ذکری برای رهایی از نگاه نامحرم

اگر عقل و خرد انسان در اختیار چشم قرار گیرد، پیامدهاى روانى و غیر روانى فراوانى در پى خواهد داشت که ممکن است انسان را به تباهى بکشاند.
حضرت على(علیه السلام) فرمود: «اَلعَینُ جاسُوسُ القَلبِ وَ بَرید العَقل؛( بحارالانوار، محمد باقر مجلسى، دارالکتب الاسلامیة، ج ۱۰۴، ص ۴۱، ح ۵۲؛ منتخب میزان الحکمه، محمدى رى شهرى، قم دارالحدیث، ۱۳۸۲، ج ۱، ص ۵۰۴) چشم جاسوس و مأمور دل و نامه رسان عقل است»
در جاى دیگر فرمود: «اَلعَین بَریدُ القَلب؛( میزان الحکمه، همان، ص ۵۰۴) چشم پیغام رسان دل است.»
کلمه «جاسوس» در روایت اول نشان از آن دارد که چشم بر دل مۆثر است، چون جاسوس هرچه گزارش دهد دل و فرمانده مى پذیرد، چنانکه سخنان پیغام رسان براى پیغام دهنده حجّت و اعتبار دارد. از اینجا مى توان حدس زد که نگاه، تأثیرات عمیقى بر روح و روان انسان مى گذارد. شاید شاعر به همین ارتباط اشاره دارد آنجا که مى گوید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجرى نیشش زفولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
پیامدهاى نگاه را در چند بخش مورد بررسى قرار مى دهیم.
الف: پیامد روانى
۱ـ نوعى بیمارى یا عادت مذموم
گام اول در روابط نامشروع نگاه آلوده است و گام گذاران در این وادى، چه بسا گرفتار عادت مذموم دائمى خواهند شد. منابع دینى قرنها قبل از روانشناسان، چشم چرانى را نوعى انحراف و بیمارى دانسته است رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «لکلّ عضوٍ من ابن آدم حظٌّ من الزّنا العین زناها النّظر؛( جامع الاخبار، ص ۴۰۸،ح ۱۱۲۹، به نقل از منتخب میزان الحکمه، ج۱، ص ۵۰۴، ح ۶۱۴۱) هر عضوى از بنى آدم بهره اى از زنا دارد، و زناى چشم نگاه کردن (به بدن نامحرم) است.»
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «النّظرة سهمٌ من سهام ابلیس مسمومٌ من ترکها للّه لالغیره اعقبه اللّه ایماناً یجد طعمه؛ نگاه (به نامحرم) تیر زهرآلوده اى از تیرهاى شیطان است. هر کس آن را براى خدا ترک کند نه بخاطر غیر او، خدا ایمانى به او مى دهد که مزّه آن را مى چشد.»
على(علیه السلام) فرمود: «نعم صارف الشهوات غضّ الابصار؛ چشم پوشى از نگاه (حرام) بهترین عامل بازدار از شهوت است»
یقیناً مراد از مسمومیّت نگاه، مسمومیت جسمى و بدنى نیست بلکه مقصود مسمومیّت روحى و روانى است در واقع نگاه نوعى بیمارى است که ویروس نگاه را پخش مى کند و به دیگران سرایت مى دهد.
۲ـ کاهش آرامش روانى و افزایش التهاب و اضطراب
چشم چرانى آرامش روحى و روانى انسان را نابود ساخته و فرد را دچار اضطراب و تشویش مى نماید.( مشکلات جنسى، ناصر مکارم شیرازى، قم، انتشارات نسل جوان، ص ۱۶۷)
توضیح مطلب این است که با توجّه به قدرت و دامنه نفوذ عاطفى زن و مرد بر یکدیگر و نقش حساس آن دو در تأمین نیازهاى طبیعى و غریزى، جلوه گرى زنان و دختران و جاذبه هاى جنسى موجب جلب پسران و مردان شده اگر نتواند از نگاه خوددارى کند، شدیداً انحراف اذهان و آشفتگى فکر و دل آن ها را در پى دارد.
نگاه هم براى مردان مشکل ساز است و هم براى دختران و زنان، چرا که برخى زنان و دختران نیز تلاش مى کنند که زمینه جذب و توجه و نگاه کردن دیگران را به خود جلب کنند.
استاد شهید مطهرى مى گوید: «با توجّه به اینکه روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است اشتباه است که گمان کنیم تحریک پذیرى روح بشر محدود به حدّ خاصى است و از آن پس آرام مى گیرد. هیچ فردى از تصاحب زیبارویان و هیچ زنى از متوجّه کردن مردان و تصاحب قلب آنان و بالأخره هیچ دلى از هوس، سیر نمى شود. تقاضاى نامحدود خواه ناخواه انجام ناشدنى است و همیشه مقرون به نوعى احساس محرومیّت و دست یافتن به آرزوها و به نوبه خود منجر به اختلالات روحى و بیماریهاى روانى مى گردد که امروزه در دنیاى غرب بسیار به چشم مى خورد.»( مسأله حجاب، مرتضى مطهرى، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۷۴، ج ۴۲، ص ۸۴ ـ ۸۷)
در منابع دینى نیز در گذشته هاى دور به این امر اشاره شده است. امام على(علیه السلام) فرمود: «من اطلق طرفه کثر اسفه؛ هر کس چشم خویش را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت بوده(و به آه و حسرت دایمى گرفتار مى شود)».(میزان الحکمه، محمدى رى شهرى، همان، ج ۱۰، ص ۷۴ و غررالحکم، ج ۲، ح ۳۰۴)
و در جاى دیگر فرمود: «من اطلق ناظره اتعب حاضره؛(منتخب میزان الحکمه، همان، ص ۵۰۴، ح ۶۱۳۱۳) هر کسى چشم را رها کند زندگى فعلى خود را به رنج و ناراحتى گرفتار نموده است.»
گناه
و حضرت امام صادق(علیه السلام) فرمود: «کم من نظرةٍ اورثت حسرةً طویلةً؛( همان، ج ۱، ص ۵۰۴، ح ۶۱۳۳) چه بسیار نگاه ها که حسرت طولانى (و همیشگى را در پى دارد.» و از طرف دیگر اگر چشم را از حرام بپوشاند از نظر روحى، راحت و آسوده خواهد بود، حضرت على(علیه السلام) فرمود: «من غضّ طرفه اراح قلبه؛( همان، ح ۶۱۴۱) کسى که چشمش را فرو بندد دل و روحش راحت خواهد بود.»
۳ـ بیمار شدن عقل
انسان در سایه پیروى از آموزه هاى نورانى اسلام، به تکامل مى رسد و عقلش رشد مى کند و در صورت سرپیچى از دستورهاى الهى و دست یازیدن به کردار خلاف شرع همچون چشم چرانى از رحمت الهى دور مى شود با خاموش شدن نور الهى در خانه دل، عقل و روح انسان دچار نوعى بیمارى مى گردد.
۴- زایش گناه
نقطه آغاز بسیارى از گناهان نگاه است، وقتى نگاه رفت، به دنبال آن دل مى رود، دل رفت به دنبال آن دین مى رود، بسیارند کسانى که گرفتار دام زنا و یا خودکشى و یا دیگر کشى شده اند ولى آغاز آن با یک نگاه بوده است.
در منابع دینى به شدّت روى این مسئله تکیه شده که گناه، گناه مى آورد، از جمله امام صادق(علیه السلام) فرمود: «النّظرة بعد النّظرة تزرع فى القلب الشهوة و کفى بها لصاحبها فتنة؛ نگاه پى در پى در قلب، شهوت ایجاد مى کند و همین براى انحراف بیننده کافى است.» از حضرت مسیح (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «لاتکوننّ حدید النّظر الى ما لیس لک فانّه لن یزنى فرجک ما حفظت عینک فان قدرت ان لاتنظر الى ثوب المرأة الّتى لاتحلّ لک فافعل؛( منتخب میزان الحکمه، ص ۲۳۰، ح ۲۷۴۰) هرگز تیز نظر به سوى چیزى که برایت (حلال) نیست نباش زیرا تا زمانى که چشمت را حفظ کنى دامنت آلوده به زنا نمى شود، و اگر بتوانى به لباس زنى که برایت حلال نیست نگاه نکنى، این کار را انجام بده.»
این حدیث نشان مى دهد که حتى نگاه به لباس زن انسان را وادار مى کند که به خود او نگاه و نگاه به نامحرم کم کم انسان را به کار خلاف عفّت مى کشاند وهلّم جرّا.
از جمله مطالبى که امام هشتم در جواب محمد بن سنان فرمود این است: «نگاه کردن به موى زنان شوهردار و غیر آنها حرام است چون باعث تحریک(شهوت) مردان و کشیده شدن به فساد و وارد شدن به چیزى مى شود که براى او حلال و زیبا نیست و همین طور نگاه کردن به چیزهایى که مانند مو مى باشد حرام است.» (همان، ص ۵۰۵، ح ۶۱۴۲)
على(علیه السلام) فرمود: «من اطلق طرفه کثر اسفه؛ هر کس چشم خویش را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت بوده(و به آه و حسرت دایمى گرفتار مى شود)»
این روایت تصریح مى کند که نگاه کردن به نامحرم عامل تحریک شهوت و کشیده شدن به فساد بدتر مى شود.
یکى از نویسندگان، مى گوید: نگاه به نامحرم در این دنیا نیز با شعله ورشدن آتش شهوت، انسان را در فساد و تباهى غوطه ور مى سازد.»(آیین همسردارى، ابراهیم امینى، تهران انتشارات اسلامى، ۴۳، ۱۳۷۴، ص ۱۷۱)
استاد مطهرى: «غریزه جنسى، غریزه اى نیرومند و عمیق و دریا صفت است و هرچه بیشتر اطاعت شود، سرکش تر مى گردد، هم چون آتش که هرچه به آن بیش تر خوراک بدهند شعله ورتر مى شود.»

لذا بهترین راه براى دورى از شهوات حرام، چشم پوشى از نگاه حرام است.
امام على(علیه السلام) فرمود: «نعم صارف الشهوات غضّ الابصار؛(میزان الحکمه، مکتبة الاعلام الاسلامى، ج ۱، ص ۷۲) چشم پوشى از نگاه (حرام) بهترین عامل بازدار از شهوت است.»
هر چه نپاید ،دلبستگی نشاید…
جناب شیخ رجبعلی خیاط ذکر « یا خَیرَحَبیبٍ و مَحبوبٍ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آلِه » را بعد از دیدن نامحرم موثر و کارساز می دانستند و بارها این ذکر را به اطرافیان توصیه می کردند تا از وسوسه شیطان در امان باشند، می گفتند:
«چشمت به نامحرم می افتد، اگر خوشت نیاید که مریضی! پس اگر خوشت آمد فورا چشمت را ببند و سرت را پایین بینداز و بگو: یا خیر حبیب… ؛ یعنی خدایا من تو را می خواهم، اینها چیه، این ها دوست داشتنی نیستند ، هر چه نپاید، دلبستگی نشاید… .»
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان