کمک مشاوره به داشتن زندگي شاد و خلاق!!!
بحث در زمينه خدمات مشاوره اي بسيار گسترده است اما در اين جا قصد داريم به معرفي انواع خدمات مشاوره اي رايج و ذکر توصيه هايي درباره مراجعه به مراکز مشاوره بپردازيم.
خدمات مشاوره اي سال هاست در کشور ما باب شده است اما شايد مشاوره تحصيلي جزو اولين مشاوره هايي باشد که در خاطر همه ما مانده است. مشاوره هايي که براي انتخاب رشته تحصيلي در دبيرستان انجام مي شد و دانش آموزان تشويق مي شدند تا براساس علاقه و استعدادهاي خود رشته تحصيلي شان را انتخاب کنند. در گذر سال ها و همزمان با افزايش تحصيلات دانشگاهي و کاربردي شدن بسياري از علوم، از مباحث روان شناسي و مشاوره به دليل حضور فراوان نيروهاي تحصيلکرده در سطح جامعه و از سوي ديگر نياز روزافزون به خدمات مشاوره به سبب تغييرات گسترده در بافت جامعه و خانواده و چالش هاي فراوان مردم در گذر از سنت به مدرنيته استقبال شد. هرچند مشاوره طي اين سال ها توانسته است تا حد زيادي جاي خود را باز کند اما هنوز تا نقطه آرماني فاصله زيادي وجود دارد.
بحث در زمينه خدمات مشاوره اي بسيار گسترده است اما در اين جا قصد داريم به معرفي انواع خدمات مشاوره اي رايج و ذکر توصيه هايي درباره مراجعه به مراکز مشاوره بپردازيم.
برخلاف تصور عموم مردم مشاوره و روان درماني پند و اندرز دادن و تعيين تکليف نيست بلکه فرآيند يادگيري است که طي يک رابطه رودررو بين دو نفر که مشاور و مراجع هستند، شکل مي گيرد. در اين فرآيند مشاور به دليل داشتن مهارت هاي علمي و حرفه اي تلاش مي کند به مراجعه کننده منطبق با نيازهايش ياري برساند تا به خودشناسي برسد و از بينشي که به اين ترتيب نسبت به خودش کسب مي کند، در رابطه با اهداف معين به طور موثر استفاده کند. هدف مشاور اين است که کمک کند فرد در نهايت خلاقانه تر و شادتر به زندگي ادامه دهد. به اين ترتيب مشاوره رابطه اي پويا و براساس مشارکت دوطرفه است و توجه به خودشناسي و تصميم گيري فردي در آن مورد تاکيد است.
حامد سيامکي خبوشان کارشناس ارشد روان شناسي عمومي و عضو سازمان نظام مشاوره و روان شناسي با بيان اين مقدمه به خراسان ادامه مي دهد: روان درماني به رفع مشکلاتي مي پردازد که طبيعت عاطفي دارد، از اين رو با مشاوره متفاوت است. در روان درماني شخص تربيت يافته (درمانگر) آگاهانه ارتباط حرفه اي با مراجعه کننده برقرار مي کند. هدف از برقراري ارتباط برطرف کردن، تعديل کردن يا کند کردن نشانه ها و الگوهاي آشفته رفتاري و کمک به رشد و تعالي بخشيدن به شخصيت مراجعه کننده است. مجموع خدمات مشاوره و روان درماني ۲ بخش عمده در روان شناسي درماني است که مردم آن ها را ذيل خدمات مشاوره و روان شناسي مي شناسند.
افرادي که در اين ۲ حوزه کار مي کنند روان شناس يا مشاور ناميده مي شوند و داراي ويژگي ها و تمايز خاصي هستند. تحصيل کردگان اين حرفه بايد علاوه بر داشتن صلاحيت علمي و حرفه اي، پروانه نظام روان شناسي و مشاوره، مدارک کارشناسي ارشد و دکترا داشته باشند.
وي با اشاره به اين که نوع خدمات مشاوره اي که در مراکز مشاوره عرضه مي شود بسيار متفاوت است و حوزه گسترده اي را دربر مي گيرد، توضيح مي دهد: در مشاوره خانواده، مشاور به بررسي و تبيين روابط درون خانواده مي پردازد و مشاوره قبل از ازدواج، دوران عقد، تعارضات زناشويي، روابط بين فردي، روابط بين اعضاي خانواده و روابط زناشويي در اين حيطه مي گنجد. از سوي ديگر بررسي و تبيين ويژگي هاي کودک، درمان و پيشگيري از اختلالات مربوط به کودکان، رشد مهارت هاي فردي، بررسي روش هاي تربيتي و الگوهاي تربيتي و تمام مسائل مربوط به کودکان زير ۹ سال در حوزه مشاوره کودک قرار مي گيرد. در مشاوره اعتياد يا سوءمصرف مواد مشاور به بررسي و تبيين شکل گيري و ريشه وابستگي به انواع موادمخدر و کمک به مراجع براي ترک آن مي پردازد. همچنين در مشاوره شغلي به فرد کمک مي شود تا شغلي متناسب با شخصيت خود، توانمندي ها و بازار کار پيدا کند و به رضايت شغلي نسبي برسد.
