مفهوم حباب در ادبیات مالی و آثار آن

حباب چيست؟
در ادبیات مالی حباب به وضعیتی گفته می شود که قيمت بازار يك كالا با تفاوت فاحشی نسبت به ارزش ذاتی آن معامله شود. در این حالت سرمایه گذاران با هجوم، بدون توجه به ارزش واقعی بازار يك كالا اقدام به خرید هیجانی در بازار می نمایند که باعث جدا شدن قیمت بازار يك كالا از ارزش واقعی آن می شود. افزایش بی رویه قیمت شرکت های تکنولوژی در ایالات متحده در انتهای دهه 90 میلادی یکی از نمونه های بارز حباب شناخته می شود. از سال 1995 استقبال از شرکت هایی که در زمینه اینترنت و نرم افزار فعالیت می کردند، افزایش چشمگیری داشت به طوری که شاخص نزدک که این شرکت ها در آن پذیرفته شده بودند از حدود 1000 واحد در آن سال به بالاتر از 5000 واحد در مارچ 2000 افزایش یافت. این حباب قیمتی که به حباب دات كام معروف شده بود در اوایل سال 2000 شکست و قیمت ها افت چشمگیری را تجربه کردند. شرکت یاهو برای مثال در اوج حباب دات- کام با نسبت p/e معادل 1700 معامله می شد. پس از شکست حباب این نسبت به محدوده 30 واحد کاهش پیدا کرد که تا کنون نیز در همین میزان نوسان می کند. در بورس ایران نیز در سال های 82-83 شاهد ایجاد حباب در قیمت بازار يك كالا در بعضی از شرکت ها بودیم.
مفهوم حباب با نوسانات عادی بازار تفاوت جدی دارد. در معاملات عادی بازار، طبیعی است که قیمت بازار يك كالا در نوسان است گاهی بالاتر از ارزش واقعی و گاهی پایین تر از آن معامله می شود. در هنگام پیش آمد یک رخداد مثبت یا منفی بدیهی است که بازار نسبت به آن عکس العمل نشان دهد. رشد اخیر بازار نیز با توجه به تاثیراتی که بسته سیاست پولی بانک مرکزی ، بودجه دولت و افزایش قیمت نفت در آینده بر عایدی شرکت های مرتبط خواهد گذاشت کاملا قابل توجیه است.



تاثيرات مثبت حباب:
به محض تشكيل شدن حباب در بازار، مثلا بازار مسكن اشتغال جديد ايجاد گشته و افراد بيشتري وارد عرصه كار مي گردند. اين اشتغالزايي موجب بالارفتن قدرت خريد در مردم و شكوفايي در ساير بازارها مي گردد. اما مشكل زماني است كه اين حباب به اصطلاح مي تركد ؛ قيمتها به شدت افت ميكنند،كارگران بيكار مي شوند، اشتغال به طرز چشم گيري كاهش مي يابد.اما آيا مي توان حباب را تشخيص داد يا دولتها ميتوانند براي جلوگيري از شكل گيري حباب اقداماتي انجام دهند؟ و آيا در بازار بورس ايران حباب شكل گرفته است؟

همانطور كه ذكر شد شكل گيري حباب در بازار تا قبل از به اصطلاح تركيدن حباب تاثيرات مثبت دارد و رونق اقتصادي را در پي خواهد داشت .اگر به سابقه بازار بورس ايران نگاهي بيندازيم در مييابيم كه اين رونق بازار در گذشته نيز اتفاق افتاده است. شايد يك دليل آن سالهاي آخر كار دولتها باشد ، كه تمام دقت را متوجه اقتصاد نموده اند و بازار بورس را به عنوان تابلوي اقتصاد قابل اعتماد دانسته اند. اما اينكه الان بازار بورس با ركورد شكني هاي پي در پي در حال نزديك شدن به حباب است خود جاي بحث دارد .اگر به ساير بازار ها توجه كنيم مثلا بازار مسكن ، سپرده هاي بانكي اوراق مشاركت، در مي يابيم كه ساير بازارها از رونق بازار بورس برخوردار نبوده اند. حال اگر به سهامداران بورس ايران توجه نماييم در مي يابيم كه بيش از 60٪ سهامداران حقيقي هستند، اين مهم را مي رساند كه مردم به بازار بورس اعتماد پيدا نموده و اين خود دلايلي دارد همچون اطلاعات شفاف شركتهاي بورسي كه از طريق سايت كدال در دسترس عموم مردم است. نظارت سازمان بورس بر شركتهاي بورسي و .... خوب حال كه تعدادي از دلايل رغبت مردم به بورس را بررسي نموديم آشكار مي شود كه حجم قيمت و تقاضا در بسياري از شركتهاي بورسي منطقي بوده و هيچ دليلي بر وجود حباب قيمت نمي باشد، هر چند در بين شركتهاي بورسي يافت مي شود. شركتهايي كه سهام آن به شيوه هايي مانند شايعه سازي با حجم تقاضا و بالطبع بالارفتن قيمت مواجه شده اند. دولت در اين موقع است كه با دخالت در اين مقوله و جلوگيري از شايعه سازي از بالارفتن غير منطقي قيمت اينگونه سهام خودداري مينمايد.مورد ديگر كه دولت ميتواند دخالت نمايد از طريق ساز مان خصوصي سازي سهام هاي جديدي به بازار سهام وارد نموده كه با ورود شركتهاي جديد و سهام جديد به بورس نوعي تعديل قيمت يا قيمت منطقي به دست آيد.