معماری گیاهی بر اساس عوامل جغرافیایی ازقبیل ارتفاع ، اقلیم و موقعیت و عامل اقتصادی ، به سه دسته تقسیم میشود :
۱- خانه های نواحی ساحلی و جلگه ای
۲- خانه های نواحی نیمه بلند و یا میان بند و جنگلی
۳- خانه های نواحی بلند یا ییلاقی
● خانه های نواحی ساحلی و جلگه ای :
الف - خانه های كناره سفیدرود و جلگه گیلان
ب - خانه های گلی نواحی جلگه ( خانه های چینی بام كولش )
خانه های نواحی ساحلی و جلگه ای به پیروی ازپراكندگی مالكیت زمین های كشاورزی پراكنده است.
خانه های ساحلی مجتمعی است ازساختمان اصلی، باغچه ، خزانه برنج و دیگر ابنیه كه در ارتباط با كار كشاورزی است ، كندوج ، تلمبار ، طویله ، مرغدانی ، و كتام كه هر كدام در مناطق مختلف گیلان به نامی خوانده میشود .
ایوان یكی ازویژگیهای با ارزش معماری جلگه ای است . كه در تمام این خانه ها به چشم می خوردو محور آن به سوی شرق و جنوب است ،تا ازسویی آفتاب گیر و ازسوی دیگر از بادهای خنك شمال شرقی - جنوب غربی برخوردار گردد .
یكی دیگراز ارزشهای معماری سنتی گیلان كه می توان با آن به هماهنگی دو عنصر معماری و محیط طبیعی پی برد، این است كه خانه های این بخش ( جلگه ای ) از نظر نوع مصالح بكار رفته نیز با توجه به عوامل جغرافیایی، متفاوت می باشد . خانه های نواحی سفید رود به ویژه مناطق آستانه و لاهیجان كه در معرض ریزش باران بیشتر و طغیان رودها قرار دارد، حتما بالای سكو و با فاصله از زمین ساخته می شود ، تا آب و هوا در زیر ساختمان جریان یافته . سبب رفع رطوبت گردد و دیگر خانه های نواحی ساحلی كه كمتر با خطر آب و رطوبت روبروست روی زمین بنا می شود .
● خانه های میان بند یا جنگلی :
الف- خانه های دورگانی
ب - خانه های زگالی
ج – خانه های مطبق از نوع امام زاده ابراهیم .
خانه های دورگانی بیشتربه تالشها و گالشها تعلق دارد كه كوچ نشین بوده ، بهار و تابستان و اوایل پاییز را به بلندیهای حدود ۲۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر رفته و زمستانها به نواحی قشلاقی یا همین خانه های دورگانی بازمی‌گردند . ویژگی عمده این خانه ها وجود طویله روی سقف خانه نشیمن یا در واقع درطبقه دوم است . پوشش سقف آنها تا سی سال پیش ، «لت» بوده، كه امروزه حلب ( ورق گالوانیزه) و لت( چوبهایی ازجنس سخت جهت پوشش سقف خانه ها ) است . خانه های دورگانی را در نواحی رودبار « اوجن ساز» هم می‌گویند.
خانه های زگالی ازنظر معماری مانند خانه های دورگانی است و به نواحی نیمه كوهستانی جنگل تعلق دارد . دراین خانه ها بخش جلویی از ایوان كوچكی برخوردار است . بیشتر این خانه ها در نواحی رودبارو آستارا ازچوب و گل ساخته می شود . پله ها، سنگی یا چوبی ،و خانه ها دارای تلار است. دیواره ها به طورعمده از سنگ می باشد و یا حداقل، طبقه اول سنگی و طبقه دوم آجری است .
