سقوط یک ستاره - درسهایی از ورشکستگی شرکت دوو

مقدمهنام دوو برای ایرانیان چندان نا آشنا نیست. نام این شرکت در دهه هفتاد مترادف با خودروهای وارداتی و سپس مونتاژ محصولات این شرکت در ایران بود. در سال 1991 ميلادی (1370 شمسی) واردات خودروهای سواری دوو (اسپرو و ريسر) به ايران از کشور کره جنوبی آغاز شد. در سال 1375 خودرو سواری سی يلو و در سال 1378 خودرو سواری ماتيز توليد و به بازار ايران عرضه شد. در ابتدای دهه هشتاد ناگهان به علت ورشکستگی و فروش شرکت دوو به شرکت جنرال موتورز همکاری این شرکت با ایران به حالت تعلیق درآمد. طی یک دهه نامی از شرکت دوو نبود تا سال گذشته دوباره با زمزمه خرید شرکت دووالکترونیک توسط یکی از شرکتهای ایرانی نام این شرکت دوباره به خبرها راه یافت ولی این خرید با بدعهدی شرکت کره ای تحت فشارهای سیاسی ايالات متحده آمريكا ، مانند همکاری با شرکت دووموتورز چندان سرانجامی نیافت. فارغ از ارتباط شرکت دوو با ایران ، این شرکت سرنوشت پرفراز و نشیبی دارد که به عنوان یک موردی قابل مطالعه در مباحث مدیریت مطرح و مورد توجه قرار می گیرد. دوو در اواخر دهه 60 میلادی تحت عنوان گروه صنعتی دوو تاسیس و در سال 1999 توسط دولت کره جنوبی منحل گردید. این شرکت قبل از بحران مالی آسیا در سال 1998 ، دومین مجموعه عظیم صنعتی در کره پس از گروه هیوندای و در جایگاهی بالاتر از سامسونگ و LG قرار داشت. گروه دوو دارای حدود 20 زیر گروه بود ، که هنوز بعضی از آنها به عنوان شرکت های مستقل فعالیت دارند. سقوط دوو تبعات زیادی برای گروه دوو داشت و ضربه سنگینی به اقتصاد و صنعت کره جنوبی وارد نمود .تاریخچه اولین شرکت دوو در ماه مارس سال 1967 توسط کیم وو جونگ[3] پسر استاندار دایگو[4] تاسیس گردید. این شرکت در ابتدا بر روی صنایع نساجی و صنعت پوشاک که حاشیه سود بالایی داشت تمرکز پیدا کرد. مهم ترین مزیت در این صنعت نیروی کار ارزان و فراوان کره جنوبی بود. دوو در پایان دومین برنامه پنج ساله اقتصادی تبدیل به یک بازیگر بزرگ صنعت کره جنوبی گردید. رييس‌جمهور وقت کره به ‌ اين شرکت کمک زيادي کرد تا از حمايت‌هاي مالي بانکی استفاده کند. دوو بوسیله وام های کم بهره که بازگشت آنها معمولا توسط دولت تضمين مي‌شد مورد حمایت قرار گرفت. بنیانگذار دوو همچنين با ساير سياستمداران کره ارتباطات نزديکي برقرار کرد و از ‌اين طريق اعتبارات فراواني براي شرکتش جذب نمود برنامه پنج ساله سوم و چهارم توسعه اقتصادی کره جنوبی از سال 1973 تا 1981 شروع شد. دولت حمایت خود را بر روی توسعه صنایع ماشین سازی و صنایع الکتریکی ، کشتی سازی ، پتروشیمی ، پیمانکاری و طرح های نظامی متمرکز نمود. در پایان این دوره شرکت دوو به اجبار دولت وارد صنعت کشتی سازی گردید. کیم از ورود به این صنعت رویگردان بود ، اما دوو به زودی در زمینه تولید سکوهای نفتی و کشتی با قیمتهای رقابتی به شهرت رسید.