تراژدی تالیدومید و شکست آزمایشات حیوانی

در اواخر دهه ی ۱۹۵۰ و اوایل دهه ی ۱۹۶۰ ، داروی تالیدومید منجر به ایجاد حدود ۱۰۰۰۰ مورد نقص مادرزادی و هزاران مورد مرگ جنینی در سرتاسر جهان گردید .کودکانی که تحت اثر تالیدومید قرار گرفته بودند به طور تیپیکال از فوکوملیا (phocomelia) که ناتوانی اندام ها ( به خصوص دست ها و پاها) در رشد و نمو میباشد ، رنج میبردند . از این کودکان نگون بخت ، بی رحمانه با عنوان کودکان باله ای ( flipper babies ) یاد میشد . تالیدومید به منظور کمک به کاهش تهوع صبحگاهی در خانم های باردار تجویز میشد ، اما به طور فاجعه آمیزی یک داروی سمی برای جنین های در حال رشد از آب در آمد .در پاسخ به یک اعتراض عمومی در رابطه با ایمنی داروها ، مجلس نمایندگان آمریکا طرح Kefauver-Harris را که قبلاً طرفداری نداشت ، در اکتبر ۱۹۶۲ مورد تصویب قرار داد که این طرح در میان سایر مسائل ، اجبار میکرد که همه ی داروها تحت آزمایشات پیش کلینیکی قرار بگیرند تا ایمنی و اثربخشی آنها نشان داده شود . سازمان غذا و داروی آمریکا ( FDA ) این استاندارد های پیش کلینیکی را به عنوان فراخوانی برای آزمایشات اجباری بر روی حیوانات تلقی کرده است .این تلقی ، خواسته ی حامی این طرح ، سناتور Estes Kefauver را بیان میکرد ولی بر پایه ی یک سوء تفاهم نسبت به دانش آزمایشات دارویی بنا شده بود . این سیاستمدار به اشتباه استدلال میکرد که تالیدومید هرگز بر روی حیوانات آزمایش نشده بود و اینکه این عدم آزمایش بر روی حیوانات بوده که منجر به مصرف بالینی فاجعه آمیز آن شده است .
در واقع ، آزمایشات گسترده بر روی حیوانات در پیش بینی هرگونه خطر از جانب تالیدومید ناکام مانده بود ، و دارو به خاطر اطلاعات موجود به دست آمده از آزمایشات حیوانی به طور گسترده ای در دسترس پزشکان قرار گرفته بود . براساس اظهارات James L.Schardein ، یک متخصص در زمینه ی تراتوژن ها ( موادی که باعث ایجاد نقایص مادرزادی میشوند) ، “در میان تقریباً ۱۰ نژاد موش صحرایی ، ۱۵ نژاد موش سوری ، ۱۱ گونه خرگوش ، ۲ نژاد سگ ، ۳ نژاد همستر ، ۸ گونه از پستانداران و در سایر گونه های از این دست مانند گربه ها ، گورکن ها ، خوک های گینه ، گرازها و موش های خرما که تالیدومید روی آنها آزمایش شده بود ، اثرات تراتوژنیک تنها در بعضی موارد ایجاد گشته بود .” علاوه بر این معدود حیواناتی که دچار نقص مادرزادی شدند ، تنها زمانی این تجربه را داشتند که در معرض غلظت های بالایی از تالیدومید قرار گرفتند . برای مثال ، ایجاد دفرمیتی در خرگوش های سفید نیوزیلندی نیاز به غلظتی از دارو بین ۷۵ تا ۳۰۰ برابر سطحی که انسان با آن مواجه میشود داشت . تردیدی نیست که تالیدومید در اکثریت وسیعی از گونه ها تراتوژن نیست و اینکه داده های حاصل از آزمایشات حیوانی پاسخ انسانی را پیش بینی نکرد . بنابراین سیاست آزمایش بر روی حیوانات FDA به طور گسترده از یک سوء تفاهم نسبت به حقایقی که موضوع تالیدومید را احاطه میکند ریشه گرفته است .
متاسفانه ، علیرغم پیشرفت در سایر فن آوری های سم شناسی که باعث شده آزمایشات حیوانی به طور فزاینده ای رو به کهنگی و از کار افتادگی بگذارند ، اصلاحات دارویی سال ۱۹۶۲ همچنان به صورت اجباری بودن آزمایش بر روی حیوانات تلقی میشود . در نهایت نشان داده شد که آزمایشات in vitro (1) بر روی بافت های انسانی میتوانسته خطری که تالیدومید در بر داشته را پیش بینی کند . آزمایشات in vitro ، مدل سازی کامپیوتری ، و سایر فن آوری ها به طور فزاینده ای از مدل های حیوانی هم در دقت و هم در اثربخشی پیشی می گیرند ، اما آمریکا هنوز پروسه های رگولاتوری خود را با این تغییرات وفق نداده است . در عوض ، ادامه یافتن اجبار برای انجام آزمایش بر روی حیوانات باعث نهادینه شدن روش های آزمایشی بی اثر و بی مورد و جلوگیری از پیشرفت روش های نوین آزمایش شده است . در نتیجه ، صنعت تحقیقات حیوانی رشد یافته ، هزینه های مراقبت از سلامت افزایش یافته و پیشرفت های پزشکی کُند شده است. و با وجود صرف هزینه های گزاف برای آزمایشات سمیت بر روی حیوانات ، دارو ها همچنان نا امن باقی مانده اند و فجایع همچنان رخ میدهند .
