ايمني ماشين آلات

ايمني ماشين آلات
تعريف ماشين :
ماشين ، مجموعه اي از قطعات متحرك و ثابت ميباشد كه اين مجموعه بر روي فريم (قاب) قرار است . از بعد ايمني ، ماشينهاي ناقص به ماشينهايي گفته ميشود كه داراي يك يا مجموعه اي از خصوصيات زير باشند.
1- ماشين تاقص ( نا ايمن ) به ماشيني گفته ميشود كه منطقه عملياتي آن فاقد يكي سيستم ايمني يا حفاظ باشد.
تعريف منطقه عملياتي : در ماشين ، منطقه عملياتي منطقه ايست كه ماده اي به يك فرم وارد و به فرم ديگر خارج ميشود . بعنوان مثال در ماشين خم كن ورقهاي فلزي با ضخامتهاي مختلف از يك طرف بصورت يك پارچه وارد شده و پس از خم دار شدن خارج ميشوند ، يا در ماشينهاي برش ورق ( آهنبر) ورق آهن وارد ميشود و پس از تكه تكه شدن به فرمهاي مختلف خارج ميشود ويا در ماشين تراش قطعه يا ميلگردي بصورت استوانه بسته ميشود و پس از مخروطي شدن و يا دندانه دار شدن خارج ميگردد و يا در پرس ها ، ورق فاقد شكل در زير سمبه يا در قالب كه در زير سمبه قرار ميگيرد ، و به فرمي از فرمها درمي آيد.
2- ماشين ناقص ( نا ايمن ) ماشيني است كه سيستم انتقال نيرو در اين ماشين در معرض تماس باشند.
(انواع چرخها، تسمه ها ، پولي ها ، شفت هاي در حال چرخش ، و نظاير آن )
3- ماشيني نا ايمن است كه سيستم ترمز اضطراري در مواقع لزوم نداشته باشد . ( سيستم ترمز اضطراري سيستمي است كه ميتواند در هنگاميكه اپراتور بخواهد با فشار دادن سوئيچها يا اهرمهاي پدالي شكل توسط دست يا پا قسمت متحرك ماشين را در كسري از ثانيه متوقف نمايد
4- ماشيني نا ايمن است كه داراي لبه هاي تيز و برنده باشد.
5- ماشيني ناقص است كه سيستم روغن رساني آن بجاي يك مخزن چند مخزن باشد.‌
6- ماشين نا ايمني است كه يكي آلو دگيهاي شيميا يي يا فيز يكي را دارد يا خطرات ديگري را توليد مي كند ما نند گرماي بسيار زياد- دود- صداي زياد
7- ماشين نا ايمن است كه نسبت به ماشينهاي مشابه خود از شكل نامنظم هندسي و خيلي بزرگ باشد. وسيله Compact باشد. هر چه از نظر ايمني فضاي كمتر وسيله اشغال كند فضاي بيشتري براي كارگر بوجود مي آيد ومانور دستگاه بيشتر ميشود.
8- ماشيني ناقص است كه نور را منعكس مي كند وسطوح صاف و صيقلي درخشان نداشته باشد.
چون باعث كوري لحظه اي شده و همين لحظه كافيست تا حادثه بوجود بيايد.
9- ماشيني ناقص كه از سكوهاي مخصوص جهت بالا رفتن از ماشين و انجام عمليات بار دهي برخوردار
نباشد.

خطرات مكانيكي :
خطرات مكانيكي ، از انواع خطرات هستند كه بخاطر حركت و نيرو متمايز شده اند . خطرات مكانيكي به انواع زير تقسيم شده اند .
خطر مكانيكي سقوط
خطر مكانيكي پرتاب
خطر مكانيكي گيرايش
خطر مكانيكي له شدگي
خطر مكانيكي سطوح داغ و سرد
خطر مكانيكي
ï خطر مكانيكي برش
خطر مكانيكي سقوط :
در خطر سقوط ، اجسام تحت تاثير نيروي جاذبه زمين با انرژي كافي از طبقات بالاتر به پايين سقوط ميكنند و مسلما پس از برخورد به ديگر اجسام يا اشخاص سبب آسيب خواهند شد. امروزه بسياري از عمليات در صنايع وجود دارد كه خطر مكانيكي سقوط ، مشكلي حل نشدني براي آنها شده است بعنوان مثال در صنايع ساختماني ( ساخت ساختمانهاي بلند ، سدسازي ، تونل سازي ، پل سازي و معادن ) و همچنين در سيستم حمل و نقل ( حمل و نقل توسط ليفتراك برقي و يا بنزيني ، حمل و نقل دستي ، حمل و نقل توسط جرثقيلهاي سقفي ، ) خطر سقوط بيشتر مشاهده ميشود .