در مشاوره اختلالات يادگيري بررسي، تبيين و درمان اين دسته از اختلالات شامل نارسانويسي، اختلال در خواندن، اختلال در درک رياضيات و... انجام مي شود و در مشاوره اختلالات رواني، اختلالات رواني و شخصيتي فرد بررسي مي شود و مشاور براي درمان آن تلاش مي کند. اختلالات شخصيتي، پارانوئيد و وسواس ها بعضي از اين اختلالات است. در مشاوره تحصيلي مشاور به فرد در زمينه برنامه ريزي تحصيلي، انتخاب رشته، رشد تحصيلي، روش هاي مطالعه و... کمک مي کند و در مشاوره ديني و مذهبي به باورها و اعتقادات فرد پرداخته مي شود و مشاور سعي مي کند شبهات ديني و گرايش هاي ضد ديني را از ذهن فرد پاک کند.
يکي ديگر از شاخه هاي مشاوره، روان سنجي است که طي آن تست هاي مختلف روان شناسي مثل تست هوش، استعداد، شخصيت و... انجام و توسط مشاور تجزيه و تحليل مي شود. چندي است که مشاوره حقوقي و ورزشي هم باب شده که از گستردگي کمتري برخوردار است. اين خدمات را مي توان به صورت فردي يا گروهي ارائه کرد و مشاوران در ضمن خدمت رساني به مراجعان از کمک روان شناس، متخصص اطفال، متخصص غدد، گفتار درمانگر و کار درمانگر نيز بهره مي گيرند.
صلاحيت مشاور
طبيعي است که يکي از مهم ترين دغدغه هاي مراجعان در بيشتر موارد، صلاحيت مشاوران است. به عبارت ديگر يکي از مهم ترين سوالاتي که به ذهن مي رسد اين است که به هنگام مراجعه به مشاور به چه نکاتي توجه کنند و چگونه به مراکز مشاوره اعتماد کنند. شايد بهتر باشد ابتدا به رشته هاي تخصصي مشاوره و روان شناسي در کشور اشاره کنيم. سيامکي با اشاره به اين که تحصيل کردگان در رشته روان شناسي و مشاوره در اين حيطه فعاليت مي کنند، تصريح مي کند: رشته روان شناسي در دانشگاه هاي ما شاخه هاي متفاوتي دارد. يک دانشجوي روان شناسي مي تواند در ادامه تحصيلات خود روان شناسي باليني، عمومي، شخصيت، روان سنجي و سازماني را انتخاب کند. در رشته مشاوره نيز دانشجويان براساس علاقه خود رشته هاي مشاوره، مشاوره و راهنمايي و کودکان استثنايي را انتخاب مي کنند و ادامه تحصيل مي دهند.
نکته اين جاست که مشاوره تخصصي در رشته هايي که ذکر شد نه براساس مدرک دانشگاهي بلکه براساس دوره هاي کارآموزي، پايان نامه و علاقه مندي فرد به رشته تخصصي خاص انجام مي شود. به عنوان مثال روان شناسي که به مشاوره کودک علاقه دارد، پس از گذراندن دوره هاي کارآموزي، انتخاب سوژه مرتبط با روان شناسي کودک به عنوان پايان نامه و علاقه شخصي، فقط در اين رشته به خصوص فعاليت مي کند. به اين ترتيب مراجعه کننده بايد به ادعاي مشاور درباره تخصص در يک رشته خاص اعتماد کند. البته سيامکي خبوشان تاکيد مي کند که داشتن پروانه سازمان نظام مشاوره و روان شناسي کشور براي تمام مشاوران ضروري است و بايد در معرض ديد مراجعان قرار داشته باشد، اين پروانه در اختيار افرادي قرار مي گيرد که حداقل ۷۵۰ ساعت دوره آموزشي را گذرانده باشند و هر ۲ سال اين پروانه بايد تمديد شود.
شرکت در دوره هاي تخصصي، ارائه رزومه کاري، فعاليت هاي مشاوره اي، مطالعات انجام شده، شرکت در همايش ها براي تمديد مجدد پروانه سازمان ضروري است. البته با وجود اين که بسياري از مشاوران در چارچوب اين سازمان فعاليت مي کنند، افرادي هم هستند که به صورت غيرتخصصي وارد حوزه مشاوره شده اند و اعتماد مراجعان را به خدمات مشاوره اي خدشه دار مي کنند.
وي درباره همکاري مشاور و روان شناس با متخصصان رشته هاي پزشکي مي گويد: در بسياري از موارد افراد پس از مراجعه به روان پزشک به روان شناس ارجاع مي شوند و گاهي هم روان شناس فرد را به روان پزشک ارجاع مي دهد. در بعضي موارد مشاور کودک براي درمان اختلالات يادگيري دارودرماني را تحت نظر روان پزشک پيشنهاد مي دهد و يا درمان بيش فعالي را با کمک متخصص مغز و اعصاب انجام مي دهد.
وي بيشترين صدمه اي را که به خدمات مشاوره داخل کشور وارد آمده از ناحيه ورود افراد غيرحرفه اي و غيرمتخصص ذکر مي کند و مي گويد: متاسفانه اين مسئله به بدنه خدمات مشاوره در کشور صدمه زده است. از سوي ديگر نداشتن ديدگاه صحيح نسبت به خدمات مشاوره در بين عامه مردم باعث شده است اغلب تصور کنند فقط براي مشکلات جدي و پيچيده نياز به مشاوره دارند و به عبارتي تا کارد به استخوان نرسد به مشاور مراجعه نمي کنند.
