شخصيت اسكيزوتايپي(خرافاتی و خیالباف)
آن ها خرافاتی، خیالباف و عجیب و غریبند!
افراد مبتلا به اختلال شخصیت گسیخته گون یا اسکیزوتایپ از غیرعادی ترین افراد به شمار می روند. تفکر جادویی، عقاید منحصر به فرد و افکار عجیب و غریب از ویژگی های این افراد به شمار می رود.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی حتی به نظر افراد غیر متخصص هم بسیار عجیب و غریب می آیند. تفکر جادویی، عقاید منحصر به فرد، افکار انتساب به خود، خطاهای ادراکی ( Illusion )، و مسخ واقعیت ( Derealization ) همگی جزء زندگی هر روزه فرد اسکیزوتایپی است
تعریف اين اختلال شامل غرابت طولاني مدت در تفكر، ادراك، ارتباطات و رفتار است ـ غرابتي آنقدر شديد كه مورد توجه قرار گرفته، اما به‌اندازه‌اي جدي نيست كه تشخيص اسكيزوفرني را ايجاب كند، درواقع بسياري از آشفتگي‌هايي كه مشخصة اختلال شخصيت اسكيزوتايپي هستند، هرچند به صورت خفيف‌تر، اما مشابه همان علايمي هستند كه در ميان افراد اسكيزوفرنيك مزمن ديده مي‌شود. با اين وجود، يكسان تلقي كردن كامل اين اختلال با اسكيزوفرني اشتباه خواهد بود؛ زيرا مادامي كه آشفتگي‌هاي روان شناختي و پيش آگهي مورد توجه هستند تفاوت در شدت اختلال اهميت زيادي دارد .
شخص مبتلا به اختلال شخصيت اسكيزوتايپي كسي است كه حتي در نظر مردم عادي هم عجيب و غريب و غير عادي است. تفكر سحرآميز، اشتباه حسي و مسخ واقعيت قسمتي از دنياي روزمره اين بيمار است.
جاي تعجب ندارد كه اين افراد نيز اغلب در پرسشنامة سنجش گرايشات «اسكيزوتايپي» نمرات بالاتر از ميانگين مي‌گرفتند محققان مذكور اين افراد را با عنوان «اسكيزوتايپ‌هاي شاد» توصيف كردند
گفتگوی زیر را با دکتر محمدمهدی قاسمی، روانپزشک بخوانید.
اختلال شخصیت گسیخته گون یا اسکیزوتایپ چه طور آغاز می شود؟
همان طور که می دانید تشخیص انواع اختلال شخصیت از 18 سالگی به بعد امکان پذیر خواهد بود، اما الگوی ذهنی و رفتاری این اختلال از دوره کودکی و نوجوانی هم ممکن است بروز کند.
با چه علائمی؟
گوشه گیری، رابطه ضعیف با همسالان، اضطراب در جمع، افت تحصیلی در مدرسه، حساسیت بیش از حد نسبت به رفتار و دیدگاه دیگران، خیال بافی‌ها و اشتغالات فکری شگفت انگیز و غیرعادی، اندیشه خاص و گفتار عجیب از جمله موضوعاتی است که در کودکی و نوجوانی این افراد مشاهده می شود.
این افراد به نظر دیگران غیرعادی و نابهنجار هستند و سبب جلب توجه و مضحکه دیگران می شوند که این کار موجب تشدید گوشه گیری افراد گسیخته گون می شود.
اختلال شخصیت گسیخته گون در آقایان بیشتر است یا خانم ها؟
این اختلال در 3 درصد جمعیت وجود دارد، اما نسبت جنسی آن چندان مشخص نیست؛ البته در بستگان تنی بیماران اسکیزوفرنی بیشتر مشاهده می شود.
افکار این بیماران چگونه است؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت گسیخته گون، می پندارند هر رویدادی با آن ها در ارتباط است و یا مفهوم خاصی را در ارتباط با آنها بیان می کند، به طور مثال اگر دو نفر با یکدیگر در حال صحبت باشند و بخندند، وی گمان می کند به او خندیده اند و پشت سر او صحبت می کنند. آن ها اغلب به کشف احساسات دیگران به ویژه حالات عاطفی منفی، مثل خشم بسیار حساس اند.