راه حل :
استفاده از انواع كلاههاي حفاظتي ، انواع نرده كشي ها ، محصور كردن ، استفاده از تابلو و علايم هشدار دهنده ، انواع كمربندهاي ايمني و آموزش به پرسنل
خطر مكانيكي پرتاب :
در اين خطر ، اجسام ريز و درشت و يا قطعات درشت كوچك با انرژي زيادي به اطراف پراكنده ميشوند و در مسير خود ميتوانند پس از برخورد با اشخاص و يا ديگر اجسام ، آسيب و خسارت برساند . عملياتي كه اين خطر بيشتر ديده ميشود عبارتند از : سنگ زني و سنگ كاري ، عمليات جوشكاري ، برشكاري ، تراشكاري ، پوليش كاري ، سوهان كاري ، برش فلزات توسط گاز استيلن
راه حل :
ايزولاسيون
خطر مكانيكي گيرايش :
اين خطر مكانيكي وقتي بوجود مي آيد كه يك جسم در حال حركت و ديگري ثابت ، يا هر دو متحرك داراي لبه هاي تيز و سطوح خشن كه قابليت گرفتن پوست دست و يا لباس و يا چنانچه اپراتور داراي دستبند يا ساعت و يا انگشتر داشته باشد ميتواند اين خطر را براي اپراتور بوجود آورد. خطر مكانيكي گيرايش ممكن است خود به تنهايي چندان خطرناك نباشد اما اين امكان را دارد كه شخص را به ديگر خطرات سوق دهد . مثالهايي كه در رابطه با خطر مكانيكي گيرايش ميتوان نام برد عبارتند از :
1- شفت در حال گردش : يا محورهاي در حال چرخش در حاليكه داراي لبه هاي تيز و يا سطوح خشن باشد اين توانايي گرفتن هاي ناگهاني را دارد از اين نظر توصيه ميشود كه اپراتور در هنگام كار ماشينهايي كه داراي قسمتهاي گردان است از پوشيدنلباسهاي آستين بلند خودداري كند و يا از كشهاي مخصوص جهت بستن آستين استفاده نمايد يا آستين خود را بالا بزند و از پوشيدن پيراهن يا روپوش گشاد و يا احتمالا شال گردن و يا كراوات يا دستمال گردن ، مو و ريش بلند خودداري شود.
2- خار داخل يك شفت در حال گردش
3- نوار نقاله يا تسمه در حال گردش
4- كوپلينگ هاي در حال گردش
عملياتي كه در صنعت داراي خطر مكانيكي گيرايش ميباشند متنوع و زياد ميباشدليكن بعضي از آنها را بصورت زير نام ميبريم :
- عمليات سوراخكاري توسط ماشينهاي دريل
- تراشكاري در ماشين تراش ( منطقه سه نظام و قطعه بسته شده به سه نظام )
- عمليات فرز كاري

خطر مكانيكي له شدگي :
اين خطر توسط دو جسم متحرك بوجود مي آيد كه يكي از اجسام ممكن است ثابت و ديگري متحرك يا هر دو متحرك باشند به نحوي كه جسم متحرك تا فاصله 2 تا 12 اينچي به جسم ثابت نزديك شود يا دو جسم تا فاصله 2 الي 12 اينچي به يكديگر نزديك ميشوند ليكن دو جسم به نقطه تماس نميرسند. حال چنانچه بازو و يا ساق پا و يا ديگر اعضاي بدن در فاصله بين اين دو جسم قرار گيرد ، امكان له شدگي وجود دارد . له شدگي در ماشينهايي مشاهده ميشود كه آن ماشين داراي ميز متحرك افقي ميباشد يا بعبارت ديگر داراي حركت رفت و برگشتي ميباشد . مثل ماشين صفحه تراش . حال چنانچه فاصله بين انتهاي كورس حركت برگشتي ميز با ديوار مجاور و يا با ماشين مجاور در نظر گرفته نشده باشد امكان له شدگي بين ميز و ديوار چنانچه شخصي در اين فاصله باشد، وجود دارد .
خطر مكانيكي سطوح داغ و سرد :
اين خطر مكانيكي را عامل شوك نيز مينامند يعني فرد بطور ناگهاني دچار شوك ميشود و ممكن است آسيب ببيند . سطوح داغ يا سرد ممكن است خود به تنهايي چندان خطرناك نباشد اما شخص را به ديگر خطرات سوق ميدهد سطوح داغ مثل : صفحات ناشي از عمليات جوشكاري ، لحيم كاري، دريل كاري ، فلز كاري ، سنگ زني ، تراشكاري ، پوليش كاري و سطوح داغ ناشي از عمليات ريخته گري ، انواع المنتها و سطوح سرد در لوله هاي عبور گازهاي سرمازا . راه حل در اين نوع خطرات عمدتا در صورت امكان استفاده از افزايش فاصله و يا عمل عايق كردن و يا ساخت يكنوع حصار محصور كننده به دور خطر مكانيكي مربوطه ميباشد.
خطر مكانيكي nip ( به داخل كشيدن )
اين خطر وقتي بوجود مي آيد كه دو جسم متحرك يكي يا هر دو داراي حركت دوراني نيز باشند و به يكديگر نزديك شوند تا اينكه به حد نقطه تماس ميرسند و در نتيجه امكان دارد كه دست انسان يا عضوي از بدن به داخل دستگاه كشيده و خرد شود مانند دو چرخدنده درگير با هم يا چرخ و زنجير يا غلطكهاي دوار . غلطكهاي دوار در صنايع كاغذ سازي ، نساجي ، لاستيك و پلاستيك سازي داراي خطر مكانيكي nip ميباشند .
خطر مكانيكي برش (shear)
اين خطر مكانيكي وقتي بوجو مي آيد كه يك جسم با لبه هاي تيز ثابت و جسم ديگر با لبه هاي تيز و بران متحرك يا هر دو لبه متحرك با فاصله بسيار كمي از كنار يكديگر ميگذرند حال چنانچه عضوي ما بين دو لبه قرار گيرد احتمال قطع شدن آن وجود دارد .اكثر كسانيكه با ماشينهاي برش برقي ورق بر كار ميكنند نوك انگشتان دست يا برخي از انگشتان دست خود را از دست داده اند يعني اپراتور در ماشينهاي برشي كه سيستم ايمني نداشته ، جهت تنظيم قطعه ، دست خود را در نزديكي هاي منطقه عملياتي برده كه ناگهان بنابر دلايلي ماشين به حركت درآمده و شخص دچار آسيب شده است . البته بعضي اوقات ماشين داراي سيستم ايمني ميباشد ولي بنابر دلايلي اپراتور، سيستم ايمني را از ماشين جدا نموده و آنرا كنار گذاشته است كه مديران ايمني و سرپرستان بخش ميبايست از انجام چنين كاري ممانعت به عمل بياورند .

ايمني برق و جلوگيري از برق گرفتگي :
بارزترين خطري كه استفاده از انرژي الكتريكي ايجاد ميكند عبارتند از :
1- خطرات ناشي از توليد حرارت نا مطلوب
2- برق گرفتگي
مقاومت بدن انسان در مقابل برق :
بدن انسان داراي ساختمان فيزيولوژيكي مخصوصي است كه كمابيش هادي جريان برق ميباشد لذا بدن انسان داراي مقاومتي است و زماني انسان دچار برق گرفتگي ميشود كه دو نقطه از بدن انسان با دو نقطه از يك سيم الكتريكي كه در ولتاژهاي مختلف ميباشد تماس حاصل نموده و در اثر اين تماس و اختلاف ولتاژ جريان الكتريكي بين اين دو نقطه برقرار گردد .
مقاومت بدن افراد مختلف با هم فرق ميكند . همچنين مقاومت مسير عبور جريان در قسمت هاي مختلف بدن متفاوت است . ولي چيزي كه كاملا مشخص است پوست و استخوان ، چربي و غضروف نسبت به عضلات و خون مقاومت بيشتري را در مقابل عبور جريان برق نشان ميدهند و بزرگترين مقاومت بدن در قشر پوست كه فاقد عصب و رگهاي خوني است . به همين دليل در ابتدا برق گرفتگي ، كه پوست محل ورود و خروج جريان سالم است جريان عبوري كمتر است و لي بعد از مدت كمي كه لايه پوست از بين ميرود جريان عبوري با توجه به پايين آمدن مقاومت بدن بيشتر ميشود . در محيطهاي گرم و مرطوب كه معمولا با عرق كردن همراه است مقاومت الكتريكي پوست خيلي كم ميشود و برق گرفتگي شديدتر خواهد بود .
بطور كلي عوامل زير باعث تغيير مقاومت بدن انسان ميشوند :
1- ضخامت پوست
2- وضع رطوبت پوست ، درجه حرارت و مقدار نمك پوست
3- سطح تماس پوست به قسمت برقدار
4- شدت جريان الكتريكي
5- مسير عبور جريان
6- مدت عبور جريان
7- نوع جريان الكتريكي و فركانس
وضع روحي شخص نيز ممكن است در تغيير مقاومت موثر باشد ، خنده زياد ، هيجانات و ‌ گريه مقاومت بدن را كمتر از حالت آرام مي نمايد .
مقدار جريان خطرناك براي برق صنعتي 50 تا 60 هرتز ، 25 ميلي آمپر تعيين گرديده است .
عوارض ناشي از برق گرفتگي :
1- اختلالات قلبي
2- اختلالات و ضايعات عصبي
3- اختلالات حسي
4- سوختگي در اثر برق گرفتگي
لازم به توضيح است كه عوارض فوق الذكر باعث بوجود آمدن امراضي از قبيل :
1- دريچه قلب گشاد ميشود و همچنين باعث انبساط قلب و لخته شدن خون ميگردد.
2- اختلال مشاعر و هذيان گويي ، سردرد عصبي و از دست دادن حافظه
3- كور و كر شدن شخص برق گرفته
4- سوختگي بدن مخصوصا جايي كه در تماس مستقيم با برق قرار گرفته است .

