مقدمه :
به منظور حفظ حقوق شهروندان و اموال عمومی و رعایت دقیق نکات ایمنی و برای جلوگیری از هر گونه حادثه تخریب و صدمات جانی و مالی ساکنین محترم و صاحبان املاک که قصد دارند نسبت به نوسازی یا باز سازی مستحدثات خود اقدام نمایند لازم است پس از دریافت پروانه ساختمانی معتبر و مجوزهای لازم با رعایت الزامات مندرج در این دستورالعمل و متناسب با حجم عملیات ساختمانی ضمن لحاظ کلیه ضوابط ایمنی و حفاظتی و مقررات تعیین شده از سوی شهرداری تهران و سایر ضوابط مربوط نسبت به شروع عملییات ساختمانی اقدام نماید.بدیهی است در صورت عدم انجام و رعایت هر یک از مفاد ایندستور العمل شهرداری تهران اجازه دارد بدون توجه به پروانه صادره و با اخطار قبلی از فعالیت مالک و بنای احداثی جلوگیری و تا رفع کامل نواقص از ادامه فعالیت خودداری نماید لذا مراحل اقدامات و کلیه مدارک مورد نظر و همچنین مجوزهای لازم به شرح زیر احتا شده است که با تاکید بر اجرای انها ابلاغ میگردد.لذا شهرداری تهران به منظور استفاده مطلوب از تسهیلات و خدمات قابل ارائه جهت مالکین محترم با توجه به قوانین مورد عمل محدودیت ها و ممنوعیت های موجود و در جهت برخورداری از امکانات قابل دسترسی و رعایت حقوق عامه موارد ضروری جهت حفظ ایمنی را بشرح زیر اعلام میدارد
الف : ضوابط و مقررات مورد عمل شهرداری
ب : شرایط شروع عملیات ساختمانی و تخریب و گود برداری
ج : عملیات ساختمانی و رعایت نکات ایمنی
د : استفاده از ماشین الات و تجهیزات
ه : نحوه نظارت مهندسین ناظر
الف:ضوابط و مقررات مورد عمل شهرداری
1- شهرداری هایی مناطق مکلفند , مطابق تبصره ی ذیل بند 14 ماده ی 55 قانون شهرداری و در راستای انجام وضایف قانونی نسبت به رفع خطر از بناها و مزاهمت های مندرج در ماد ی مذکور با توجه به صراحت , قانون ضمن اخطار به مالکین و بهره بردار تمهیدات مناسب معمول و در صورت عدم تکمیل راساو به وسیله مامورین خود اقدامات قانونی بعمل آورند و هزینه ی آنرا ( ÷ 15% دریافت دارد )
بدیهی است پس از گزارش مامورین و یا مهندس ناظر , شهرداری نسبت به رفع زحمات اقدام و بعد از حداکثر 2 بار اخطار نسبت به توقف کار اقدام می نماید .
2- شهرداری هایی مناطق مکلفند اساس تبصره های 1و4 بند 2 ماده ی 55 قانون شهرداری نسبت به رفع سد معبر عمومی و عدم اشغال پیاده روها و اجرای دقیق موارد مصرح در تبصره صدرالذکر و همچنین تعیین محل مخصوص تخلیه نخاله ( فضولات ساختمانی ) و دیگر موارد را مشخص نماید ( که این امر و محل تخلیه توسط سازمان بازیافت و تبدیل مواد مشخص و در اختیار شهرداری ها قرار گرفته است ) , در صورتی که مالکین از موضوع تخطی نمایند شهرداری می تواند ضمن پاکسازی معابر و جمع آوری فضولات ساختمانی با تعطیلی فعالیت ساختمانی , کلیه هزینه ها را به اظافه ی 10 % هزینه از مالک دریافت دارد .
3- مطابق ماده ی 12 ایین نامه ی پیش امادگی های ساختمانی در گذر ها ریختن مصالح بنایی و انتقال آن در خارج از حریم ملک مطلقا و در حریم ملک در مدتی که زائد بر حد ضرورت باشد یا بطوریکه سد آمد و شد ممنوع است
4- به استناد ماده 13 آیین نامه پیش آمدگی های ساختمانی در گذر ها , ریختن خاک حاصل از بنایی در پیاده رو و یا شوسه ممنوع و باید به محلی که که شهرداری تعیین با رعایت مفاد بند 2 می نماید , حمل شود .
5- شهرداری های مناطق و نواحی مربوطه موظف اند هر گونه تخلف از موارد ایمنی مندرج در مبحث دوازدهم مقرراتملی ساختمان را به مالک و مهندس ناظر ساختمان کتبا اعلام کنند و وضعیت مناسب جهت اجرای هر یک از آنها تعیین و ابلاغ نمایند . در صورت عدم رعایت موارد ابلاغی از عملیات ساختمانی جلوگیری خواهد شد .اگر چه عدم ابلاغ ضوابط از مسئولیت حقوقی و مدنی مالک و مهندس ناظر نمی کاهد .
6 – به استناد 23 قانون نوسازی و عمران شهری نظارت بر طرز استفاده از اراضی داخلی و حریم ... به عهده شهرداری ها می باشد .
7 – در موارد استثنایی و خاص شهرداری می تواند با رعایت نکات ایمنی لازم در خصوص استفاده بیش از 3/1 عرض پیاده رو مجوز لازم را صادر نماید .
ب:شرایط شروع عملیات ساختمانی و تخریب و گودبرداری
1- صبق بند 12/1/4 مقررات ملی ساختمان مالکین موظفند قبل از شروع عملیات ساختمانی معتبر و مجوز های لازم به منظور اجرای عملیات ساختمانی با توجه به مقررات مندرج در بند 24 ماده 55 و صدر ماده 100 و تبصره های ذیل آن و سایر مقررات مراجع از مراجع ذیصلاح اخذ نماید .
2- بر اساس بند 12-1-4-2 همان مقررات و ماده 110 قانون شهرداری , مالک موظف است کلیه ی نقشه ها و مشخصات راهوری سر پوشیده , گذر گاه ماشین آلات , شمع ها و سپر ها , پایه پل ها , حفاظ ها و دست انداز ها و وسایل و تجهیزات مشابه را قبل از ساخت و ساز و یا نصب در محل کارگاه و یا بکارگیری آنها را به تایید مهندس ناظر برساند .
بر این اساس و حسب بند الف ردیف 12-2-1 مقررات فوق وسایل , تجهیزات , مصالح ساختمانی باید در جایی قرار داده شوند که حوادثی برای عابرین , وسایل نقلیه , تاسیسات عمومی و ساختمان های مجاور بوجود نیاورند . مصالح و وسایل فوق شب ها نیز باید علایم درخشان و چراغ های قرمز احتیاط و شبرنگ مشخص شوند .
3- مالکین موظف اند بر اساس ضوابط و مقررات ذیربط و مطابق مجوز های صادره و در حدود تعیین شده , پس از تامین امنی لزم و بدون ایجاد فاصله ی زمانی و یا ایجاد وقفه به شرح ذیل جهت تخریب بنا فرسوده و گود برداری ان اقدام کنند .
1/ب – تخریب :
تخریب کف و سقف , دیوارها , اسکلت ساختمان دودکش های صنعتی که در مجلد دوازدهم از مجموعه ملی ساختمان ایمنی و حفاظت کار در عین اجرا آماده است . پس از اخذ مجوز تخریب از سوی مالک یا بهره بردار یا پیمانکار بایستی کلیه اقدامات با رعایت ظوابط مربوطه و نکات ذیل بعم آید .
1 – برنامه ریزی لازم برای محافظت از پیاده رو ها و معابر عمومی مجاور مجاور ساختمانی که تخریب انجام شود .
2 – برنامه ریزی برای جمع آوری و دفع مواد حاصل از تخریف و انتخاب محل مجاز جهت انباشتن آب پس از تعیین محل مناسب از سوی شهرداری تهران انجام می شود .
3 – در تخریب ساختمان های دچار سیل , اتش سوزی , زلزله , انفجار و نظیر آن برای جلوگیری و ریزش و خرابی ناگهانی باید دیوار ها قبل از تخریب مهار و شمع بندی شود .
4– در صورتی که ارتفاع ساختمان مورد تخریب از ساختمان های هم جوار بیشتر باشد و امکان ریزش مصالح و ابزار کار به داخل یا روی بنا های مجاور وجود داشته باشد باید سرپوش حفاظتی نصب شود .
