فرهنگ واژگان مديريت کيفيت - چهارمین واژه : ارزيابی / ارزيابی کردن
چهارمين واژه : مجموعه واژگان
Assess/Assessment(ارزيابي كردن/ارزيابي)
الف) تعريف :
در مديريت كيفيت ، ارزيابي به معناي تعيين نمودن ميزان برآورده شدن الزاماتي است كه سازمان موظف به برآورده سازي آنها مي‌باشد .
ب) الزامات و توصيه هاي مرتبط با آن در ISO 9001:2000 (استاندارد مديريت كيفيت) :
1- بند 0 - 1– كليات :
پذيرش يك سيستم مديريت كيفيت مي‌بايست به عنوان يك تصميم گيري استراتژيك در سازمان درنظر گرفته شود . طراحي و استقرار سيستم مديريت كيفيت يك سازمان تحت تاثير عوامل متعددي از جمله نيازهاي مختلف ، اهداف مشخص ، محصول ، فرآيندهاي بكار گرفته شده و اندازه و ساختار سازمان قرار دارد . شكل يكسان در (سيستم‌هاي مديريت كيفيت) و يا شكل يكسان در مستندات از جمله اهداف و خواسته‌هاي اين استاندارد بين المللي نمي‌باشد .
الزامات سيستم مديريت كيفيت که در اين استاندارد تعيين شده است ، مكمل الزامات و يا خواسته‌هاي مشخص شده براي محصول هستند . اطلاعاتي كه در ذيل با عبارت يادآوري مشخص شده‌اند به منظور راهنمايي در درك يا شفاف سازي الزامات ذيربط درج شده‌اند .
اين استاندارد بين المللي مي‌تواند توسط طرف هاي درون سازماني و برون سازماني و از جمله مراجع صدور گواهينامه جهت ارزيابي توانايي سازمان در برآورده سازي خواسته‌هاي مشتري ، الزامات مربوط به مقررات و قوانين و الزامات خود سازمان مورد استفاده قرار گيرد .
مباني مديريت كيفيت كه در استانداردهاي ايزو 9000 و ايزو 9004 بيان شده‌اند ، در هنگام ايجاد و توسعه اين استاندارد بين المللي در نظر گرفته شده اند .
2- بند 5 – 6 – 1 – كليات بازنگري مديريت :
مديريت رده بالا بايد سيستم مديريت كيفيت سازمان را در فواصل زماني برنامه‌ريزي شده مورد بازنگري قرار دهد تا از تداوم تناسب ، كفايت و اثربخشي آن اطمينان حاصل نمايد. اين بازنگري بايد ارزيابي فرصت‌هاي بهبود و نياز به تغيير سيستم مديريت كيفيت و اهداف كيفيت را شامل گردد .
سوابق بازنگري‌هاي مديريت بايد نگهداري شوند (رجوع كنيد به بند 4-2-4)
3- بند 7 – 6 – كنترل ابزارهاي پايش و اندازه گيري :
سازمان بايد اندازه‌گيري‌ها و پايش‌هاي مورد نياز و همچنين وسايل پايش و اندازه‌گيري مورد نياز براي فراهم آوري شواهد تطابق محصول با الزامات مشخص شده را معين نمايد (رجوع كنيد به بند 7-2-1)
سازمان بايد فرآيندهايي را ايجاد نمايد كه به وسيله آنها اطمينان حاصل كند كه پايش و اندازه‌گيري مي‌تواند انجام شود و به گونه‌اي انجام مي‌شود كه در سازگاري به الزامات پايش و اندازه‌گيري باشد .
هنگامي كه حصول اطمينان از نتايج معتبر مورد نياز است ، تجهيزات اندازه‌گيري بايد :
الف ) در فواصل مشخص يا پيش از استفاده مورد كاليبراسيون يا تصديق در برابر استانداردهاي اندازه‌گيري قرار گيرند كه قابليت رديابي تا استانداردهاي ملي و بين‌المللي را داشته باشند ، هنگامي كه چنين استانداردهايي موجود نيستند ، مبنايي كه براي كاليبراسيون يا تصديق مورد استفاده قرار مي‌گيرد بايد ثبت شود .
ب ) بر حسب نياز تنظيم ، و تنظيم مجدد گردند .
ج ) مورد شناسايي قرار گرفته باشند تا وضعيت كاليبراسيون آنها بتواند قابل تعيين باشد .
د ) در برابر تنظيماتي كه نتايج اندازه‌گيري را نامعتبر مي‌كنند محافظت گردند .
هـ ) در برابر آسيب و خرابي در طي جابجايي ، تعمير و نگهداري و انبارش محافظت گردند .
علاوه بر اين ، سازمان بايد هنگامي كه مشخص مي‌شود تجهيزات در انطباق با الزامات نيستند ، اعتبار نتايج اندازه‌گيري‌هاي قبلي را ارزيابي و ثبت نمايد . سازمان بايد اقدامات مناسب را بر روي تجهيزات و تمام محصولات تاثير پذيرفته انجام دهد . سوابق نتايج كاليبراسيون و تصديق بايد نگهداري شوند (رجوع كنيد به بند 4-2-4).
هنگامي كه نرم‌افزارهاي كامپيوتري در پايش و اندازه‌گيري الزامات مشخص شده بكار گرفته شوند ، توانايي آنها در برآورده‌سازي كاربردهاي مورد نظر بايد تاييد شود . اين موضوع بايد پيش از نخستين استفاده صورت پذيرد و برحسب نياز تاييد مجدد گردد .
ج) الزامات و توصيه هاي مرتبط با آن درTS 16949:2002 /: ISO(الزامات خاص صنايع خودروسازي) :
1- بند 7 – 1 – 4 – كنترل تغيير :
سازمان بايد به منظور كنترل و واكنش نسبت به تغييراتي كه بر پديدآوري محصول تاثيرگذار هستند ، فرايندي داشته باشد . آثار هر تغيير ، از جمله آن دسته از تغييراتي كه توسط هر تامين كننده صورت مي‌گيرند ، بايد ارزيابي شده و فعاليتهاي تصديق و صحه‌گذاري به منظور حصول اطمينان از انطباق با الزامات مشتري بايد تعريف شوند . تغييرات بايد قبل از اجرا صحه‌گذاري شوند .
در مورد طراحيهاي اختصاصي ، تاثير روي شكل ، تناسب و كاركرد (از جمله عملكرد و يا دوام) بايد با مشتري بازنگري شود به گونه اي كه كليه تاثيرات آن بتواند به طور مناسب ارزيابي گردد .
در صورت درخواست مشتري ، الزامات تكميلي تصديق / شناسايي مانند آنچه كه براي ايجاد محصول جديد موردنياز است ، بايد برآورده شود .
يادآوري 1 : هر گونه تغيير در پديدآوري محصول كه بر روي الزامات مشتري تاثير مي‌گذارد مستلزم اطلاع‌رساني به مشتري و كسب موافقت وي مي‌باشد .
يادآوري 2 : الزامات فوق در مورد تغييرات محصول و فرآيند ساخت به كار برده مي شود .
2- بند 7 – 4 – 3 – 1 – كنترل محصول ورودي :
سازمان بايد با بهره‌گيري از يك يا تعدادي از روشهاي ذيل فرآيندي جهت اطمينان از كيفيت محصول خريداري شده (رجوع كنيد به بند 7-4-3) داشته باشد :
- دريافت و ارزيابي داده‌هاي آماري توسط سازمان .
- بازرسي و يا آزمون در زمان دريافت محصول نظير نمونه برداري بر اساس عملكرد
- ارزيابي‌ها يا مميزي‌هاي طرف دوم و سوم در محل تامين كننده همراه با سوابق عملكرد كيفيت قابل قبول .
- ارزيابي قطعه توسط يك آزمايشگاه تعيين شده .
- هر روش ديگري كه با مشتري توافق شده باشد .
3- بند 7 – 5 – 5 – 1 – انبارش و موجودي :
به منظور تشخيص وجود خرابي ، وضعيت محصول در انبار بايد در فواصل زماني مناسب و طرح ريزي شده مورد ارزيابي قرار گيرد .
سازمان بايد از يك سيستم مديريت موجودي جهت بهينه سازي زمان گردش موجودي و تضمين گردش ذخيره انبار مانند روش «اولين ورودي ، اولين خروجي» (FIFO) استفاده نمايد ، محصول از رده خارج شده بايد با روشي مشابه محصول نامنطبق كنترل شود .
4- بند 7 – 6 – 2 – سوابق كاليبراسيون / تصديق :
سوابق فعاليتهاي كاليبراسيون / تصديق براي كليه سنجه‌ها ، تجهيزات اندازه‌گيري و آزمون كه براي فراهم آوردن شواهدي دال بر انطباق محصول با الزامات تعيين شده مورد نياز هستند از جمله تجهيزات متعلق به كاركنان و مشتري بايد شامل موارد زير باشد :
- شناسايي تجهيزات ، شامل استاندارد اندازه‌گيري كه تجهيزات مطابق آن كاليبره شده اند
- تجديد نظرهاي متعاقب تغييرات مهندسي
- هرگونه قرائت خارج از مشخصات قبل از كاليبراسيون / تصديق
- ارزيابي آثار شرايط خروج از مشخصات
- اظهاريه تطابق با مشخصات پس از كاليبراسيون / تصديق
- آگاه‌سازي مشتري در صورتي كه محصول و يا مواد مشكوك ارسال شده باشد .
5- بند 7 – 6 – 3 – 2 – آزمايشگاه خارجي :
تسهيلات آزمايشگاهي خارجي / تجاري / مستقل كه براي خدمات بازرسي ، آزمون يا كاليبراسيون توسط سازمان مورد استفاده قرار مي‌گيرد بايد داراي يك دامنه كاربرد تعريف شده آزمايشگاهي شامل قابليت اجراي بازرسي ، آزمون يا كاليبراسيون موردنياز بوده و نيز بايد يكي از شرايط زير را دارا باشد :
- شواهدي مبني بر اينكه آزمايشگاه خارجي مورد تاييد مشتري است يا
- آزمايشگاه بر اساس استاندارد ISO IEC 17025 يا معادل ملي آن تاييد صلاحيت شده باشد .
يادآوري 1 : چنين شواهدي دال بر اينكه آيا آزمايشگاه ، خواسته‌هاي ISO IEC 17025 يا معادل ملي آنرا برآورده مي‌سازد ، مي‌تواند به عنوان مثال از طريق ارزيابي‌هاي انجام شده توسط مشتري يا ارزيابي‌هاي انجام شده توسط شخص دوم مورد تاييد مشتري نشان داده شود .
يادآوري 2 : زماني كه يك آزمايشگاه داراي صلاحيت براي يك مورد از تجهيزات در دسترس نباشد ، ممكن است خدمات كاليبراسيون توسط سازنده تجهيزات انجام گيرد ؛ در چنين مواردي ، سازمان بايد اطمينان حاصل كند كه ، الزامات اشاره شده در بند 7-6-3-1 برآورده شده‌اند .
