-
مقاله جامع هپاتیت
هپاتیت
هپاتیت به معنی التهاب کبد است و انواع مختلفی دارد که بعضی از آنها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند. بیشتر مبتلایان به هپاتیت آنهم از نوع C و B علائمی ندارد. برخی از این بیماران علائم عمومی عفونت ویروسی را نشان میدهند از قبیل خستگی، دل درد، درد عضلانی و تهوع و بی اشتهایی، ولی در موارد پیشرفته علائم نارسایی کبدی بروز می‌کند که شامل تورم شکم، اندامها، یرقان و خونریزی‌های گوارشی و ... است .
عامل بیماری هپاتیت یک ویروس است و در ابتدا می‌تواند مثل یک سرماخوردگی بروز نماید. ولی بیماری مزمن هپاتیت "C" بر عکس سرماخوردگی معمولی به دلیل از کار افتادن کبد و مشکل بودن درمان می‌تواند حیات بیمار را تهدید کند .
در ایران بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر آلوده به این ویروس می‌‌باشند. این ویروسعمدتاً از طریق تماس با خون افراد آلوده منتقل می‌شود .
همچنین روشهای زیر می‌تواند باعث عدم انتقال این ویروس گردد :
• استفاده از سوزن‌های آلوده که به عنوان سرنگ استفاده می‌شود، به ویژه در افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی و همچنین سوراخ شدن بدن با هر وسیلهٔ تیز یا سوزن آلوده (مثل خالکوبی غیر بهداشتی)
• استفاده از لوازم شخصی به صورت اشتراکی
• دریافت فرآورده‌های خون و پلاسمای آلوده که در ایران اکثراً در بیماران تالاسمی و هموفیلی دیده می‌شود.
• زخمی شدن پوست بدن در یک بخش آلودهٔ بیمارستانی .
از دیگر نکات مهم در مورد این ویروس این است که به تدریج به کبد آسیب می‌‌رساند. یک کبد سالم مواد شیمیایی مورد نیاز بدن را می‌‌سازد و مواد سمی را از خون خارج می‌کند. وقتی شما به این بیماری مبتلا می‌‌شوید کبد شما ملهتب می‌شود و بافت طبیعی تخریب شده به جای آن بافت فیبری و فرسوده می‌‌ماند
آزمایش کبد
پس از تشخیص پزشک آزمایش کبد انجام می‌گیرد. این کار از طریق آزمایشهای خون، سنوگرافی و نمونه برداری از کبد کار بسیار آسانی است و از طریق بی حسی موضعی و از طریق یک سوزن نمونه گیری انجام می‌شود و بیمار حداکثر یک روز در بیمارستان بستری می‌شود .
برای انتشار این ویروس کارهای زیر ضروری به نظر میرسد:
• زخم و بریدگی‌های پوست را خودتان پانسمان کنید. در صورت نیاز به کمک برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود .
• در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، خون، پلاسما و اعضای بدن و بافت اهداء نکنید .
• از ریش‌تراش، مسواک، و لوازم آرایشی با لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید.
• به یاد داشته باشید این بیماری واکسن و درمان کامل ندارد. ازاینرو پیشگیری از آلودگی دیگران با عمل به
توصیه‌های بهداشتی بر عهدهٔ شماست
-
هپاتیت A
اطلاعات اولیه
عامل هپاتیت a ویروس hav است که بوسیله مدفوع از بدن شخص آلوده دفع می‌شود و باعث آلودگی آب آشامیدنی و غذا می‌شود. راه انتقال این بیماری از طریق آب و غذاهای نپخته یا خوب نپخته شده یا غذاهایی که بوسیله اشخاص مبتلا طبخ می‌شوند، می‌باشد. Hav به ندرت از طریق خون به اشخاص دیگر منتقل می‌شود. هپاتیت a به شکل حاد دیده می‌شود ولی کمتر آلودگی مزمن بوجود می‌آورد. یکبار ابتلا به این بیماری در شخص مصونیت دائمی بوجود می‌آورد.
علایم بیماری
افراد مبتلا به هپاتیت همیشه تمامی علایم بیماری را نشان نمی‌دهند. برای مثال کودکان هیچ نشانه‌ای از آلودگی ندارند. در حالی که در نوجوانان و بزرگسالان علایم بیماری دیده می‌شود. این علایم عبارتند از: زردی پوست و سفیدی چشمها ، احساس خستگی و کوفتگی ، درد در ناحیه بالا و طرف راست شکم ، کاهش اشتها و وزن ، تب ، تهوع ، اسهال ، استفراغ ، درد مفاصل ، تیره شدن رنگ ادرار و بی‌رنگ شدن مدفوع.