در سال 1978 شرکت دوو موتور با خريداري ۵۰ درصد از سهام شرکت سایهان موتور[5] قدم در راه خودروسازی نهاد و در سال 1983 با افزایش سهامش در این شرکت نام آنرا به دووموتور تغییر داد و بعد از مدت کوتاهي شرکت خودروسازی دوو شروع به توسعه فعالیت خود در سراسر جهان نمود. در سال 1987 حدود نيمي ‌از خودروهاي توليدي این شرکت به آمريکا و ساير کشورها صادر مي‌شد. طي‌اين دوره دوو به بزر‌گ‌ترين خودروساز کره و هفتمين خودروساز بزرگ دنيا تبديل شده و تا سال ۱۹۹۶ تمام مدل‌هاي ‌اين شرکت از روي مدل‌هاي جنرال موتورز برداشته شده بود.در طی سال های بعد ، دولت کره در سیاست های اقتصادی لیبرال تر شد. در راستای تشویق تجارت بازار آزاد ، محدودیت واردات کاهش یافت و حمایت از تولیدات داخلی کمرنگ تر شد. سیاست دولت به توسعه شرکت های کوچک خصوصی و تشویق شرکتهای بزرگ کره ای برای ورود تهاجمی تر به بازارهای خارجی تغییر یافت. واکنش دوو به این سیاست، ورود به عرصه سرمایه گذاری مشترک با شرکت های آمریکایی و اروپایی برای گسترش صادرات صنايع موتوري، مهندسي، تجهيزات ارتباطي و مخابراتي ، صنايع سنگين، توليد کشتي ، محصولات دفاعی و امنيتي ، لوازم الکترونیکی مصرفی ، تجهیزات ساخت و ساز ، ساختمان سازی، هوا فضا و طراحی و ساخت نیمه هادی بود. در نهایت ، دوو شروع به ساخت هلیکوپتر و هواپیما های غیر نظامی ، با قیمتی به مراتب ارزان تر از نمونه های آمریکائی نمود. در این سالها فعاليت‌هاي فرامرزي گروه دوو شامل مشارکت در ۴۰۰ پروژه و ۸۵ شرکت سرمايه‌گذاري بود و در‌اين زمان دوو در زمره ۱۸ شرکت بزرگ بين‌المللي دنيا در آمده بود. در این سالها تجربه دوو نمونه موفق رشد و توسعه شرکتها در کره جنوبی بود.گروه دوو چندین شرکت عظیم را در زیر چتر خود داشت که عبارت بودند از:• گروه دوو موتور[6] : گروه وسایل نقلیه (زیر شاخه ها: شرکتهای قطعات اتومبیل دوو ، اتوبوس سازی دوو و ماشین های تجاری دوو )• گروه فروش دوو موتور[7] : گروه شرکتهای فروش خودرو، این شرکت نه تنها فروش خودروهای دوو بلکه فروش خودروهای جنرال موتورز و دیگر خودروهای کره ای را در شبکه فروش خود داشت (زیر شاخه ها: شرکتهای DIV Iaan ، SAA و حراج خودرو سئول)• گروه دوو الکترونیک[8] : یک شرکت قوی در سطح بین المللی و در سطح کشور کره (زیر شاخه ها: شرکتهای قطعات الکترونیک دوو، صنایع موتورهای الکتریکی دوو و شرکت اورین الکتریک)• شرکت صنایع دقیق دوو[9] : تولید سلاح گرم کالیبر کوچک و قطعات خودرو• شرکت نساجی دوو با مسئولیت محدود[10].• شرکت صنایع سنگین دوو[11] (DHI): تولید کننده ماشین آلات سنگین • شرکت کشتی سازی و مهندسی دریایی دوو DSME[12]: سازنده کشتی های کانتینربر ، تانکرهای نفت و هواپیما . در سال 2001 شرکت DSME به عنوان یک شرکت مستقل در فهرست شرکتهای بورسی کشور کره قرار گرفت. کشتی ایران صدر ، در سال 1985توسط DSME ساخته شده است.• شرکت اوراق بهادار دوو[13] : شرکت اوراق بهادار مالی• گروه مخابرات دوو[14]: فعال در زمینه مخابرات( زیر شاخه : شرکت سیستم های اطلاعات دوو)• شرکت دوو[15]: فعال در زمینه ساخت بزرگراه ها ، سدها و آسمان خراش ها به ویژه در منطقه خاور میانه و آفریقا (زیر شاخه شرکت پیمانکاری دوو - کیانگنام[16])• شرکت بین الملل دوو [17]: فعال در زمینه تجارت بین المللی• شرکت توسعه دوو [18]: مدیریت هتلهای دوو در سراسر جهان• موسسه مهندسی پیشرفته (IAE) [19] : مرکز تحقیق و توسعه یکپارچه بحران و سقوطبحران مالی آسیا در سال 1998 باعث فرو رفتن گروه دوو در مشکلات عمیق اقتصادی شد. روابط شکننده این گروه با دولت وقت کره در زمان ریاست جمهوری کیم دا یونگ[20] و همچنین مدیریت ضعیف مالی باعث تعمیق مشکلات شد.