با بهانه گيری كودكان چه كنيم؟

تربيت كودكان كار دشواري است. به طور مثال پسر بچه اي را مجسم كنيد كه وسط يك فروشگاه شلوغ شروع به پرخاشگري مي كند و جسورانه به والدينش پاسخ مي دهد. در چنين مواقعي حتي والديني كه خيلي در مورد تربيت فرزندشان به خود اطمينان دارند نيز مأيوس و دلسرد مي شوند و به دنبال روش و كلمات مناسبي مي گردند تا كودك خود را آرام كنند. به شما اطمينان ميدهم كه با استفاده از پاره اي روشها مي توانيد در شرايطي كه فرزندتان بدرفتاري ميكند خونسردي خود را حفظ نماييد و شيوه اي مناسب در پيش گيريد، بخصوص هنگامي كه با اين پنج مسئله تربيتي مواجه مي شويد :

بهانه گيــــــــري و نق نق كـــــــردن
بهانه گيري معمولاً در بين خردسالان، به ويژه قبل از اين كه بتوانند به خوبي صحبت كنند ، رايج است. اين كار يكي از معدود راه هايي است كه توسط آن مي توانند نارضايتي و خشم خود را از آنچه كه نمي توانند به دست آورند ابراز كنند. هر قدر هم كه اين مسئله ناراحت كننده باشد، والدين بايد بدانند كه علت بهانه گيري كودكشان فقط ديدن عكس العمل از جانب آنها نيست ( گرچه علت اصلي آن همين است ولي حتي كودكان دبستاني هم وقتي كه به مقصودشان نميرسند ) با بهانه گيري، احساسات دروني خود را آشكار مي كنند و در نتيجه آرامش مي يابند .

چگــــونه با آن كنار بياييد
وقتي كودك خردسال شما شروع به بهانه گيري و نق نق كرد، از او بخواهيد كه به صورتهاي مختلف ابتدا در گوشي، بعد به آهستگي و سپس خيلي بلند و ... چيزي را كه ميگويد، تكرار نمايد.اين روش درست مثل يك بازي توجه او را جلب خواهد كرد و بهانه گيري را فراموش خواهد نمود. در مورد كودك دبستاني خود ميتوانيد از چند روش كلي استفاده كنيد. به محض اينكه شروع به بهانه گيري كرد، حرف او را قطع كنيد و به آرامي بگوييد: "داري نق نق و بهانه گيري ميكني و من گوش نميكنم ، پس بهتر است كه آرام و شمرده صحبت كني . " اگر باز هم ادامه داد، دوباره درخواست خود را تكرار كنيد. اگر شيوه گفتار خود را تغيير داد با بيان جمله اي او را تشويق كنيد. مي توانيد بگوييد: " وقتي بدون نق نق كردن بگويي كه چه مي خواهي، بيشتر دوستت خواهم داشت." اگر در چنين مواقعي عصباني مي شويد،هيجان صداي خود را فرو ببريد و فراموش كنيد كه چقدر دلتان مي خواهد فرياد بزنيد. به خاطر بسپاريد كه با مهار عكس العمل خود مي توانيد ارتباط بهتري با فرزندتان برقرار كنيد. بعد به او بگوييد كه مي دانيد دليل ناراحتي اش چيست و از اين طريق با او به توافق برسيد. به عنوان مثال فرض كنيد چون به فرزندتان اجازه نداده ايد كه قبل از نهار شيريني بخورد، ناراحت شده است، پس شيريني را در جايي قرار دهيد كه بتواند آن را ببيند و به او قول دهيد كه پس از خوردن غذا به او شيريني مي دهيد .

اقـــــدام پيشگيــــــــــرانه
هنگامي كه فرزندتان واضح و محكم صحبت مي كند به او گوش دهيد و تحسينش كنيد. با اين عمل به او ياد مي دهيد كه اگر بدون بهانه گيري چيزي بخواهد زودتر آن را به دست خواهد آورد .

