مقاله پرورش شتر مرغ

پرورش شتر مرغ - تغذيه

تعريف خوراک
خوراک به موادی گفته می شود که پس از خورده شدن توسط حيوان هضم، جذب و مورد استفاده قرار گيرند و همچنين آن بخش از غذا را که توسط حيوان مورد استفاده قرار می گيرد مواد مغذی می گويند .

در شترمرغ نيز مانند ساير دامها،تغذيه حدود 80-70 % هزينة پرورش را در بر می گيرد که البته با توجه به قابليتهای بالای شترمرغ در استفاده از غذاهای فقير و متنوع می توان تا حد زيادی از اين هزينه ها را جبران کرد.با وجود گذشت بيش از يک قرن از پرورش شترمرغ اهلی هنوز اطلاعات چندان دقيقی از نيازهای غذايی اين پرنده در دسترس نمی باشد.

شترمرغ ها بطور کامل علفخوار نيستند و در حيات وحش بخشی از خوراک آنها را حشرات، پستانداران کوچک مارمولکها و حتی گاهی تخم پرندگان تشکيل می دهند. شترمرغ ها قابليت زندگی در مراتع فقير را دارند و می توانند به راحتی در مکانهايی که گاو و حتی گوسفند قادر به زندگی نيستند، خوراک مورد نياز خود را تهيه نمايند.

مطالعات انجام گرفته بر روی شترمرغ ها نشان می دهد که آنها قادرند حجم بالايی از الياف خام را گوارش نمايند.

مسير حرکت غذای مصرفی در شترمرغ ها بدين صورت است که خوراک ابتدا از مری به پيش معده رفته و گوارش اوليه بوسيله شيره معدی انجام می گيرد، سپس اين خوراک از يک منفذ بزرگ وارد معده ماهيچه ای (سنگدان) می گردد و در آنجا غذا با کمک سنگريزه ها به قطعات کوچکتر خرد می گردد (مشابه عمل دندان در ساير جانوران) سپس غذا وارد روده کوچک شده و با اضافه شدن ترشحات روده ای خصوصاً لوزالمعده، مواد مغذی جذب می گردند

همچنين فعاليتهای تخميری که توسط باکتريها و در روده کور و بزرگ انجام می گيرد شترمرغ را قادر می نمايد که از مقادير بالای فيبر در غذا استفاده نمايد.

در حقيقت وقتی ما در مورد تغذيه شترمرغ صحبت می کنيم، از تغذيه يک حيوان با آناتومی منحصر به فرد و در نتيجه توانايی هايی خاص صحبت می نماييم. از آنجا که شترمرغ بزرگترين پرندة روی زمين است اين اندازه بزرگ بر روی قابليت سازش پذيری آن با آب و هوای منطقه تاثير بسيار زيادی می گذارد. همچنين اين جثه بزرگ مشخص کنندة يک ضريب رشد سريع در زندگی او می باشد. تخمير خوراک خورده شده در اين پرنده در روده بزرگ صورت می گيرد نه چينه دان (شترمرغ چينه دان ندارد) و احتمالاً دمای بالای موجود در حفره بدن به تخمير اوليه و نيز جذب اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه در فرآیند preventi calus کمک می کند .

سنگدان ماهيچه قوی اين پرنده دارای لايه داخلی نرم بوده و برای سايش دانه های بسيار سخت مناسب نيست اما در مورد کاهش سختی فيبر کار آمد می باشد.

بزرگترين قسمت روده، روده کور rectocolomبالايی هستند که دارای حفره های بزرگ و گسترده ای برای تخمير می باشند و اين امر باعث می گردند که شترمرغ سلولز را با همان کيفيت نشخوار کنندگان هضم و گوارش نمايد. علاوه بر اينها استفاده از خوراک با فرمولاسيون ويژه و کنترل شده و به اصطلاح بالانس و همچنين کاشت مواد مورد مصرف در جيرة اين حيوان می تواند تا حدود زيادی در کاهش هزينه های تغذيه موثر باشد.

ضريب تبديل غذائی در شترمرغها
آنچه در مورد تغذيه شترمرغها مهم است اين موضوع است که شترمرغ ها توانايی ژنتيکی دارند که آنها را قادر می سازد با بکارگيری سطح کمی از خوراک مصرفی به ماکزيمم حد رشد خود در طول مراحل گوناگون زندگی دست يابند. بطور خلاصه شترمرغ ها ضريب تبديل غذايی خوبی دارند ، خصوصاً تا سن 60 ماهگی که همه تاکید بایستی دربدست آوردن حداکثر FCR در این مرحله باشد .
در سن شش ماهگی کمترين وزنی که پيشنهاد می گردد حدود 70 کيلوگرم است و بايستی توجه داشت که پس از اين سن کاهش چشمگيری در FCR رخ خواهد داد .