در سال 1998 که دیگر شرکتهای عظیم چند ملیتی کره ای اقدام به تعدیل و تقلیل سرمایه گذاریها نمودند . شرکت دوو اقدام به تاسیس و الحاق 14 شرکت جدید به 275 شرکت تابعه خود نمود. در این سال گروه دوو از مجموع فروش 51 میلیارد دلار جمعا متحمل 458 میلیون دلار زیان شد . ادامه مشکلات در سال مالي منتهي به سال ۲۰۰۰ ميلادي منجر به ۱۰ ميليارد دلار زيان شد . کارشناسان ميزان زيان واقعي را سه برابر ميزان گزارش شده مي دانستند. بعد از‌ اين زيان ارزش سهام شرکت دوو ۹۴ درصد افت کرد. تا آن تاريخ، ‌اين بزرگ‌ترين ميزان زيان يک شرکت در تاریخ کره‌جنوبي بوده است. سهم بازار ‌اين شرکت نيز به شدت کاهش يافت. بررسي‌ها نشان مي‌داد که دوو مقادير زيادي پول براي برنامه‌هاي توسعه‌اي خود به صورت وام از منابع مالي دريافت کرده بود. در سال ۱۹۹۹ ميزان بدهي‌هاي داخلي و خارجي ‌اين شرکت بالغ بر ۱۶ ميليارد دلار مي‌شد.مديريت دوو معتقد بود موفقيت يعني توسعه و گسترش هرچه بیشتر شرکت، اين ديدگاه مسئولین شرکت را از توجه به بازده سرمایه گذاریهای جدید انجام شده بازداشته بود. در ميانه دهه ۹۰ ميلادي شرکت دوو متهم به فساد مالي شد . آنها از بسياري از شرکت هاي زيرمجموعه با مستندات ساختگي پول دريافت مي کردند. ميزان اين اختلاس بطور رسمی 20 ميليارد دلار آمريکا و بصورت غير رسمي تا ۳۸ ميليارد دلار تخمين زده مي شود. اين شرکت با سند سازي ميزان سودآوري شرکت را غير واقعي و بالا نشان مي داد.در سال ۲۰۰۰ دولت کره اموال و دارايي هاي شرکت دوو را به حراج گذاشت. در سال ۲۰۰۱ شرکت GM ، شرکت دوو موتور ر ا به قيمت 2/1 ميليارد دلار خريداري کرد. از آن زمان به بعد جنرال موتورز اقدام به تغییر نام اتومبیلهای ساخت دوو تحت برندهای دیگری مانند شورلت ، بیوک ، پونتیاک ، هولدن و سوزوکی نمود و تنها نام جی ام دوو[21] را برای کشورهای کره جنوبی و ویتنام تا سال 2011 حفظ نمود . همچنین بخش وسایل نقلیه تجاری دوو به شرکت تاتا موتور هند فروخته شد. بلافاصله بعد از ورشکستگی ، کیم وو جونگ رئیس گروه دوو به فرانسه گریخت. او در ماه ژوئن سال 2005 بعد از شش سال به کره بازگشت و بلافاصله بازداشت شد. کیم به تقلب حسابداری (به مبلغ 43.4 میلیارد دلار) ، استقراض غیرقانونی (به مبلغ 10.3 میلیارد دلار) و قاچاق ارز به خارج کشور دلار (به مبلغ 3.2 میلیارد دلار) متهم شد و در نهایت کیم به ده سال زندان به جرم تقلب و اختلاس محکوم شد. در سی دسامبر سال 2007 کیم وو جونگ به مناسبت سال نو میلادی مورد عفو رئیس جمهور وقت کره رو مو هیون[22] قرار گرفت.عوامل موثر بر شکست دوودر ابتدای دهه نود نسبت بدهی به دارایی گروه دوو بسیار بالا و ساختار مالی شرکت عمدتا بر بدهی متکی بود. بازارهای اصلی شرکت به شدت راکد و مخارج تحقیق و توسعه در حال افزایش بود. ناآرامی های کارگری ادامه داشت .