پــــــرخاشگـــري
والدين گاهي به علت پرخاشگري فرزند خود عصباني مي شوند، نه فقط به اين دليل كه اغلب در مكان هاي عمومي با بدخلقي كودك خود مواجه مي شوند، بلكه بدين سبب كه احساس مي کنند روي رفتار كودك خود و شرايط موجود كنترل ندارند. خوشبختانه كج خلقي هاي كودكان با رسيدن به سن مدرسه كاهش مي يابد. زيرا مي توانند راه حل هاي بهتري در مواجهه با شكست و ناكامي پيدا كنند .

چگـــــونه با آن كنار بياييد
روش مؤثر براي از بين بردن پرخاشگري ، آن است كه از ابتدا آنرا مهار كنيد. وقتي كه در مقابل پرخاشگري كودك خود با خشم و عصبانيت عکس العمل نشان دهيد ، به طور غير مستقيم به او مي آموزيد كه عصبانيت وسيله كارسازي براي دست يافتن به اهداف است . در عوض مي توانيد بگوييد: " وقتي از گريه كردن دست برداشتي در مورد آن با هم صحبت مي كنيم و راه حلي مي يابيم. " و به اتاق ديگري برويد. اگر فرزند شما خيلي كوچك است و نمي توانيد او را تنها بگذاريد ، پيش او بمانيد. اگر به طرف شما آمد ، او را بغل كنيد ولي تا وقتي كه آرام نشده چيزي را كه مي خواهد به او ندهيد. خود را به كار ديگري مشغول كنيد . به عنوان مثال مطالعه كنيد. با اين كار به او مي فهمانيد كه تا آرام نشود نمي تواند توجه شما را جلب كند. اغلب پرخاشگري هاي بچه ها، اگر مخاطب مورد نظر حضور نداشته باشد، زودتر متوقف مي شود. در صورتي كه كودك شما در يك مكان عمومي شروع به بدخلقي و پرخاشگري كرد، بدون توجه به نگاه ها ي مردم او را به گوشه اي خلوت ببريد و منتظر شويد تا آرام شود. به او بگوييد: " اينجا پيش تو مي مانم تا وقتيكه آرام شوي و با هم صحبت كنيم. " اگر بعد از سه يا چهار دقيقه باز هم به فرياد و گريه خود ادامه داد ، او را برداريد و از آن مكان خارج شويد .

اقــــدام پيشگيــــــــرانه
پرخاشگري ها هميشه قابل پيش بيني نيستند. كودكان به دلايل مختلفي اين كار را انجام مي دهند. به عنوان نمونه سه دليل شروع پرخاشگري را ذكر مي كنيم :

• هنگامي كه كودك شما چيزي مي خواهد ولي نمي تواند آنرا بدست آورد.
• وقتي يادگيري انجام كاري برايش دشوار باشد.
• وقتي كه خسته شده باشد.

پس با اجتناب از عواملي كه ممكن است به بهانه گيري منجر شود، مي توانيد از وقوع تنش جلوگيري كنيد. اگر مي بينيد كودك خردسالتان مي خواهد با پازلي كه خواهر بزرگترش انجام مي دهد بازي كند ، يا به او در اين بازي كمك كنيد و يا اينكه توجهش را به بازي ديگري كه بيشتر مناسب سنش باشد، جلب كنيد. از كودك خود انتظاري بيش از آنچه كه از عهده اش برمي آيد نداشته باشيد. خردسالان به اين دليل كه قدرت تحمل زيادي ندارند، نمي توانند خود را براي مدت طولاني سرگرم كنند. بنابراين كودك خردسال خود را در ساعات شلوغ روز و در صف هاي طولاني به فروشگاه و يا بانك نبريد و اگر بايد او را به جايي ببريد كه مي دانيد معطل مي شويد، براي سرگرمي او اسباب بازي و خوراكي همراه ببريد .

دعـــــــــــواي ميــــــان فــــــــــرزندان
رقابت و هم چشمي ميان فرزندان يك خانواده، پاسخي طبيعي به داشتن رقيب دائمي در جلب محبت پدر و مادر است. اگر دعواي آنها مهار نشود، روي روابط عاطفي ميان فرزندان اثر مي گذارد و شور و نشاط آنها را از بين مي برد .