هپاتیت a باعث افزایش میزان آنزیمهای کبدی می‌شود، فعالیت دستگاه ایمنی بدن افزایش می‌یابد. علایم بیماری 4 - 2 هفته بعد از شروع آلودگی بروز می‌کند. این علایم گاهی از یک هفته تا یک ماه بعد نیز خود را نشان میدهند. 15 درصد مردان 9 - 6 هفته بعد از آلودگی علایم را نشان میدهند و حدود یک درصد افراد علایم بیماری را خیلی شدید و سریع نشان میدهند و به ندرت این بیماری باعث از کار افتادن کبد و مرگ می‌شود.
چگونگی تشخیص هپاتیت a
بهترین راه تشخیص بیماری ، آزمایش خون است. در این آزمایشها ، دو نوع آنتی بادی برای ویروس مشخص می‌شود. آنتی بادی ایمونوگلوبولین m که 10 - 5 روز قبل از ظاهر شدن علایم بوسیله دستگاه ایمنی ساخته می‌شود و کمتر از 6 ماه ناپدید می‌شود. و آنتی بادی ایمونوگلوبولین g که جایگزین آنتی‌بادی اول می‌شود و بدن را در مقابل آلودگی نسبت به hav ایمن می‌کند و مصونیت بوجود می‌آورد.
تفسیر نتایج حاصل از آزمایش خون
• اگر آزمایش خون شخص نسبت به آنتی بادیهای ایمونوگلوبولین g و m هر دو منفی باشد، او هرگز به ویروس آلوده نشده و می‌تواند واکسن بزند.
• اگر در آزمایش خون شخص ایمونوگلوبولین m مثبت باشد. آلودگی hav وجود و ممکن است تا 6 ماه دیگر بهبود یابد یا وضعیت بیمار بدتر شود.
• اگر ایمونوگلوبولین m منفی و ایمونوگلوبوین g مثبت باشد، شخص از طریق ویروس یا واکسن آلوده شده و برای همیشه ایمن شده است.
ارتباط بین hiv (ایدز) و hav
افرادی که به ایدز مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت a هستند. در این افراد دوره ابتلا به بیماری و بروز علایم و بهبودی کامل طولانی‌تر است. در افراد مبتلا به ایدز چون داروهای ضد hiv به کبد آسیب می‌رسانند علایم بیماری هپاتیت a بیشتر بروز می‌کند. در حقیقت لازم است با مشورت با پزشک ، داروها را قطع کنند تا آنزیمهای کبدی به حد طبیعی باز گردند.
چگونگی درمان
درمان معمول بیماری ، استراحت است. اگر شخص اسهال و استفراغ دارد می‌تواند از مایعات استفاده کند. اگر چه بهترین راه ، مراجعه به پزشک است ولی می‌توان از ایبوپروفن یا مسکنهای دیگر برای مهار نشانه‌های بیماری استفاده کرد. اگر فکر می‌کنید، اخیرا ویروش هپاتیت به بدن شما منتقل شده است، گاماگلوبولین تزریق کنید. به شرط آنکه بیشتر از 6 - 2 هفته از ورود ویروس نگذشته باشد.
چگونگی پیشگیری از بیماری
بهترین راه واکسیناسیون است دو نوع واکسن برای این بیماری وجود دارد. Vaqth و havrix. اثرات جانبی این واکسنها خیلی خفیف است و علایمی شبیه سرماخوردگی و درد در ناحیه واکسن می‌باشد. می‌توان از یک واکسن ترکیبی برای هپاتیت b و a استفاده کرد.(twirix) این واکسن بسیار موثر است بطوری که 99 درصد افراد واکسینه شده دیر به بیماری مبتلا نمی‌شوند. چون در افراد مبتلا به ایدز دستگاه ایمنی تخریب شده است. بعد از واکسیناسیون دوباره به هپاتیت a مبتلا می‌شوند. بهتر است موقعی که تعداد cd4 در محدوده طبیعی است، واکسن تزریق شود .
-
هپاتیت B
اطلاعات اولیه
هپاتیت B بوسیله ویروس HBV بوجود می‌آید. می‌توان افراد را علیه این بیماری واکسینه کرد. این ویروس در خون ، منی و مایعات واژینال وجود دارد و از طریق تماس جنسی ، وسایل آلوده تزریق دارو منتقل می‌شود. زنان باردار آلوده می‌توانند از طریق جفت یا در موقع زایمان ، ویروس را منتقل کنند. میزان HBV در خون نسبت ویروس هپاتیت Aبیشتر است و همین باعث انتقال راحت‌تر آن می‌شود. هپاتیت B منتقل شده از مادر به نوزاد در موقع تولد می‌تواند به دو شکل مزمن و حاد دیده شود. مزمن یعنی دستگاه ایمنی بدن تا 6 ماه نمی‌تواند ویروس را شناسایی و نابود کند، در حالی که ویروس برای ماهها و سالها در کبد باقی مانده و به فعالیت و تکثیر ادامه می‌دهد.
این باعث سرطان کبد و آسیب آن می‌شود. کمتر از 10 درصد بزرگسالان بیماری را به شکل مزمن نشان میدهند، در حالی که این رقم در کودکانی که در موقع تولد آلوده شده‌اند به 90 درصد و در نوجوانان به 30 - 25 درصد میرسد. خطر ابتلا به ویروس در بزرگسالان بستگی به سلامتی دستگاه ایمنی دارد. برای مثال افرادی که دستگاه ایمنی آنها به دلایلی مانند پیوند عضو ، دیالیز و مشکلات کلیوی ، شیمیوتراپی و ایدز تضعیف شده است بیشتر از افراد سالم مبتلا می‌شوند. گزارشها نشان داده است که 90 درصد افراد مبتلا به ایدز به هپاتیت آلوده شده‌اند و از این تعداد 15 درصد ، آن را به شکل مزمن نشان میدهند.
نشانه‌های بیماری
تمام افراد آلوده شده با این ویروس علایم بیماری حاد را نشان نمی‌دهند. 40 - 30 درصد افراد آلوده شده علامت خاصی را نشان نمی‌دهند. معمولا علایم حدود 6 - 4 هفته بعد از ورود ویروس بروز می‌کند. مانند هپاتیت A افراد آلوده شده با ویروس هپاتت B حاد احساس بیماری می‌کنند و قادر به انجام کاری نیستند. کمتر از یک درصد افراد آلوده این بیماری را به شکل خیلی شدید و سریع نشان میدهند که منجر به از کار افتادن کبد و مرگ می‌شود.
اگر دستگاه ایمنی نتواند بیماری را تا 6 ماه مراقبت کند، شخص علایم هپاتیت مزمن را نشان می‌دهد. نشانه‌های هپاتیت مزمن مشابه هپاتیت حاد باشد. معمولا در افرادی که چندین سال است مبتلا به بیماری هستند گروهی از علایم اضافی را نشان میدهند. این علایم شامل کهیر ، جوشهای پوستی ، آرتریت ، سوزش یا مورمور کردن در بازوها و پاها (Polyneuropathy) می‌باشد.
چگونگی تشخیص هپاتیت B
اولین راه تشخیص استفاده از آزمایش خون است که آنتی ژنها و آنتی بادیها که بوسیله دستگاه ایمنی در مقابل ویروس ساخته می‌شود را مشخص می‌کند. آزمایشهای ضروری برای تشخیص آلودگی ، تشخیص آنتی ژن HBSAg (آنتی ژن سطحی B) و دو آنتی بادی HBS ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن سطحی) و آنتی بادی HBC ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن مرکزیB) می‌باشد.
آزمایش با ویروس HBV
بوسیله آزمایش بار ویروسی می‌توان تعداد ویروس را در خون مشخص کرد. اگر بار ویروسی بیشتر از صد هزار نمونه در میلی‌لیتر باشد نشان دهنده فعالیت ویروس در کبد می‌باشد. وقتی بار ویروس از این مقدار بالاتر رود و آنزیمهای کبدی نیز افزایش یابد درمان باید شروع شود. اگر تعداد کمتر از این مقدار باشد و HBe Anti مثبت و HBeAg منفی باشد باید دستگاه ایمنی را کنترل کرد. در این حال نیز ویروس می‌تواند منتقل شود.
آزمایش آنزیمی کبدی
آزمایش آنزیم کبدی میزان آنزیمهای کبد مانند آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) را مشخص می‌کند. افزایش این آنزیمها نشانه آسیب کبد است. در هپاتیت حاد این آنزیمها افزایش پیدا می‌کند ولی موقتی است و ندرتا مشکلات دراز مدت کبدی بوجود می‌آورد. در هپاتیت مزمن مقدار ALT کبد به شکل دوره‌ای یا دائمی افزایش می‌یابد و خطر آسیبهای کبدی دراز مدت را افزایش می‌دهد.
بیوپسی کبد
این روشها میزان آسیب کبدی را مشخص نمی‌کنند به همین دلیل از بیوپسی کبد استفاده می‌شود. بیوپسی برای افرادی که بار ویروسی خیلی بالاتر از صد هزار دارند و آنزیمهای کبد در آنها افزایش پیدا کرده است استفاده می‌شود.
ارتباط هپاتیت B و ایدز
بزرگسالانی که به ویروس هپاتت B آلوده شده‌اند کمتر از 10 درصد احتمال دارد آلودگی را به شکل مزمن نشان دهند ولی اگر شخص به ایدز مبتلا باشد این احتمال به 25 درصد میرسد. زیرا این افراد دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. در افراد مبتلا به ویروس ، پاسخ به هپاتیت ضعیف شده یا از بین می‌رود. این موضوع باعث فعال شدن ویروس می‌شود و در نتیجه خطر آسیب کبد را افزایش می‌دهد. ارتباط بین ایدز شدت هپاتیت کاملا معلوم نیست ولی گزارشها نشان داده است که در افراد آلوده با هر دو ویروس خطر ابتلا به سیروز کبدی بیشتر می‌شود و بار ویروسی بالاتر می‌رود. همچنین در این افراد خطر از کار افتادگی کبد دو برابر می‌شود.
درمان هپاتیت B
فرد مبتلا به نوع حاد بیماری احتیاج به درمان ندارد و می‌تواند با استراحت و قرصهای ایبوپروفن و نوشیدن مایعات بیماری را تحت نظر قرار دهد. درمان فقط برای افراد مبتلا به هپاتیت مزمن تجویز می‌شود. هدف از درمان ، کاهش بار ویروسی و سطح آنزیمهای کبد می‌باشد. اگر آنتی ژنهای HBSAg و HBeAg از خون پاک شوند درمان متوقف می‌شود.
واکسن هپاتیت B
دو نوع واکسن هپاتیت B که محتوی HBSAg می‌باشد در دسترس است. واکسنهای بدست آمده از پلاسمای خون و واکسنهای نوترکیبی. هر دو نوع واکسن حتی اگر پس از تولد تلقیح شوند مطمئن ، ایمنی‌زا و اثر بخش هستند. (آنتی بادی مادری تاثیری بر پاسخ به واکسن نمی‌گذارد) بیش از 90 درصد کودکان حساس پس از سه دوز واکسن ، آنتی بادی محافظت کننده را تولید می‌کنند و در اکثر مطالعاتی که بر کودکان هم گروه برای بیش از 10 سال انجام شده است اثر بخشی واکسن جهت جلوگیری از حامل مزمن شدن از 90 درصد تجاوز می‌کند .
-
هپاتیت ویروسی
شرح بیماری
هپاتیت ویروسی عبارت است از التهاب کبد در اثر یک ویروس. هپاتیت ویروسی انواع مختلفی دارد. شایع‌ترین انواع آن هپاتیت A و B هستند. سایر انواع آن عبارتند از هپاتیت C ، D ، E ، G .
علایم شایع
مراحل اولیه:
علایم شبیه آنفلوانزا، مثل تب، خستگی، تهوع، استفراغ، اسهال بی‌اشتهایی
چندین روز بعد:
• زردی چشم ها و پوست در اثر تجمع بیلی روبین در خون
• تیره شدن رنگ ادرار در اثر وارد شدن بیلی‌روبین اضافی به ادرار
• اجابت مزاج روشن، به رنگ خاک رس، یا سفید
علل
• هپاتیت A و E : ویروس معمولاً از راه آب یا غذا وارد بدن می‌شود، خصوصاً صدف خام که توسط فاضلاب آلوده شده باشد.
• هپاتیت B : معمولاً از راه آمیزشی، تزریق خون، و تزریق یا سرنگ آلوده انتقال می‌یابد. مادری که هپاتیت B دارد ممکن است عفونت را به نوازش انتقال دهد. بعضی از موارد هم بدون دلیل مشخص و راه شناخته شده‌ای برای انتقال عفونت رخ داده‌اند.
• هپاتیت C : معمولاً از راه تزریق موادمخدر داخل رگ، تزریق خون و سایر انواع مواجهه با خون یا محصولات خونی آلوده انتقال می‌یابد. البته در 40% از موارد، راه انتقال معلوم نیست.