این افراد ممکن است خرافاتی باشند و به موضوعاتی که در فرهنگ خود آنها هم پذیرفته نیست اعتقاد پیدا کنند. اعتقاد شدید به پیشگویی آینده از طریق فال بینی، اعتقاد به انتقال فکر از فردی به فرد دیگر یا تله پاتی، اعتقاد به وجود حس ششم به نحوی که می پندارند نیروی ویژه‌ای دارند که آنان را به دانستن رویدادها پیش از وقوع آن ها توانا می سازد، یا می توانند اندیشه دیگران را بخوانند، از این جمله است.
بنابراین افراد مبتلا به اختلال گسیخته گون به بدبینی هم دچار می شوند؟
بله. اغلب این افراد گمان می کنند که آشنایان، همکاران یا خویشاوندان قصد صدمه زدن به آنان را چه از نظر جسمی و چه از نظر معنوی دارند. روش برخورد آنان با دیگران در موقعیت‌های اجتماعی، خشک، محدود و نامتناسب است، زیرا قادر به ابراز کامل عواطف خود، حتی از طریق حالات چهره و حرکات بدنی نیستند.
در واقع تمایل به انزوای اجتماعی، علاوه بر تبادلات عاطفی محدود و گاه نامتناسب آنان روابط بین فردی را برای شان مشکل آفرین می کند و موجب می شود دوستان انگشت شماری داشته باشند و یا به جز با یک خویشاوند درجه یک، با کسی دوستی نزدیک نداشته باشند.
اصولا روابط اجتماعی برای شخصیت های گسیخته گون مشکل است و ارتباط با دیگران آنان را ناراحت می کند، زیرا حس می کنند متفاوت از دیگران هستند و در جمع به درستی جا نمی افتند.
بر خلاف افراد معمولی که اگر در جمع وارد شوند در ابتدا اضطراب دارند، ولی پس از گذشت زمان و آشنایی با افراد گروه احساس آرامش می کنند، در افراد گسیخته گون این اضطراب فرو نمی نشیند، بلکه بیشتر هم می شود، زیرا اضطراب آنان ناشی از سوء ظن درباره انگیزه‌های دیگران است.
اگر بخواهید مهم ترین ویژگی مبتلایان به این اختلال را مثال بزنید، به کدام یک از ویژگی ها اشاره می کنید؟
مهم ترین ویژگی اختلال شخصیت گسیخته گون یا همان اسکیزوتایپ، غیرعادی بودن ادراک ها، فرآیندهای اندیشه، رفتار و عاطفه است، اما این اختلال فقط در موارد خاص به حد روان پریشی می رسد.
آن ها خرافاتی، خیالباف و عجیب و غریبند!
این افراد از ویژگی های غیرعادی اختلال شخصیتی خود آگاه نیستند و درصدد درمان آن برنمی آیند و اگر هم برای درمان مراجعه کنند، به علت نشانه ها و علائم دیگری مانند اضطراب، افسردگی یا دیگر حالات عاطفی ناخوشایند است.
درمان چنین افرادی چگونه صورت می گیرد؟
برای درمان این اختلال شخصیت می توان از روان درمانی و دارو درمانی بهره گرفت.
در هر حال با اندیشه خاص و عجیب چنین افرادی باید با دقت و احتیاط روبرو شد و دیدگاه ها و عقاید این بیماران نباید مورد استهزا یا قضاوت ارزشی قرار گیرد.
از نظر درمان دارویی نیز داروهای ضد روان پریشی برای مقابله با نشانه های روان پریشی به کار می رود و می توان در کنار روان درمانی از آن استفاده کرد.
همچنین در صورت وجود افسردگی بارز، داروهای ضد افسردگی نیز کاربرد پیدا می کند.
ميگنا ميگنا : پایگاه خبری علمی، آموزشی و تحصیلات تکمیلی
- منبع مورد استفاده شده : کاپلان .ه. سادوک . ب. (2007)، خلاصه روانپزشکی، جلد دوم، ترجمه: رضاعی.ف. (1387) نشر فردا
- مصاحبه کننده: دکتر عليرضا ناصري