چگـــونه با آن كنار بياييد
بهترين راه براي مبدل كردن دعواي ميان كودكان به صلح و آرامش، اين است كه ابتدا آنها را از يكديگر جدا كنيد تا آرام شوند. سعي نكنيد ميان آنها قضاوت كنيد، حتي اگر شاهد بوده باشيد كه يكي از بچه ها، ديگري را عمداً تحريك كرده و دعوا را شروع كرده است.( بايد براي تصحيح اين رفتار، روش تربيتي مناسبي را اتخاذ نماييد.) در غير اينصورت يا طرف يكي از آنها را ميگيريد و يا اينكه به ميدان دعوا كشيده ميشويد كه هيچكدام از آنها كمكي به شما نخواهد كرد .

اقــــــــــدام پيشگيـــــــــــــــرانه
رقابت ميان كودكان خود را نمي توانيد بطور كامل از بين ببريد ولي مي توانيد از شدت آن بكاهيد. احترام به علائق يكديگر را به كودكان خود تأکيد كنيد. به آنها بياموزيد كه نسبت به مالكيت شخصي يكديگر احترام قائل شوند و چيزي را كه به خواهر يا برادرشان تعلق دارد ، بدون اجازه بر ندارند. هيچوقت كودكان خود را با هم مقايسه نكنيد. در موقعيت هايي كه معمولاً بين كودكان اختلاف ايجاد مي شود، مقرراتي وضع كنيد. به عنوان مثال جاي هر يك را بر صندلي ماشين از قبل تعيين كنيد و يا مشخص كنيد كه هر يك از آنها چه ساعتي مي توانند برنامه تلويزيوني مورد علاقه خود را ببينند .

بازيگــــــــوشـــــــــي
فرض كنيد كه با كودك پيش دبستاني خود قرار گذاشته ايد كه بعد از مسواك زدن به رختخواب برود تا قبل از خواب برايش قصه بگوييد. ولي بيست دقيقه بعد مي بينيد كه مي خواهد ماشين هاي اسباب بازي خود را در دستشويي بگذارد. احتمالاً تا به حال چيزي شبيه به اين موضوع را تجربه كرده ايد. دليل آن اين است كه مفهوم گذشت زمان براي خردسالان كاملاً با بزرگسالان متفاوت است. وقتي كه آنها غرق در انجام كاري مي شوند فكر مي كنند تا وقتيكه فعاليت خود را به اتمام نرسانده اند زمان از حركت خود باز ايستاده است. بنابراين بازيگوشي آنها تا زمانيكه خواندن ساعت را بياموزند تمامي ندارد. گاهي پدر و مادرها مي بايست به بچه هاي خود گوشزد كنند كه وقتشان را تلف نكنند .

چگـــــــونه با آن كنار بياييد
اگر مي خواهيد فرزند خود را از فعاليتي وارد فعاليت ديگري كنيد چيزي در اين مورد به او نگوييد. به عنوان مثال شب هنگام به جاي اين كه به او بگوييد كه موقع خواب است، او را با گفتگو راجع به كارهايي كه در طول روز انجام داده است مشغول كنيد. او هم غرق در صحبت مي شود و متوجه نخواهد شد كه چه وقت از دستشويي بيرون آمده و به رختخواب رفته است.

روش ديگــــــــــــر :
چون درك مفهوم زمان براي كودكي كه هنوز به مدرسه نرفته است به زمان فعاليت هايي از قبيل خوردن آب ميوه، زمان خواب، زمان استحمام بستگي دارد، از اينرو مي توانيد برنامه بعدي را در طول روز برايش توضيح دهيد و به اين ترتيب سرعت حركتش را بالا ببريد. به عنوان مثال به او بگوييد: " بيا لباس خوابت را بپوش تا بتوانيم كتابي انتخاب كنيم و بخوانيم." اگر مي خواهيد كودك خود را به انجام كاري تشويق كنيد، مثلاًِ مي خواهيد كه اسباب بازي هايش را جمع كند، مي توانيد آن فعاليت را به صورت بازي در آوريد و بگوييد:" ببينم مي تواني تا 50 كه شمردم اسباب بازيهايت را جمع كني ! " او را مسئوليت پذير سازيد. اگر عجله داريد به او بگوييد كه ديرتان شده است و به كمك او احتياج داريد. از او بخواهيد كه كيف شما را دم در بگذارد و ظرف غذاي خودش را از يخچال بيرون بياورد. اگر اين روش نيز در مورد كودك دبستاني و بازيگوش شما مؤثر واقع نشد ، از روش جديدتري استفاده كنيد. لباسش را تنش كنيد، با موهاي شانه نشده و نامرتب با بسته هاي بيسکويت يا ميوه او را به موقع به مدرسه برسانيد. با اين روش به فرزند خود مي آموزيد كه هر چقدر هم كه مقاومت كند، بعضي كارها مانند به موقع حاضر شدن براي سرويس مدرسه را بايد در زمان خودش انجام دهد .