5– در تخریب ساختمان باید توجه کافی به وارد نیامدن صدمه به قسمت های باقی مانده ساختمان , افراد , ساختمان های مجاور و تجهیزات آن به عمل آید .
6- انباشتن مصالح و ضایعات حاصل از تخریب در پیاده رو و دیگر معابر و فضاهای عمومی بدون کسب مجوز ممنوع است و در صورت عدم وجود فضای کافی , باید هر روز مواد جدا شده به مکانی مجاز با هماهنگی شهرداری انتقال یابند توضیح اینکه مالکین صرفا مجاز به استفاده از 3/1 عرض گذر پیاده رو می باشند .
7- مصالح ساختمانی و ضایعات حاصل از تخریب نباید به طور سقوط آزاد به خارج پرتاب شوند و استفاده از تور سیمی و یا سایر وسایل ایمنی ضرورت دارد .
2/ب – گود برداری
پس از تخریب بنای اولیه و اخذ مجوز گود برداری , مالکین بهره برداران و پیمانکاران لزوما باید با رعایت ظوابط زیر اقدامات گود برداری را انجام دهند .
1 – در صورتی که عملیات گود برداری و خاک برداری در مجاورت بزرگراه ها باشد و یا احتمال خطر برای دیوار ها و ساختمان های مجاور وجود داشته باشد , باید با نصب مهارها وسایل ایمنی مانند شمع , سپر و رعایت فاصلهمناسب و ایمن , گود برداری و در صورت لزوم با اجرای سازه های نگهبان و دیوار حفاظ قبل از شروع عملیات ایمنی و پایداری آنها تامین گردد .
2- در موارد خاص باید محل گود برداری در نقاطی که خطر ریزش یا لغزش دیواره ها وجود دارد , مهار و وسایل ایمنی تقویت گردد .
3 – برای جلوگیری از بروز خطر هایی نظیر سقوط افراد به داخل محل گود برداری شده , باید اطراف محل حفاری و خاک برداری به نحو مناسب حصار کشی و محافظت شود و به علایم هشدار دهنده مجهز گردد . (سایر ظوابط در مجلد دوازدهم مقررات ملی ساختمان , پیش بینی شده است ) که رعایت آنها الزامی است .
4 – خاک و مصالح حاصل از گود برداری نباید به فاصله کمتر از نیم متر از لبه گود ریخته شود و همچنین نباید در پیاده رو ها و معابر عمومی به نحوی انباشته شود که مانع عبور و مرور گردیده با موجب بروز حادثه شود .
5 – مشروح مقررات حفاری چاه ها و مجاری آب و فاضلاب که در مجلد دوازدهم از مجموعه مقررات ملی ساختمان ساختمان – ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا پیش بینی شده است رعایت آنها الزامی هست .
ج:عملیت ساختمانی و رعایت نکات ایمنی
شروع عملیات ساختمانی صرفا پس از صدور مجوز احداث بنا انجام خواهد شد که شامل بر پا نمودن و نصب اعضای فلزی سازه , اجرای سازه های بتنی و سایر اقدامات می باشد که در مجلد دوازدهم مقررات ملی ساختمان به تفضیل آمده است .
ضمنا مالک , مالکین و ذینفعان و همچنین پیمانکاران و انبوه سازان موظفند اقدامات ذیل را به منظور حفظ و تامین ایمنی عمومی به عمل آورند :
1 – کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی صدر الذکر , مسئول اجرای مقررات ایمنی و تامین حفاظت از بروز حادثه در حین انجام کار یا عملیات خواهند بود .
2 – لزوما بایستی اقدامات لازم به منظور حفظ و تامین ایمنی عمومی را به عمل آورند .
3 – مالک یا بهره بردار یا پیمانکار برای تامین حفاظت , سلامت و بهداشت کارگران در محل کار وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنها قرار داده و چگونگی کاربرد این وسایل را به آنان بر اساس مقررات جاری ذیربط آموزش دهند و بر نحوه استفاده از وسایل و رعایت مقررات نظارت می نماید .
4 – در صورت احتمال وقوع حادثه و یا فرو ریختن ابنیه احداثی و یا در ال تخریب , مالک موظف است فورا کار را متوقف , کارگران را از محل کار دور و نسبت به رفع خطر اقدام نماید .