کارگران کارخانجات‌ این شرکت به ساعت های کار طولانی و پرداخت کم حقوق ، عدم امنیت شغلی و عملکردهای مالی ضعیف مدیران معترض بودند. بطور نمونه شرکت کشتی سازی دوو متحمل خسارات سنگین برای افزایش پرداختها به کارگران گردید. شرکت روابط نزدیک سابق را با دولت نداشت، سیاست های دولت بر علیه این شرکت بود. مدیرعامل دوو طبق یک اتهام ثابت نشده به پرداخت کمک به کمپین انتخاباتی رئیس جمهور سابق رو تائه وو[23] در ازای کسب یک قرارداد بزرگ دولتی برای ساخت یک پایگاه زیردریایی متهم شد. سیاست های دولت به عنوان یک شمشیر دو لبه برای دوو عمل کرد. دولت کره با اینکه با ارائه سوبسیدهای فراوران ، اعتبارهای ارزان و نامحدود و محافظت در برابر رقابت خارجی از این شرکت حمایت کرده بود. با این حال قیمت این خدمات، وفاداری کامل به دولت بود.مشکلات دوو از زمانی آغاز شده بود که کیم ‌وو جونگ به دلیل سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه بدهی زیادی به میزان 3/1 میلیارد دلار به بار آورد بدهي های شرکت بدليل سرمايه گذاري های ناموفق در کشورهای ويتنام، اکراين، روماني و ازبکستان رو به فزونی گذاشت. دولت هاي کشورهاي فوق نيز در اين مشکلات درگير شده بودند . مثلا در کشور لهستان دوو به دولت قول سرمايه گذاري ۱.۱ ميليارد دلاري و اشتغال20.000 نفري را داده بود که محقق نشد و دولت آن کشور نيز از اين مسئله ناراضي بود. از موارد دیگر پرداخت یک میلیارد دلار بابت خرید شرکت کره‌ای «سانگ یانگ» [24]بود که باعث تضعیف بنیه مالی در شرایط بحران اقتصادی گردید. ضعف مدیریت مهم‌ترین دلیل شکست این شرکت بود. مدیریت‌این شرکت که تنها به گسترش و توسعه کسب و کار در زمینه‌های مختلف پرداخته بود بدون در نظر گرفتن سودآوری پروژه‌ها با استفاده از رانت‌های دولتی و سیاسی سعی در مخفی کردن بدهی‌های شرکت داشت که در پایان نیز چنین نشد.بحران مالی جنوب شرق آسیا در سال‌های ۹۷ و ۹۸ نیز به مشکلات دوو افزود. تامین‌کنندگان اعتبارات شرکت فشار بیشتری برای باز پس‌گیری اعتبارات خود به دوو وارد می‌کردند و مدیریت شرکت را تحت فشار قرار می‌دادند. در اين ميان مديريت ضعيف و فساد مالي مديرعامل وقت مزيد بر علت بود و گروه صنعتي دوو متحمل زيان هاي جبران ناپذيري شد. فشار اقتصاد جهانی نیز یکی دیگر از عوامل فروپاشی شرکت دوو بود. فشارهای بین المللی برای تجارت آزاد، دولت کره را وادار به باز کردن بازارهای این کشور کرد. عدم کنترل واردات باعث گردید شرکتهای کره ای حمایت دولت از تولیدات داخلی را از دست بدهند.به غیر از موارد بالا شرکت بعلت ورود به عرصه کارهای غیرقانونی برای کسب پروژه های مختلف اعتبار خود را در جامعه از دست داد و مدیران آن درگیر پرونده های حقوقی گردیدند که به عنوان مثال به پرونده شرکت در برمه می توان اشاره کرد. علیرغم اینکه شرکتهای بین المللی به علت نقض موارد متعدد حقوق بشر توسط حاکمان نظامی برمه تمایلی به فعالیت در این کشور ندارند. ، دوو ، به همراه شرکت فرانسوی توتال و شرکت آمریکایی یونوکال[25] یکی از سه شرکت نفتی فعال در برمه