سبکهای شهرسازی در ایران قبل از اسلام

پارسی از قرن نهم ق . م. با ساخت اولین شار مادی، یعنی هگمتانه که خود از شهر تپه‌های بین النهرین زیگورات آغاز شد. و با شکوفایی شارهای پارسی همچون شوش، استخر و پاسارگاد به اوج خود رسید. پایان این شیوه از استقرار انسانی با حمله اسکندر مقدونی (قرن سوم‌ق .م.) مقارن بود. میان سبک پارسی ـ هلنی در دوران اسکندر مقدونی بر شهرسازی ایران حاکم شد.

در این دوران شهرهایی بنا گشت که هم بنیانهای شهرسازی یونانی (شهرـ دولت) و هم بنیانهای شهرسازی ایرانی (شهرـ قدرت) را با خود به همراه دارد. در واقع در این دوران نوعی نگرش التقاطی در شهرسازی ظاهر شد که عمر آن کمتر از یک قرن بود. شیوه پارتی از ستیز برای استیلای مفاهیم و معانی زیست بومی به وجود آمد. این شیوه نخست با بیانی ساده آغاز شد و شهرهایی چون نسا در ماورالنهر و فیروزآباد در فارس را شکل داد اما با گذشت زمان سازمان فضایی ـ کالبدی پیچیده در قرن هفتم میلادی در آن متجلی گشت.