خصوصيات خطرناك نيروي برق :
برق گرفتگي ميتواند در سه حالت باعث كشته شدن شخص شود .
1- به دليل تماس مستقيم شخص با جريان الكتريكي باعث ايجاد اثر مستقيم بر قلب و دستگاه تنفس ميگردد.
2- با توجه به شدت جريان الكتريكي باعث ميشود شخصي كه دچار برق گرفتگي ميشود ، پرت شده و در صورتيكه شخص بر روي ارتفاع بلند باشد باعث افتادن وي و نهايتا موجب هلاكت وي ميشود .
3- به دليل تماس سيم با بدن ، شخص دچار سوختگي و جراحت ميشود .


چگونگي و حالات برق گرفتگي :‌
1- تماس بدن با هر دو سيم فاز و نول
2- تماس يك فاز و يك نقطه با بدن و يا زمين
3- تماس بدن با دستگاهي كه جريان فاز به آن متصل است .
نكات ايمني مربوط به سيستم برق :
1- وسايل و ادوات برقي بايد داراي حفاظ بوده و طوري ساخته و نصب و بكار برده شود كه خطر برق گرفتگي نداشته باشد.
2- نصب و امتحان و يا تنظيم وسايل و ادوات الكتريكي بايد فقط توسط اشخاصي كه صلاحيت فني آنها محرض باشد انجام گيرد و متخصص قبل از شروع بكار آنرا مورد آزمايش قرار دهد .
3- پوشش ها و زره كابل هاي برق و لوله ها و بست ها و متعلقات و همچنين حفاظها و ساير قسمتهاي فلزي وسايل برقي كه مستقيما تحت فشار برق نيستند براي جلوگيري از بروز خطر احتمالي بايد مجهز به سيستم اتصال به زمين موثر گردند ، اين سيستم به سيستم Earting موسوم است .
4- سيم هاي اتصال به زمين بايد داراي ضخامت كافي و در نتيجه مقاومت كم باشند يا بتوانند حداكثر جريان احتمالي كه در اثر از بين رفتن و يا خراب شدن عايق بوجود مي آيد استقامت داشته باشند . ضمنا بايد در مدار جريان وسايل پيش بيني شود كه در صورت پيدا شدن نقصي كه موجب اتصال جريان برق به زمين گردد تمام مدار يا قسمت معيوب آنرا قطع كند .
5- در نقاطي كه احتمال صدمه به سيمهاي اتصال زمين ميرود بايستي يه وسيله مكانيكي آنها را محافظت نمود.
6- در مدت تعمير شبكه برق بايد آنرا بوسيله كليد از منبع جريان قطع ، و به زمين متصل نمود.
سيمها و كابلهاي برق بايد داراي روپوش عايق مناسب با فشار الكتريسيته و ساير شرايط بوده و روي اصول فني نصب و حتي الامكان در لوله يا كانال قرار گرفته باشد.