از میدان		غریو از مردم آن چابک ز پشت زین خمیدنها
در تک آفتابست آن تماشا پیشگان معجز		ببیند آن فغان در گرمی جولان کشیدنها
ازو بر دوز چشم ای دل که بسیار آن گران تمکین		سبک دست است در قلب سپاهی دل دریدنها
بر آن حسن آفرین کاندر نمودش کرده است ایزد		هر آن دقت که ممکن بود در حسن آفریدنها
به بی قید آهوانت گو که به سایر این چنین خودسر		مناسب نیست در دشت دل مردم چریدنها
من و مشق سکون اندر پس زانوی غم زین پس		که پایم سوده تا زانو به بی حاصل دویدنها
به حکم ناقه چون لیلی ز محمل روی ننماید		چه تابد در دل مجنون ازین وادی بریدنها
جنونم محتشم دیدی دم از افسون به بند اکنون		که من عاقل نخواهم شد ازین افسون دمیدن‌ها

شوق درون به سوی دری می‌کشد مرا

شوق درون به سوی دری می‌کشد مرا		من خود نمی‌آورم دگری می‌کشد مرا
یاران مدد که جذبه‌ی عشق قوی کمند		دیگر به جای پرخطری می‌کشد مرا
ازبار غم چو یکشبه ماهی به زیر کوه		شکل هلال مو کمری می‌کشد مرا
صد میل آتشین به گناه نگاه گرم		در دیده‌ی تیز بین نظری میشکد مرا
من مست آن قدر که توان پای می‌کشم		امداد دوست هم قدری می‌کشد مرا
دست از رکاب من بگسل محتشم که باز		دولت عنان کشان بدری می‌کشد مرا

بگو ای باد آن سر خیل رعنا پادشاهان را

بگو ای باد آن سر خیل رعنا پادشاهان را		سر کج افسران تاج سر زرین کلاهان را
همه محزون گدازان آفتاب مضطرب سوزان		شه اشفته حالان خسرو مجنون سپاهان را
تو ای سلطان خرم دل که از مشغولی غیرت		سر غوغای دیوان نیست خلوت دوست شاهان را
به خلوتگه چه بنشینی ز دست حاجیان بستان		نهانی عرضهای سر به مهرداد خواهان را
چو چشم کم حجابان سوی خود بینی بیاد آور		نگه‌های حجاب آمیز پر حسرت نگاهان را
ز کذب تهمت اندیشان گهی آگاه خواهی شد		که بیرون آری از زندان حرمان بی‌گناهان را
مباش ای محتشم پر ناامید از وی که می‌باشد		غم امیدواران گاه امید کاهان ر

برین در می‌کشند امشب جهان‌پیما سمندی را

برین در می‌کشند امشب جهان‌پیما سمندی را		به سرعت می‌برند از باغ ما سرو بلندی را
غم صحرائیان دارم که غافل گیری گردون		به صحرا می‌برد از شهر بند صید بندی را
سپهرم مایه‌ی بازیچه‌ی خود کرده پنداری		که باز از گریه‌ام درخنده دارد نوشخندی را
سزاوار فراقم من که از خوبان پسندیدم		دل بیزار الفت دشمنی آفت پسندی را
نمی‌گفتم که آن بی درد با صد غصه نگذارد		به درد بی‌کسی در کنج محنت دردمندی را
دلم ازسینه خواهد جست بیرون محتشم تا کی		بود تاب نشستن در دل آتش سپندی را

روزگاری که رخت قبله‌ی جان بود مرا

روزگاری که رخت قبله‌ی جان بود مرا		روی دل تافته از هر دو جهان بود مرا
چند روزی که به سودای تو جان می‌دادم		حاصل از زندگی خویش همان بود مرا
یادباد آن که به خلوتگه وصلت شب و روز		دل سرا پرده‌ی صد راز نهان بود مرا
یادباد آن که چو آغاز سخن می‌کردی		با تو صد زمزمه در زیر زبان بود مرا
یاد باد آن که چو می‌شد سرت از باده گران		دوش منت کش آن بار گران بود مرا
یاد باد آن که به بالین تو شبهای دراز		پاسبان مردم چشم نگران بود مرا
یاد باد آن که دمی گر ز درت می‌رفتم		محتشم پیش سگان تو ضمان بود مرا

گر بهم می‌زدم امشب مژه‌ی پر نم را

گر بهم می‌زدم امشب مژه‌ی پر نم را		آب می‌برد به یک چشم زدن عالم را
سوز دیرینه‌ام از وصل نشد کم چه کنم		که اثر نیست درین داغ کهن مرهم را
آن پری چهره مگر دست بدارد از جور		ورنه بر باد دهد خاک بنی‌آدم را
ای تو را شیردلی در خم هر موی به بند		قید هر صید مکن زلف خم اندر خم را
بنشین در حرم خاص دل ای دوست که من		دور دارم ز رخت دیده‌ی نامحرم را
باددر بزم غمم نشه‌ای از درد نصیب		که در آن نشه ز شادی نشناسم غم را
خواهی اکسیر بقا محتشم از دست مده		ساغر دم به دم و ساقی عیسی دم را

مبین به چشم کم ای شوخ نازنین ما را

مبین به چشم کم ای شوخ نازنین ما را		گدای کوی توام همچنین مبین ما را
هنوز سجده‌ی آدم نکرده بود ملک		که بود گرد سجود تو بر جبین ما را
گذر به تربت ما یار کمتر از همه کرد		گمان بیاری او بود بیش ازین ما را
به دستیاری ما ناید آن مسیح نفس		اگر بود ید بیضا در آستین ما را
طبیب ما که دمش پاس روح می‌دارد		چه حکمت است که می‌دارد اینچنین ما را
نگین خام عشق است گوهر دل و نیست		به غیر حرف وفا نقش آن نگین ما را
بلاگزینی ما اختیاری ما نیست		خدا نداده دل عافیت گزین ما را
گناه یک نفس آن مه به مجلس از ما دید		که بند کرد در آن زلف عنبرین ما را
ز آه ما به گمانی فتاده بود امشب		که می‌نمود پیاپی به همنشین ما را
بیار پیک نظر محتشم نهفته فرست		که قاطعان طریقند در کمین ما را