بدیهی است در صورت عدم رعایت مقررات و آسیب به واحد های جانبی و یا اهمال وقصور در اجرای ظوابط مراتب با نظریه واحد حقوقی منطقه ی ذیربط قابل پیگرد خواهد بود و از مسئولیت قانونی مهندسین ناظر نیز نمی کاهد .
5 – مالک نباید به هیچ کارگری اجازه دهد که خارج از ساعت عادی کار در محل کار و یا به تنهایی مشغول کار باشند .
6 – مالکین و پیمانکاران موظف به سپردن تعهد لازم جهت انتقال کلیه فضولات ساختمانی به محل تعیین شده از سوی شهرداری تهران می باشد . بدیهی است در صورت عدم اجرای این امر شهرداری مجاز خواهد بود تا نسبت به توقف فعالیت کار گاه ساختمانی مالک پس از دو بار اخطار اقدام نماید .
7 – با توجه به ظوابط تصریح شده در قوانین موضوعه شهرداری استفاده از معابر عمومی و تسهیلات ساخت ابنیه و تجهیزات آنها صرفا با شرایط زیر امکان پذیر است ضمن آنکه شهرداری تهران در صورت صلاح دید و با توجه به ضرورت های اعلامی می تواند در هر مقطع زمانی نسبت بهادامهی استفاده سطوح و معابر عمومی توسط مالک که در پروانه ی ساختمانی قید شده است , خودداری و جلوگیری نماید در هر صورت رعایت حقوق شهروندان و نکات ایمنی مورد نظر ضرورت دارد .
8 – مسدود یا محدود نمودن پیاده رو ها , معابر عمومی و سایر فظاهای عمومی برای انبار کردن مصالح و یا انجام عملیات ساختمانی با رعایت موارد زیر امکان پذیر می باشد
الف ) وسایل , تجهیزات و مصالح ساختمانی باید در جایی قرار داده شوند که حوادثی برای عابرین , وسایل نقلیه , تاسیسات عمومی و ساختمان های مجاوربوجود نیاوردند .
وسایل فوق شب ها نیز باید بوسیله علایم درخشان و چراغ های قرمز احتیاط مشخص شوند .
ب ) در مواردی که نیاز به تخلیه مصالح در معابر عمومی باشد , باید مراقبت کافی به منظور جلوگیری از لغزش , فرو ریختن و ریزش آن بعمل آید .
ج ) در مواردی که پایه های داربست در معابر عمومی قرار گیرد , باید با استفاده از وسایل موثر از جا به جا شدن و حرکت پایه های آن جلوگیری شود .
د ) هنگامی که بر اثر انجام عملیات ساختمانی خطری متوجه رفت و آمد عابرین یا وسایل نقلیه های که در حال تردید هستند , باید موارد زیر رعایت گردد :
1- گزارش یک یا چند نفر نگهبان با پرچم اعلام خطر
2- نصب چراغهای چشمک زن یا علایم شبرنگ و یا رار دادن نرده های حفاظتی متحرک
3- نصب علائم آگاهی دهنده و وسایل کنترل مسیر
4- ایجاد سازه های حفاظتی محصور کننده
ف ) در صورتی که فاصله های ساختمان در دست تخریب از معابر عمومی کمتر از 40 % ارتفاع آن باشد و فاصله ساختمان در دست احداث , تعمیر و باز سازی از معابر عمومی کمتراز 25 % ارتفاع آن باشد .
و ) در صورتی که راه عبور عمومی محدود یا مسدود شده باشد , باید راه موقت عبور عمومی در محل مناسب با تایید مراجع ذیربط ایجاد گردد
ز ) بر روی محل های جفاری در معابر عمومی , باید یک پل موقت عبور عابر پیاده با مقاومت لازم ایجاد شود و در صورتی که حفاری در خیابان باشد باید موقتا پلی با مقاومت کافی جهت عبور و مرور وسایل نقلیه نیز ایجاد شود .
ح ) کلیه پرتگاه ها در کارگاه ساختمانی , محوطه اطراف آن وفضاهای عمومی که احتمال خطر سقوط افراد در آن وجود دارد ف باید تا زمان پوشیده و محصور شدن نهایی یا نصب حفاظ ها و نرده های دائم و اصلی به وسیله پوشش ها یا نرده های حفاظتی محکم و مناسب به طور موقت حفاظت گردند .
همچنین چنانچه احتمال سقوط و ریزش ابزار کار یا مصالح ساختمانی وجود داشته باشد , باید نسبت به نصب پا خوره های مناسب اقدام گردد .
ط ) بار گذاری بیش از حد ایمنی بر روی هر گونه اسکلت , چوب بست , حفاظ , نرده , پوشش های موقتی , سر پوش دهانه ها و گذرگاه ها و نظایر آنها مجاز نیست .
ی ) برای جلوگیری ار بروز خطرهایی که نمیتوان به طرق دیگر ایمنی عمومی را تضمین نمود و همچنین برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه به محوطه , باید مراقب یا مراقبینی در طول روز و شب گمارده شوند . به علاوه کارگاه ساختمانی یا قسمت های ساخته شده آن در شرایطی که برای ایمنی عمومی خطر داشته باشد , نباید به حال خود رها شود .
ک ) جا به جایی حمل و نقل چوب , تیر آهن و سایر مصالح و همچنین ضایعاتی که انتقال داده می شوند , باید با رعایت ضرفیت مجاز , محکم به بدنه وسیله نقلیه بسته شود و به نصب علایم نشان دهنده و آگاه کننده صورت گیرد.
د:استفاده از ماشین آلات و تجهیزات
مالکین موظف اند وسایل و سازه های محافظتی شامل نرده , سر پوش حفاظتی پا خور چوبی , پوشش و سقف موقت و تور ایمنی را در نمام مراحل ساختمانی و به هنگام نیاز تامین نمایند و در صورت بروز سانحه و حوادث , فقدان هر یک موجب تشدید جرایم و توقف کامل فعالیت از سوی شهرداری خواهد شد .
1- استفاده از هر یک از وسایل , تجهیزات , ماشین الات ساختمانی شامل ایستگاه های بالابر موتوری و دستی , ماشین الات خاک برداری و وسائط نقله ی موتوری حمل و نقل و جا به جایی مصالح ساختمانی و الکترونیکی و مکانیکی را صرفا پس از اطمینان از ایمنی آنها (توسط مالکین یا فرد مورد وثوق )مورد بهره برداری قرار دهد . لذا هر گونه حادثه یا اتفاق که منفجر به تخریب و آسیب دیدگی ابنیه مجاور گردد شهرداری تهران اختیار دارد راسا و بدون اخطار قبلی نسبت به توقف کار اقدام کند .
2- مالک یا پیمانکار مجاز نیست به غیر از زمان و شرایط تعیین شده قبلی و یا مجوز های صادره از معابر و فضاهای اطراف واحد در حال ساخت و یا ( در حال نو سازی ) بهره برداری نماید و می باید راس روز مقرر و پس از فراهم آمدن شرایط مناسب به تخلیه معابر و دپو مصالح در محل دیگری که تعیین شده است و یا از داخل ساختمان در حال احداث استفاده نماید . در صورت استمرار و اصرار به استفاده از تاسیسات و خدمات عمومی و معابر شهرداری نسبت به توقف فعالیت پس از دو مرحله اخطار اقدام خواهد نمود .
ه:نحوه نظارت مهندسین ناظر
1 – مهندسین ناظر موظف اند حسب وظایف قانونی و مقررات مورد عمل خود با نظارت بر نحوه ی ساخت و ساز در حدود مقررات و مندرجات پروانه , گزارشات نوبه ای نسبت به کلیه ی موارد و هم چنین ایرادات و تخلفات احتمالی که منجر به وقوع حادثه و یا خسارت به اموال عمومی و عابرین و ساختمان های مجاور میگردد در اسرع وقت به شهرداری گزارش نمایند .
2 – مهندسین موظف به اعلام مراتب امنی ساختمان در هر مرحله و به صورت کتبی به شهرداری و مالک یا پیمانکار مربوط هستند .
3 - در صورت احزاز تخلف و عدم ایمنی در هر مرحله و یا عدم گزارش موارد تخلف ساختمانی ناشی از فقدان ایمنی و حفاظت و یا امادگی برای بوجود امدن خطراتی و دیگر ابنیه مجاور و یا عابرین و مانند آن شهرداری راسا اقدام به توقف کار و عملیات خواهد نمود و از مهندس ناظر ساختمان نیز سلب اختیار می شود .
منبع : سایت شهرداری منطقه 2 تهران
