تعریف شاخص های بهره وری

پرسشی که در این مرحله مطرح می شود آن است که شاخص های بهره وری که باید مورد اندازه گیری قرار گیرند کدامند؟ آیا برای کلیه بخش های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ، دستگاه های اجرایی ، واحد های اقتصادی و ... شاخص های بهره وری یکسان تعریف می شود؟ پاسخ به این پرسش منفی است. هر موسسه در ارتباط با رسالت ، اهداف و ماموریت های خود می تواند شاخص های بهره وری مربوط به خود را تعریف کند.
به طور کلی شاخص های بهره وری را می توان به گروه شاخص های کارائی و شاخص های اثر بخشی طبقه بندی کرد
- انواع شاخص های بهره وری
شاخص های بهره وری که در واقع شاخص های کارآئی هستند و به صورت اشتباه مصطلح به آنها شاخص های بهره وری می گویند ، نسبت هایی می باشند که صورت آن ها یک ستانده ، مخرج آن ها یک نهاد ه و روند افزایشی آن ها نشان از بهبود وضعیت دارد.
شاخص های بهره وری خود به دو دسته شاخص های عمومی و شاخص های اختصاصی به شرح زیر طبقه بندی می شوند.
الف - شاخص های بهره وری عمومی
این شاخص ها عموما با الهام از مفاهیم اقتصاد کلان تعریف می شوندکه از جمله می توان شاخص بهره وری نیروی کار ، بهره وری سرمایه ، بهره وری کل عوامل ، بهره وری مواد، بهره وری انرژی و ... را نام برد. ویژگی این شاخص ها بگونه ای است که با محاسبه آن ها می توان بررسی های تطبیقی در واحد اقتصادی ، طبقه ، گروه فعالیت، بخش وقسمت اقتصادی را انجام داد. شایان ذکر است که این بررسی ها ی تطبیقی می تواند برای هر یک از شاخص ها در سطح کشور های منطقه یا سطح بین المللی صورت گیرد. در اکثر شاخص های عمومی فوق الذکر صورت کسر ارزش افزوده یا ستانده و مخرج آن یک یا مجموع چند نهاده می باشد. برای درک بهتر این شاخص ها به تعریف آن ها به شرح زیر پرداخته می شود: