*اقتصاد امریکا و اکولوژی اجتماعی شهرها*

الف)یک بخش به هم در اطراف اسکله ها و باراندازها که در داخل آن بخش مرکزی شهر بود و گروههای شغلی وابسته به هم کارو زندگی داشتند.در همان حال در این قسمت،همواره عداه ای ناآشنا،بیگانه و در خال انتظار دیده می شدند.
ب)بخشی در اطراف بخش مرکزی بنادر،به صورت نواری که در آن فقیران شهری با درآمد یکسان زندگی می کردند و از آنچه که در مرکزشهر می گذشت بی اطلاع بودند.

اقتصاد دانان برابر سنت های علمی آن زمان،جهت تمرکز کارخانه ها در شهرهای بزرگ همراهی چهار عامل را لازم شمردند:


1)لازم است کارخانه ها در مجاورت منابع بزرگ کارگری تاسیس شوند.
2)سهولت دسترسی کارخانه ها به منابع اصلی مواد خام مثل زغال سنگ،به وسیله خطوط آهن یا راههای آبی امکان پذیرگردد.
3)کارخانه ها باید در مجاور منابع تهیه کننده ی لوازم صنعتی دایر شوند.
4)کارخانه ها باید در مجاورت بازارهای مصرف کننده ی تولیدات قرار گرفته باشد.

شهر نامرئی


1) تکنولوژی جدید،آزادی درانتخاب محل زندگی،محل کارخانه ها و محل فروشگاهها توسعه ی افقی شهرها را سبب گشته.


2) گسترش بهره گیری از انواع انرژی انتقال نفت و گاز،امکانات ارتباطی،افزایش جابجایی،... همه از توسعه ی تکنولوژی جدید منشاء میگیرد


3) تکنولوژی که یکی از عوامل مهم در توسعه ی شهری به شمار می آید.


4)توسعه ی عمودی شهر برای جا دادن همه ی عوامل سرمایه داری جدید و کارکنان،به صورت آسمان خراش در بخش مرکزی شهر ظاهر می شود


بانکداری،دلالان سهام شرکت ها،وکلای شرکت ها،کارمندان دولتی...برخی از محققین از این جریان به عنوان شهرنامرئی نام می برند


جمعیت و جامعه ی فراوانی


اغلب جغرافی دانان و جامعه شناسان به هنگام بحث درباره ی شهرهای جامعه ی فراوانی،روی مسائل زیر تاکید دارند:


1)فراوانی در مصرف،روز به روز بر میزان زباله های تولید شده شهرها می افزاید و هم اکنون بزرگترین مشکل شهرداری ها،پیدا کردن محل دفن زباله ها است.


2)واحدهای مسکونی شهرهای مرکزی از نظر سن ساختمانی،به تدریج آسیب می گردند و در نوسازی و باسازی آنها اقدامات محدودی صورت می گیرد.


3)محل های اشتغال از شهرهای مرکزی،به حومه ها انتقال می یابد.


4)توسعه ی شهری به موازات توسعه ی آلودگی شهری صورت میگیرد.


5)شهرهای بزرگ در لبه ی توقف قرار گرفته اند.

1)دولت های سوسیالیستی،وارث فرهنگ های گوناگون هستند.
2)فرهنگ،به همراه مشخصات سرمایه داری پیشرفته و خصیصه های جامعه ی فئودالی به موازات نفوذ ادیاندر طول تریخ بافت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و شوروی را تعیین کرده است.

در مطالعه ی ساخت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی،معمولا روی چهار عامل تاکید میشود:
نقش بخش مرکزی شهرها
انتخاب معیاراها
میکرورایون
ناحیه و شهر

الف) بخش مرکزی شهر
1)بخش مرکزی شهرهای شرقی با بخش مرکزی شهرهای غربی تفاوت زیادی دارد.
2)در غرب،بخش مرکزی شهرها نقش تجاری دارد در حالی که بخش مرکزی شهرهای اروپای شرقی و شوروی نقش فرهنگی و سیاسی دارند.
3)در بخش مرکزی اغلب شهرهای بزرگ،یک میدان عمومی یا یک کاخ وجود دارد.
4)موسسات حزبی و دولتی نیز در بخش مرکزی شهر قرار دارند.

ب)انتخاب معیارها
در اینجا استاندارد شدن شهرهای اروپای شرقی و شوروی مدنظر است.

ج)میکرورایون،اساس برنامه ریزی شهری
1) واحد انتخابی در برنامه ریزی منطقه ی واحدهای مسکونی در شهرهای شوروی میکرورایون می باشد.
2)فکر ایجاد میکرورایون به دهه ی 1930برمی گردد اما شکل گیری آنها از سال1958 به بعد می باشد.

هر میکرورایون دارای مشخصات زیر می باشد:
1)یک میکرورایون در زمینی به مساحت30تا50 هکتار ساخته می شود.
2)بلوک های آپارتمانی با ارتفاع مختلف در اطراف یک مرکزکوچک ساختمانی می گردد.
3)جمعیت میکرورایون در اوایل کار5000-3000نفر بوده که بعد ها به 12000نفر و گاهی تا20000نفر نیز افزایش یافته است.
4)هر میکرورایون از شبکه ی اصلی ترافیک جدا شده است.

عده ای از محققین با طالعه ی میکرورایون ها،ضمن پذیرش امتیازات آنها در برنامه ریزی شهری،به نارسائی های زیر اشاره می کند:
الف- ساخت جمعیتی و اجتماعی میکرورایون ها،تنها نزدیکی به محل کار تعیین می کند.
ب- تراکم جمعیت در ساختمان های بلند مرتبه بسیار زیاد می باشد.
ج- فضای سرانه در آپارتمانها محدود گرفته شده است.

ناحیه و شهر

1)پیوستگی و ارتباط نزدیکی میان برنامه ریزی ناحیه ای و شهری دیده می شود.
2)اقتصاد برنامه ریزی شده،شهر را نه به صورت مجزا بلکه با واحد ناحیه و در سطح ناحیه می نگرد.
3)معمولا در سطح ناحیه مهار کردن توسعه ی شهرهای بزرگ،تاسیسات صنعتی تولیدی و خدماتی شهرهای کوچک و متوسط مورد تاکید است.
4)ایجاد شهرک های جدید در سطوح ناحیه ای هم بار سنگین شهرهای پرجمعیت را کاهش می دهد و هم شهرک ها به نقش های تازه دست می یابند.

جمعیت شهری

افزایش جمعیت شهری بیشتر از طریق مهاجرت های روستائی حاصل گشته است.

سنخ شناسی توسعه شهری در جهان سوم
با توجه به میزان جمعیت زمین های قابل کشت،منابع طبیعی و نرخ افزایش جمعیت،کشورهای جهان سوم را به شرح زیر تقسیم می کند:


1)کشورهایی که فعلا نصف جمعیت آنها شهرنشین است و روند توسعه ی شهری به طور مرتب ادامه دارد.
2)در پاره ای ازکشورهای جهان سوم،توسعه ی شهری در یکی دو دهه ی اخیر شدت بیشتری یافته است.
3)در گروه سوم کشورهایی قرار دارند که دارای جمعیت روستائی بیشتری می باشند.اما شهرنشینی و روند توسعه شهری با شتاب طی می کنند.
4)در گروه چهارم کشورهائی دیده می شوند که فشارهای جمعیتی روی زمین های روستائی فوق العاده زیاد است.

توسعه شهری در کشورهای جهان سوم،روند جدا از توسعه شهری در اروپا داشت و شرایط حاکم برآن کاملا متفاوت بود..اهم این عوامل عبارتنداز..
1- رشد سریع جمعیت
2- کاهش سرانه زمین های قابل کشت و پایین آمدن درآمد روستائیان
3- کاهش هزینه ی حمل و نقل و ارتباطات
4- ثابت ماندن مرزهای کشورها
5- بی ثباتی اوضاع سیاسی و وابستگی سیاسی،فرهنگی و اقتصادی به کشورهای متروپل


تعریف:کشورهای جهان سوم

کشورهایی که از نظر اقتصادی،سیاسی بیرون از گروه کشورهای پیشرفته ی سرمایه داری و کشورهای سوسیالیستی قرار گرفته اند به عنوان جهان سوم خوانده می شود.
براین بری،پیدایش شهرهای بسیار بزرگ در کشورهای درحال توسعه به عوامل چندی اشاره می کند:
1- کشورهائی که دارای شهر بسیار بزرگ می باشند معمولا جزء کشورهایی هستند که تا این اواخر،از جهات سیاسی و اقتصادی به کشورهای دیگر وابسته بودند.
2- ممکن است در ردیف کشورهایی قرار بگیرند که در آنها امکان پیدایش و توسعه شهرهای متوسط (از نظر جمعیت و امکانات)وجود ندارد.


عوامل اکولوژیکی ومهاجرت

در مطالعه ی امر مهاجرت،معمولا به چهار نوع مهاجرت بر میخوریم:
1- مهاجرت روستا به روستا
2- مهاجرت روستا به شهر
3- مهاجرت شهر به شهر
4- مهاجرت شهر به روستا



در جریانهای مهاجرتی،سه عامل پیش از همه موثراست:


1- اشتغال
2- درآمد
3- رشد سریع جمعیت

در مهاجرت های روستایی،تحلیل عوامل اکولوژیکی – جغرافیایی،به شرح زیر مورد تاکید واقع می شود:


1- در صورت مساعد بودن عوامل اکولوژیکی و موضع جغرافیایی یک محل،میزان مهاجرت محدود خواهد بود.
2- در شرایطی که هم عوامل کولوژیکی و هم موضع جغرافیایی محل،مساعد و مطلوب نباشد شدت مهاجرت افزایش می یابد.


3- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مطلوب،اما موضع جغرافیایی مساعد نباشد شدت مهاجرت بالا خواهد بود.
4- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مساعد نباشد اما شرایط موضع جغرافیایی مطلوب باشد میزان مهاجرت محدود می گردد.


5- میان عوامل اکولوژیکی (مثل آب و خاک)با عوامل اقتصادی وابستگی نزدیکی وجود دارد که در امر مهاجرت از عوامل مهم شناخته می شود.


6- عوامل جمعیتی درامر مهاجرت،کیفیت خاص خود را دارد.
7- شهرهایی که فرصت های شغلی جدید را بوجود می آورند زمینه ای مساعدی را برای پذیرش مهاجرین فراهم می آورند.


8- عامل آموزش و پرورش،بخش ناچیزی از جمعیت روستا را به شهر می کشاند.

9- عوامل سیاسی نیز به هنگام ناآرامی ها،پاره ای از روستا را از جمعیت خالی می کند.


در مهاجرت های روستائی که به شهرها صورت می گیرد شرایط زیر همواره تعیین کننده است:

1- هرچند که مساله مهاجرت،فرد یا یک خانواده تصمیم به مهاجرت می گیرد اما در نهایت امر مهاجرت به صورت اکثر خانواده های یک روستا و یا یک گروه خویشاوندی در می آید.
2- تصمیم به مهاجرت گروهی.
3- منطقه نفوذ شهرهائی که جمعیت روستائی بیشتری دارند جماعات زیادی را به شهرها می فرستد .
4- مهاجرین در محل مهاجر فرست از نظر سن.
5- مهاجرین بعد از مهاجرت.
6- گاهی اوقات مهاجرت ها به صورت تدریجی انجام میگیرد.


در پاره ای از اوقات به مهاجرت های معکوس برخورد می کنیم که در جریان آن شهر بخشی از جمعیت خود را به روستاها می فرستد.عوامل این قبیل مهاجرت های معکوس عبارتند از:
الف- عده ای از کارگران غیر ماهر،بعد از 20-10سال کار و اقامت در شهر،به روستای خویش برمیگردند.
ب- کارگران بازنشسته و از کار افتاده،علاقمند میشوند که بقیه ی عمر خود را در زادگاه خود بگذرانند.
ج- زنان و کودکان خانوادههای کم درآمد،به سبب هزینه های سنگین زندگی در شهر به روستای خود که هنوزبه شیوه ی زندگی در آن وابسته اند مراجعت می کنند.
د- عده ای از روستائیان که به امید کار بهتر و درآمد بیشتر به شهر مهاجرت کرده اندبه سبب عدم توفیق در درآمد لازم،به روستای خود بر می گردند.


عوامل بالا بودن میزان بیکاری میان شهروندان را می توان چنین بیان کرد:
1- عده ای از مهاجرین روستائی تنها به امید کاریابی و انجام هرگونه کاری به شهر مهاجرت می کنند و در فکر کار مطلوب نمی باشند.
2- در صورت پیدا شدن هرگونه فرصت های اشتغال در شهرها،مهاجرین روستائی اولین افرادی می باشند که به همه نوع کار،هرچند سنگین و ناخوشایند،تن در می دهند.
3- اغلب مهاجرین،بعد از مدتی اقامت در شهر،در صورت عدم دست یابی به کار، به شهر دیگر مهاجرت می کنند ویا به زادگاه خود بر میگردند.

مهاجرت های روستائی و پژوهش های موردی

1- هر ناحیه ی جغرافیایی و هریک از کشورها،از خصیصه های مشترک اجتماعی و اقتصادی در مبداء و مقصد مهاجرت بر خوردارند.
2- به مهاجرت های روستائی حالت شتاب می بخشد.
3- سطح رشد و توسعه ی اجتماعی – اقتصادی نقطه ی مقصد در حقیقت به عنوان میزان و توان جذب نیروی کار،نابرابری درآمد در شهر و روستا و کیفیت عرضه ی خدمات در میان شهرروستا از عوامل مهم جریانهای مهاجرت است.