معرفی آموزش كاربردي مهندسي ارزش
كتابي ساده براي آن كه بياموزيم چرا و چگونه مهندسي ارزش كنيم:
از هزينه ها بكاهيم و كيفيت را ارتقا بخشيم...
همراه با 7 پيوست كاربردي
بر اساس استاندارد بين المللي مهندسين ارزش آمريكا
تأليف: مهندس محمود كريمي
با هدايت و نظارت دكتر محمد حسين سليمي
ناشر: موسسه فرهنگي رسا
« تمام هزينه ها براي انجام كاركردهاست. » مايلز
مقدمه
مهندسي ارزش يكي از موفق ترين متدولوژي هاي حل مساله، كاهش هزينه و بهبود عملكرد و كيفيت است. رويكرد كاركردگراي مهندسي ارزش، سرعت بالاي به نتيجه رسيدن آن و راه حل هاي اجرايي كه ارايه مي كند، از وجوه تمايز آن در مقايسه با ديگر تكنيك ها و روش هاي مهندسي است. يكي ديگر از رمز هاي موفقيت مهندسي ارزش، انجام كار تيمي است. تيمي كه با هدف مشترك و با تخصص هاي محتلف، كاركرد هاي يك پروژه را بررسي مي كنند و با بهبودي خلاقانه، جايگزيني كم هزينه تر براي آن پيشنهاد مي كنند.
- هدف و زمان به كارگيري مهندسي ارزش
هدف اصلي در مهندسي ارزش، توجه به كاركرد است، نه كيفيت و نه هزينه! چراكه تامين كاركرد، كاهش هزينه و حفظ ارتقاي كيفيت را خود به خود به دنبال دارد. براي آنكه بهترين نتايج از انجام مطالعه مهندسي ارزش بدست آيد، توصيه متخصصان اين است كه مطالعه در اولين فازهاي يك پروژه انجام شود.
« مهندسي ارزش سيستمي است براي استفاده در مواقعي كه به نتايجي بهتر از شرايط عادي نياز داريم. » مايلز
فصل اول
ادبيات مهندسي ارزش
اين فصل ابتدا با معرفي چند واژه كليدي و پايه كه داراي مفهوم خاص در مهندسي ارزش هستند شروع كرده و واژه هايي همچون / هزينه / قيمت / كاركرد / عملكرد / بها / ارزش، را از ديدگاه مهندسي ارزش تفسير مي كند.
پس از آن رابطه ارزش را توضيح داده است. { هزينه / كاركرد = ارزش }
اين رابطه گزيده ترين شرح و مفهوم مديريت ارزش است.
بحث بعدي اين فصل تعيين و تعريف انواع ارزش است كه به سه دسته: ارزش اعتباري (خواسته)، ارزش مبادله اي (بها) و ارزش كاربردي (نياز) تقسيم مي شوند. دراين بخش رابطه ارزش با انواع ارزش و هزينه توضيح داده مي شود. نكته جالب در اين زمينه اين است كه ارزش با تغييرات كاركرد و هزينه دستخوش تغيير است.
پس از آن با طراحي چند مثال خواننده را با مفهومات حراج، مناقصه و مزايده آشنا مي كند.
بخش بعد اين فصل مربوط به تعيين شاخص ارزش است. يكي از روش هاي متداول در محاسبه هاي علمي، براي آنكه بتوانيم مبناي مقايسه اي صحيح بين چند عامل هم جنس داشته باشيم، تعريف شاخص يا ضريب است.
{ هزينه كاركرد / بهاي كاركرد = شاخص ارزش }
اگر بهاي كاركردها و هزينه اي كه براي آنها وجود دارد را با يك واحد مالي محاسبه كنيم، آنگاه نتيجه كسر معمولا كوچكتر از عدد 1 است. هرچه اين عدد به 1 نزديكتر باشد، ارزش آن بيشتر است.
براي درك بهتر اينكه در چه زماني اتخاذ چه سياستي بهتر است، اين كتاب مثلث بقا را پيشنهاد مي كند. مثلث بقا شامل سه بعد اصلي يك محصول، يعني هزينه (يا قيمت)، كيفيت و كاركرد گرايي است. تنها محصولاتي شانس موق بودن در بازار را دارند كه بتوانند ارزش خود را روي هر يك از اين سه محور، در حد قابل پذيرشي از سوي مشتريف نشان دهند. مي توان گفت مثلث بقا يكي از مفاهيم اساسي مهندسي ارزش است، چرا كه اگر محصول سطح پاييني از كيفيت و كاركرد را داشته باشد از بازار رقابت خارج خواهد شد.
در انتهاي فصل رويكرد كاركرد گراي مهندسي ارزش را شرح مي دهد.
با سه روش متعارف مي توان ميزان سودآوري يك بنگاه اقتصادي را افزايش داد: 1.افزايش قيمت محصول، 2.افزايش ميزان فروش، 3.كاهش هزينه هاي توليد محصول.
با توجه به حكم فرما بودن شرايط رقابتي در بازارهاي كنوني داد و ستد افزايش قيمت محصول به نظر ساده نمي آيد. افزايش ميزان فروش محصول نيز تابع محدوديت هاي توليد انبوه، توانمندي هاي بازاريابي و سرعت فروش كالاهاي توليد شده است. از اين رو تنها راه باقيمانده را بايد در كاستن از هزينه هاي توليد جستجو كرد.
پس از آن ابتدا مشكلات كاهش هزينه به روش هاي سنتي را شرح و رويكرد كاركرد گراي مهندسي ارزش را توضيح ميدهد. در مهندسي ارزش، هزينه محصول به دو بخش تقسيم مي شود: هزينه هاي مرتبط با كاركردهاي اصلي محصول و هزينه هاي مرتبط با كاركردهاي ثانويه يا آن هزينه هايي كه كاركرد اصلي را پشتيباني مي كنند. مهندسي ارزش اول در صدد حذف كاركردهاي غير ضروري است. سپس با تعريف و شناسايي مناسب طرحي، به كاهش هزينه هاي كاركردهاي ثانويه مي پردازد.
« يك فرايند خاص امروزي، فردا به يك فرايند استاندارد تبديل خواهد شد. » مايلز
فصل دوم
متدولوژي مهندسي ارزش
مهندسي ارزش رويكردي است گروهي، نظام مند، كاركرد گرا و داراي كاربرد حرفه اي كه براي ارزيابي و بهبود ارزش يك محصول طراحي يك وسيله، يك سيسيتم و يا اجراي پروژه هاي صنعتي، عمراني و خدماتي به كار گرفته مي شود. متدولوژي قدرتمندي است براي حل مسائل، كاهش هزينه ها و به طور هم زمان، بهبود عملكرد و كيفيت. در جهان، هر يك دلار براي انجام مطالعه مهندسي ارزش، بين سالهاي 1973 تا 1995 رقمي بين 15 تا 30 دلار صرفه جويي در پي داشته است. در كشور ما نيز اين صرفه جويي بين 1 به 20 تا 1 به 90 بوده است. سپس به تاريخچه مهندسي ارزش پرداخته و تاريخچه حضور مهندسي ارزش را در ايران به طور مفصل توضيح داده است.
سه مرحله اصلي مهندسي ارزش، بر اساس استاندارد منتشر شده انجمن بين المللي مهندسين ارزش، به ترتيب پيش مطالعه، مطالعه ارزش و مطالعه تكميلي هستند. سپس در انتها خواننده با دو گروه سوال رايج در مهندسي ارزش آشنا مي شود. ( دسته اول وضع جاري را بررسي مي كند و دسته دوم در پي جايگزين هستند. )
« تنظيم ذهن گامي حياتي در فرايند حل مساله است. » مايلز
فصل سوم
مرحله پيش مطالعه
در مرحله پيش مطالعه، اقداماتي را مورد توجه قرار مي دهيم كه پيش نياز ها و ضرورت هاي ما را به هنگام مطالعه اصلي بر آورده سازد. فعاليت هاي شش گانه مرحله پيش مطالعه:
1.مشخص كردن نيازها و خواسته هاي كار فرما، كاربران و مشتريان پروژه، 2.گرد آوري مجموعه داده ها و اطلاعات پروژه، 3.تعيين معيارهاي ارزيابي، 4.تعيين محدوده مطالعه ارزش، 5.نحوه ايجاد مدل داده ها، 6.تداركات برگزاري نشست هاي تيم مطالعه.
پس از توضيح اين فعاليت ها، مرحله پيش مطالعه را براي يك پروژه به طور كلي شرح و با بر شمردن ويژگي هايي براي يك تيم پروژه موفق و تسهيل گر (هدايت كننده تيم مهندسي ارزش) آن به اين بحث خاتمه ميدهد.
در انتها پرسشنامه مرحله پيش مطالعه را با 9 سر فصل كلي بيان و وجود يك برنامه (FITT) را در اين مرحله ضروري مي داند.
F (Facilitator),I (Information), T (Team), T (Timing)
« بپرسيد دقيقا سعي داريم چه كار كنيم؟و از خود بپرسيد آيا بايد پولم را در اين راه خرج كنم؟ » مايلز
فصل چهارم
مطالعه ارزش
مرحله مطالعه ارزش در بر گيرنده گام هاي عملياتي پياده سازي متدولوژي ارزش است. اين متدولوژي زماني اثرات قابل توجهي در پي خواهد داشت كه شش فاز به ترتيب به كار گرفته شوند: اطلاعات، تحليل كاركرد، خلاقيت، ارزيابي، توسعه و ارايه. در طي پيشرفت مطالعه تيم ممكن است اطلاعات جديد منجر به بازگشت گروه به فاز هاي قبلي شود. اما هيچ گاه مجاز نيستيم مرحله يا گامي را حذف كنيم.
فاز اطلاعات: هدف فاز اطلاعات كامل كردن مجموعه اطلاعاتي است كه در مرحله پيش مطالعه گرد آوري شده اند. بدين ترتيب مي توان كمبودهاي اطلاعاتي گروه را تامين كرد.
فاز تحليل كاركرد: اگر خلاقيت و كار تيمي را روح مهندسي ارزش بدانيم، قلب تپنده و شريان حياتي آن را بايد تعيين و تحليل كاركرد فرض كنيم. در واقع اين رويكرد كاركردگراي مهندسي ارزش است كه آن را از ديگر روشها و تكنيك هاي بهبود متمايز ساخته است.
فاز خلاقيت: هدف آن، توليد ايده هاي متعدد، براي عملياتي كردن هر يك از كاركردهاي انتخاب شده در انتهاي فاز تحليل كاركرد است. خلاقيت به عنوان روح مهندسي ارزش، نقش تعيين كننده اي در به دست آوردن نتايج قابل توجه از متدولوژي ارزش دارد.
فاز ارزيابي: هدف از اين فاز، همانند سازي ايده هاي توليد شده در فاز خلاقيت و انتخاب ايده هاي داراي امكان بسط و توسعه در فرايند مطالعه ارزش است.
فاز توسعه: هدف از آن، انتخاب و تركيب بهترين راه حل هاي فاز ارزيابي و طرح بهترين گزينه(ها) براي بهبود ارزش است.
فاز ارايه: هدف از فاز ارايه، ارايه دستاورد هاي مطالعه ارزش توسط گروه و حصول اطمينان سفارش دهندگان مطالعه از جمله طراح پروژه، ذي نفعان پروژه و ديگر مديران اجرايي آن، از انجام شرح خدمات مطالعه و توافق بر عملياتي بودن توصيه هاي تيم مهندسي ارزش است.
« پيدايش، ايجاد و پالايش، اركان يك تكنيك ويژه براي رسيدن به موفقيت است. » مايلز
فصل پنجم
مطالعه تكميلي
هدف از اين مرحله ، اطمينان حاصل كردن از پياده شدن و به كار بستن تغييراتي است كه در پايان مطالعه ارزش توصيه شده اند. در تمام مدتي كه تسهيل گر مطالعه، فرايند پياده سازي تغييرات را پيگيري مي كند، ضروري است يك طراح حرفه اي و خبر نيز او را همراهي كند تا علاوه بر رعايت اصول كار، مسئوليت طرح جديد را نيز بر عهده داشته باشد.