عوامل موثر بر جريان های تغذيه ای
1 ) بکارگيری يا عدم بکارگيری کارشناس دامپروری متخصص در امر تغذيه
2 ) سن بازار دهی پرندگان کشتاری
3 ) سن و ترکيب گله مادر
4 ) نوع آب و هوای منطقه
5 ) عوامل مديريتی و نوع مديريت اعمالی در مزرعه
6 ) قابل دسترس بودن مواد مورد نياز
7 ) قيمت مواد اوليه در دوره های مختلف تغذيه
8 ) کيفيت مواد اوليه مورد استفاده

بايد توجه داشت که حتی ترکيبات خاک منطقه و مواد خوراکی که احتمال دارد به طور اتفاقی و خارج از برنامه توسط پرنده مصرف گردند می توانند تا حدودی در اعمال يک برنامه تغذيه ای موفق دخيل باشند.

ترکیبات خوراک در شترمرغ
بطور کلی دو ترکيب مختلف را می توان در تغذيه شترمرغ عنوان نمود:
1 ) قسمت علوفه ای مانند: يونجه و شبدر که در سنين مختلف از 60-10 % جيره را شامل می گردد.
2 ) قسمت کنسانتره مرکب از موادی نظير: گندم، جو، ذرت، سويا، کنجاله ها، سبوس، مواد معدنی و ويتامينه و موادی از اين قبيل که در سنين گوناگون 90 -40% کل جيره غذايی را تشکيل می دهد و در حقيقت قسمت مغذی جيره به شمار می رود.

بايستی بدين نکته توجه داشت که هر گونه صرفه جويی در تهيه مواد خوراکی با کيفيت می تواند ضررهای غيرقابل جبرانی را به پرندگان وارد وارد آورد، لذا پيشنهاد می گردد که جهت تغذيه از مواد اوليه مرغوب و با کيفيت بالا استفاده گردد.

نحوه تنظیم فرمولهای غذایی
جهت دستيابی به حداکثر راندمان توليد و افزايش بهره وری و همچنين کاهش هزينه های خوراک و تغذيه که قسمت اعظم هزينه های پرورشی را شامل شده و تاثير مستقيم بر ميزان سودآوری يک مزرعه را دارند، استفاده از يک کارشناس مجرب و کار آزموده که آشنايی کامل و کافی به فيزيولوژی تغذيه پرنده داشته و همچنين با ترکيبات مواد غذايی مختلف به خوبی آشنا می باشد اجتناب ناپذير به نظر می رسد. همچنين از آنجا که نوع تغذيه تعيين کنندة کيفيت نهايی محصول و کيفيت تعيين کنندة قيمت و در نهايت ميزان سود آوری می باشد لذا اهميت استفاده از جيره های غذايی بالانس شده به خوبی آشکار می گردد.

ذکر اين نکته ضروری است که در هنگام تنظيم يک فرمول غذايی بايد به فاکتورهای گوناگونی توجه داشت و با مد نظر قرار دادن مجموعه ای از عوامل اقدام به تهيه جيره مناسب نمود. به طور مثال يک جيره با کيفيت در مولدها، جيره ای است که علاوه بر افزايش کميت و کيفيت توليد فرصت کافی جهت جبران و تجديد مواد معدنی و ويتامينه و … را برای هر پرنده به وجود آورد و فشار ناشی از توليد به بدن پرنده را خنثی نمايد و در جوجه ها جيره ای که بتواند حداکثر بازدهی را در رشد و وزن گيری پرنده داشته باشد، جيره ای مناسب و کار آمد خواهد بود.

بايد توجه داشت که در تهيه خوراک پرنده علاوه بر مواد پايه شامل ذرت و سويا و گندم و جو و … استفاده از مواد اصلی يا اجزاء ثابت جيره نيز بسيار حائز اهميت است. مواد ثابت جيره می توانند موادی مانند مکملهای معدنی و ويتامينه، نمک و موادی از اين قبيل باشند.
معمولترين پرسشی که ذهن يک مزرعه دار را به خود مشغول می کند اين است که آيا خريد خوراک آماده به صرفه تر است يا ترکيب و تهيه آن در مزرعه؟

پاسخ به اين پرسش تابع عواملی گوناگونی است به طور مثال اگر يک مزرعه دارای شرايط زير باشد بهتر آن است که عمل تهيه خوراک به طور مستقل در مزرعه انجام گيرد:

1 ) داشتن زمين کافی جهت کشت مواد اوليه به ميزان قابل توجه و يا داشتن زمين جهت جايگزينی محصول يعنی کشت محصولی که به طور مستقيم در تهيه خوراک پرنده مصرف ندارد اما با فروش قسمتی از آن می توان مواد اوليه مورد نياز را تهيه کرد و بدين طريق حداکثر بهره برداری را از زمين های تحت مالکيت داشت.