می باشد که که در حال حاضر ، شروع به تولید گاز در این کشور نموده اند. در طی اکتشافات ، دوو یکی از بزرگترین میدان گازی آسیای جنوب شرقی را کشف کرد. این اکتشاف احتمالا مهمترین منبع درآمد ارزی حاکمان نظامی برمه برای ادامه حیات بود. دوو یکی از بزرگترین سرمایه گذاران خارجی در این کشور است. رئیس شرکت بین المللی دوو به اتهام فروش غیر قانونی تجهیزات نظامی به حکومت نظامیان برمه به حبس ابد محکوم شد. دوو ظاهرا تجهیزات نظامی را در ازای کسب امتیاز یک بلوک نفتی به نظامیان فروخته بود. لی (رئیس شرکت بین المللی دوو) در دادگاه اعمال خود را به عنوان " دفاع از منافع ملی کره جنوبی" مطرح نموده بود. در 15 نوامبر 2007 ، لی و سیزده کره ای دیگر به اتهام صدور غیرقانونی تکنولوژی، سلاح و تجهیزات نظامی به برمه به حبس ابد محکوم شدند.فروپاشی و وضعیت حاضربعد از اعلام ورشکستگی ،این گروه به سه بخش جداگانه شرکت دوو ، شرکت مهندسی و ساختمانی دوو و شرکت بین المللی دوو تجدید سازمان شد. این گروه ها در حال حاضر در بازارهای زیادی ، مانند فرآوری فولاد ، کشتی سازی و خدمات مالی فعالیت موثری دارند. موجودیت شرکت بزرگ و شناخته شده " دوو" در حال حاضر در شرکت دوو الکترونیک که فعال در ساخت لوازم الکترونیکی است ، متمرکز گردیده است. شرکت دووالکترونیک علیرغم ورشکستگی شرکت اصلی تاکنون با یک لوگو و نام تجاری جدید " DE " به حیات خود ادامه داده است. اما بسیاری از شرکتهای تابعه و بخش های دیگر ، به شرکتهای مستقل تبدیل و یا بر اساس " طرح سازماندهی مجدد" دولت کره در زمان ریاست جمهور کیم دا یونگ[26] نابود شدند.• در آمریکای شمالی ، در بازار هدف محصولات دوو الکترونیک با نام تجاری "Trutech" عرضه گردید.• در سال 2004 شرکت جنرال موتورز اعلام کرد که صدمه وارد آمده به اعتبار نام تجاری دوو در کشورهای استرالیا و نیوزلند جبران ناپذیر است. مجددا در همان سال ، GM اعلام کرد که نام دوو موتورز در اروپا را از تاریخ اول ژانویه 2005به شورلت تغییر خواهد داد. در سال 2005 ، خودروهای دوو با نام تجارب هولدن در استرالیا و نیوزلند عرضه گردید. در آفریقای جنوبی ، تایلند و خاورمیانه ، خودروهای دوو در حال حاضر تحت نام شورلت به فروش می رسد. تنها در کشورهای کره جنوبی و ویتنام نام دوو به حیات خود ادامه داده است. شرکت خودروسازي جي ام دوو در حال حاضر پس از خودروسازي هيونداي و کيا موتورز، سومين خودروساز بزرگ کره جنوبي است. اين شرکت در سال 2010 ، هفتصد و پنجاه و يک هزار دستگاه خودرو به فروش رساند.• شرکت تولید کننده وسایل نقلیه تجاری دوو به عنوان پنجمین شرکت بزرگ سازنده وسیله نقلیه تجاری متوسط و سنگین جهان به شرکت تاتا موتورز هند واگذار گردید.امروز شش شرکت با نام تجاری دوو باقی مانده است :• شرکت دوو الکترونیک (DE) – فعال در زمینه الکترونیک• شرکت مهندسی و ساخت و ساز دوو – متخصص در امور پیمانکاری و ساخت و ساز• شرکت بین المللی دوو – فعال در زمینه تجارت و سرمایه گذاری خارجی• شرکت کشتی سازی و مهندسی دریایی دوو (DSME) – فعال در زمینه کشتی سازی• S & T دوو – متخصص در ساخت سلاح های کوچک