در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۴ ، کمپانی دارویی مِرک ( Merck ) مسکن معروف خود Vioxx را از بازار جمع آوری کرد به دلیل اینکه مشخص شده بود که Vioxx خطر ایجاد لخته های خون را در بیماران افزایش میدهد . شواهد نشان میدهند که داده های مشاهده ای انسانی این اثرات را در سال ۱۹۹۶ پیش بینی کرده بود ، و داده های بالینی انسانی نیز این خطر را در سال ۲۰۰۱ تایید کرده بود . به هر حال ، آزمایشات حیوانی وارد شدن دارو به بازار و ادامه ی مصرف این داروی خطرناک را تایید کرده بود ، بنابراین مِرک تصمیم گرفت آزمایشات انسانی را در مورد ارتباط Vioxx با لخته شدن خون انجام ندهد . از آنجایی که Vioxx در بازار باقی ماند ، FDA تخمین زده که حدود ۲۷۰۰۰ بیمار ممکن است فوت کرده باشند. Alise Reicin ، نایب رئیس تحقیقات بالینی در لابراتوار های تحقیقاتی مِرک ، با عنوان کردن این مطلب که مطالعات حیوانی نشان داده که Vioxx ممکن است خطر بیماری های قلبی و سکته را کاهش دهد ، از عملکرد مِرک دفاع کرد .آنچه در مورد Vioxx اتفاق افتاد ، رویدادی که تنها یک بار رخ داده باشد یا نتیجه ی اشتباه افراد نبوده است . عموم مردم آمریکا از روند FDA در تایید و تصویب داروها مایوس شدند .
مانند فاجعه ی تالیدومید ، شکست مفتضحانه ی Vioxx هم میتواند نه به کمبود آزمایشات بر روی حیوانات ، بلکه به آزمایشات انسانی in vitro و بالینی ناکافی نسبت داده شود . هر سال بیش از ۱۰۶۰۰۰ نفر در اثر عوارض جانبی داروهایی که بر روی حیوانات آزمایش شده اند جان می سپارند و ۲٫۲ میلیون نفر دیگر هم به شدت دچار آسیب می شوند . چنین واکنش هایی ، داروهای آزمایش شده بر روی حیوانات را تبدیل به چهارمین علت عمده ی مرگ کرده و برای آمریکا بیش از ۱۳۶ میلیارد دلار در رابطه با مراقبت از سلامت هزینه بر می دارد . این ارقام نشان میدهند که FDA و حرفه ی پزشکی به اندازه ی کافی درک نمیکنند که داروها چگونه افراد ، گروه ها و در کل جمعیت مردم را تحت تاثیر قرار میدهند . نقش آزمایشات حیوانی در این نا آگاهی توسط این حقیقت که ۹۲ درصد از دارو های آزمایش شده بر روی حیوانات ، در آزمایشات بالینی رَد میشوند و بیش از ۵۰ درصد از اندک داروهایی که به بازار راه میابند به دلیل ضرر های پیش بینی نشده ای که به بیماران میرسانند از بازار جمع میشوند ، برجسته شده است .بنابراین آزمایشات حیوانی در مشخص کردن بیش از ۹۶ درصد مشکلات داروها شکست می خورند، و آزمایشات بالینی کوتاهتر و مختصرتر از آن هستند که شکست آزمایشات حیوانی را بطور کامل جبران کنند. به علاوه ، منطقی است اینطور بپنداریم که آزمایشات حیوانی همچنین قادر به آشکارسازی درصدی به همین زیادی از فوایدی که داروها برای انسان ها دارند نیستند . بنابراین ، جمعیت آمریکایی ها از هر دو جهت ضرر میکنند و ما داریم برای این کمبودها هزینه میدهیم با مشکلات سلامتی ، هزینه های فزاینده ی مراقبت از سلامتی و مالیات های بالا .
علیرغم غنی بودن شواهد بر علیه آزمایشات حیوانی ، یک جمعیت هراسان یک پاسخ قابل لمس در رابطه با اپیزود هایی مانند فاجعه ی تالیدومید طلب میکند . متاسفانه ، عده ی زیادی از اعضای مجلس نمایندگان ، محققان و کمپانی های دارویی آزمایشات حیوانی را یک راه ساده یافته اند برای اطمینان خاطر دادن به مردم از این بابت که داروهای آمریکایی کاملاً قابل اطمینان هستند . آزمایش بر روی حیوانات ، همچنین تضمینی برای کمپانی های دارویی به منظور قرار گرفتن تحت پوشش بیمه ی مسئولیت ، و کمک هزینه های فراوان برای جامعه ی تحقیقاتی فراهم می آورد . مشخصاً بسیاری از گروه های ذینفع از ادامه یافتن استفاده از حیوانات در تحقیقات پزشکی سود میبرند . به هر حال آزمایش کردن بر روی حیوانات تاثیر بسیار جزئی در محافظت از سلامت عمومی یا پیشرفت پزشکی دارد.(۱) مطالعات in vitro در زیست شناسی آزمایشی، آنهایی هستند که در انجام آنها از اجزاء تشکیل دهنده ی یک ارگانیسم که از محیط بیولوژیکی معمول خود جدا شده اند استفاده می شود تا امکان یک آنالیز راحت تر و با جز ئیات بیشتر نسبت به آنچه بوسیله یک ارگانیسم کامل و دست نخورده انجام می شود، فراهم گردد.

ترجمه: دکتر سایه برهانی
منبع : www.prijatelji-zivotinja.hr