2 ) داشتن کارشناس دامپرور مجرب جهت تهيه فرمول غذايی مناسب

3 ) داشتن امکانات لازم جهت ميکس خوراک (آسياب و ميکسر)
اما اگر مزرعه ای فاقد امکانات مذکور باشد عاقلانه ترين راه ممکن تهيه خوراک آماده از کارخانجات معتبر خوراک سازی است که به صحت گفته ها و عملکردشان اطمينان کامل داريد.

محل استقرار دانخوری و آبخوریها
بهتر آن است که دانخوری و آبخوريها با فاصله نسبتاً زيادی از يکديگر نصب گردند که اين امر از مخلوط شدن دان و آب با يکديگر جلوگيری کرده و شرايط بهتری را برای پرنده فراهم می آورد.

ميزان مصرف خوراک و نوبتهای غذا دهی
ميزان خوراک مصرفی شترمرغها در سنين گوناگون بسيار متفاوت بوده بطوريکه از 200-120 گرم در يکماهگی آغاز و تا 2/5 کيلوگرم در روز خواهد بود اما بطور معمول خوراک مصرفی به ازاء هر شترمرغ بالغ معادل 2/5 -2 کيلوگرم در روز می باشد که البته اين ميزان می تواند بسته به فصل، نوع آب و هوای منطقه، نوع فرمولاسيون خوراک متغير باشد.

بايد توجه داشت که هر گونه تغييراتی که سر خود و بدون پايه علمی در نوع فرمولاسيون خوراک و يا ميزان خوراک مصرفی اعمال گردد می تواند پيامدهای منفی را در پی داشته باشد.

به طور مثال اگر بدون توجه به فتوتيپ پرنده اقدام به تغيير فرمول خوراک و يا ميزان آن نماييم اين تغييرات می تواند باعث لاغری و ضعف بيش از حد پرنده شود که در نتيجه جفتگيری و توليد رو به کاهش گذاشته و نهايتاً متوقف خواهد شد و يا اينکه باعث چاقی بيش از حد و عمدتاً تجمع چربی در اطراف دستگاههای تناسلی نر و ماده گردد که در اين صورت نيز شاهد تاثيرات منفی بر روی تخمگذاری و نطفه داری آنها خواهيم بود.

ميزان خوراک مصرفی پرنده بايد در دو يا سه نوبت در اختيار جانور قرار گيرد زيرا اين عمل هم از فساد و تغييرات شيميائی و فيزيکی غذا در طول روز جلوگيری کرده و هم به پرنده فرصت هضم و جذب بهتر را خواهد داد. لذا بهتر آن است که خوراک دهی به پرنده حداقل در دو نوبت انجام گيرد .

مشخصات آب مصرفی
آب آشاميدنی که در اختيار پرنده قرار می گيرد و بايستی کاملاً تميز و عاری از هر گونه آلودگی باشد. ضمن اينکه بايستی توجه داشت که سختی آن یا E.C از حد مجاز مورد مصرف در طيور فراتر نباشد.

بطور کلی هر شترمرغ دارای مصرفی آبی معادل 12-9 ليتر در روز می باشد که البته اين ميزان بر اساس آب و هوا و نوع جيره مصرفی متفاوت خواهد بود بطوريکه در فصول سرد سال و يا در هنگام استفاده از علوفه های تازه و آب دار ميزان آب مصرفی کم و بالعکس در فصول گرم سال و يا در صورت استفاده از جيره خشک ميزان آب مورد نياز بيشتر خواهد بود. اگر پرورش شترمرغ در مناطقی انجام می گيرد که امکان تهيه آب سالم به سختی وجود دارد و يا سختی آب دارای استانداردهای لازم نيست می توان با نصب دستگاههای سختی گير و ضدعفونی کنندة آب تا حدی اين مشکلات را برطرف نمود.ز آنجا که آب يکی از مواد بسيار مهم در رشد و سلامتی پرندگان به شمار می رود لذا اهميت استفاده از منابع آبی سالم بسيار اهميت خواهد داشت .