• هپاتیت D : به‌طور جداگانه از هپاتیت B نمی‌تواند رخ دهد.
• هپاتیت G : الگوی انتقال مشابهی مثل هپاتیت C دارد؛ معمولاً از راه خون انتقال می‌یابد.
عوامل افزایش دهنده خطر
• مسافرت به مناطقی که بهداشت نامناسبی دارند.
• بی‌بندوباری
• تزریق موادمخدر داخل رگ
• مصرف الکل
• تزریق خون
• کارکنان پزشکی و سایر حرفه‌های خطرزا
• مهد کودک‌ها یا مراکز نگهداری
• دیالیز
• تغذیه نامناسب
• وجود بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن شده باشد.
پیشگیری
• از خطرات ذکر شده در بالا دوری کنید.
• اگر با فرد هپاتیتی در تماس بوده‌اید، با پزشک خود در رابطه با تزریق گاما گلوبولین برای پیشگیری یا کاهش خطر هپاتیت مشورت کنید.
• اگر در زمره افرادی هستید که خطر هپاتیت آنها را تهدید می‌کند، مثل کارکنان بیمارستان‌ها، دندانپزشکان و غیره، واکسن هپاتیت A و B را دریافت کنید. واکسن سایر انواع هپاتیت ویروسی در دست بررسی است. گاهی ممکن است ایمونوگلوبولین نیز لازم شود.
• واکسیناسیون هپاتیت B برای همه نوزادان و شیرخواران
عواقب مورد انتظار
زردی و سایر علایم به حداکثر خود می‌رسند و سپس در عرض 16-3 هفته تدریجاً ناپدید می‌شوند. اکثر افرادی که وضعیت سلامتی خوبی دارند در عرض 4-1 ماه کاملاً بهبود می‌یابند. در درصد کمی از افراد، دچار هپاتیت مزمن می‌شود. با بهبود از هپاتیت ویروسی معمولاً ایمنی دایمی نسبت به آن ایجاد می‌شود.
عوارض احتمالی
• نارسایی کبد، سیروز کبد، سرطان کبد، حتی مرگ
• هپاتیت مزمن. این بیماران معمولاً حامل ویروس هستند و عامل بالقوه‌ای برای انتقال عفونت به افراد خانواده و همسر هستند. این افراد امکان دارد ظاهراً خوب و سرحال باشند و متوجه عفونت خود نشوند.
درمان
اصول کلی
• بررسی‌های تشخیصی عبارتند از آزمایش خون برای شناسایی عفونت، بررسی‌های مربوط به کار کبد، و نمونه‌برداری از کبد در موارد شدید یا مزمن
• اکثر بیماران هپاتیتی را می‌توان بدون خطر زیاد در منزل تحت مراقبت قرار داد. جداسازی کامل بیمار ضروری نیست، اما فرد بیمار باید وسایل جداگانه‌ای برای خوردن و آشامیدن داشته باشد یا از وسایل یک بار مصرف استفاده کند.
• اگر هپاتیت دارید یا مراقبت از یک فرد هپاتیتی را به عهده دارید، دستان خود را مرتباً و به دقت بشویید، خصوصاً پس از اجابت مزاج
داروها
• برای درمان هپاتیت تعداد کمی داروی اختصاصی وجود دارد.
• امکان دارد داروی ضد التهاب کورتیزونی در موارد شدید تجویز شود تا التهاب کبد کاهش یابد و علایم بهتر شوند.
• برای هپاتیت B و C مزمن ممکن است آلفا ـ اینترفرون مورد استفاده قرار گیرد.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
• توصیه می‌شود تا زمان رفع زردی و بازگشت اشتها استراحت در رختخواب انجام گیرد. زمان بازگشت به کارهای روزمره در افراد مختلف بسیار متفاوت است.
رژیم غذایی
علی‌رغم نداشتن اشتها، خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متعادل به بهبود بیماری کمک خواهد کرد. روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید. هرگز الکل ننوشید.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
• اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم هپاتیت را دارید یا با فردی که این علایم را داشته است تماس داشته‌اید.
• در صورتی که علایم زیر به هنگام درمان رخ دهند:
o بیشتر کم شدن اشتها
o خواب‌آلودگی زیاد یا گیجی
o استفراغ، اسهال، یا درد شکمی
o بیشتر شدن زردی؛ به وجود آمدن بثور پوستی یا خارش .