اقــــــــــدامات پيشگيــــــــــــرانه
هنگاميكه مي بينيد كودك شما به تلويزيون توجهي ندارد و اسباب بازي هايش را گوشه اي رها كرده است، بيشتر مستعد انجام كارها و وظائف خود مي باشد. بنابراين لوازمي را كه موجب حواس پرتي او مي شوند جمع كنيد و به طور واضح به او بگوييد كه انتظار انجام چه كاري را از او داريد. توجه كنيد كه كودك شما تمام وسايل مورد نياز خود را براي انجام كارش در اختيار داشته باشد. به عنوان مثال اگر از او مي خواهيد كه دندان هايش را مسواك كند بايد مسواك، خمير دندان و آب را در دسترس او قرار دهيد. راه ديگر جلوگيري از بازيگوشي فرزندتان اين است كه از شب قبل لباس و ديگر لوازم مورد نياز او را براي فردا صبح آماده كنيد. با اين كار نه تنها به كودك بازيگوش خود فرصت نخواهيد داد كه براي انتخاب لباسش شما را معطل كند بلكه صبح، قبل از بيرون رفتن از منزل ( به خصوص در مورد خانم هاي شاغل ) بدون عجله كارهايتان را انجام خواهيد داد. البته اگر اين كار را هر روز به طور معمول انجام دهيد، بهتر است. كودك خود را به انجام بعضي از كارها عادت دهيد. مثلاً شب: ابتدا خوردن غذا، بعد شستن دندان و خواندن داستان قبل از خواب. صبح: ابتدا پوشيدن لباس، شانه كردن مو و مرتب كردن تختخواب، خوردن صبحانه .

حاضــــــــــر جوابــــــــي
كودك با شروع دو سالگي ، خود مختاري خويش را به حيطه آزمايش مي گذارد كه يكي از راه هاي انجام اين كار حاضر جوابي به بزرگسالان است. كودك خردسال با گفتن " نمي خواهم" يا " نه" مي خواهد نشان دهد كه از دستورهاي شما خسته شده است و استقلال بيشتري مي خواهد. چگونه با اين موضوع كنار مي آييد ؟ اين موضوع پيچيده ايست. زيرا اولاً مي خواهيد كه كودكتان اولين قدم هاي خود را به طرف خود مختاري بردارد ، ثانياً نمي خواهيد كه گستاخي او را تأييد كنيد، بنابراين با حالتي جدي به او بگوييد : " نبايد اين طوري جواب بدهي، اگر با حرف من موافق نيستي اشكالي ندارد ولي بايد مؤدبانه جواب بدهي ." برايش از جملات معترضانه مناسب مثالهايي بزنيد. جملاتي مثل : " نظر من فرق دارد " يا " مخالفم " و غيــــره . به اين طريق برايش روشن سازيد كه اگر دفعه بعد اينگونه صحبت كند ارزش خود را نزد شما از دست خواهد داد. اجراي اين روش تربيتي را ادامه دهيد. اجازه ندهيد كه گستاخي او ادامه يابد تا اينكه روزي مجبور شويد عكس العمل شديدي از خود نشان دهيد.

اقــــــــــدامات پيشگيـــــــــــرانه
اگر كودكتان مخالفت خود را مؤدبانه به شما ابراز كرد، به او توجه بيشتري كنيد و به عقيده او احترام بگذاريد و به او نشان دهيد كه برا ي عقايد او احترام قائليد و اگر نظر او مخالف نظر شماست هيچ اشكالي ندارد . نكته مهم اين است كه شما مي بايست از نوع ارتباط خود آگاه باشيد. اگر از آن دسته افرادي هستيد كه مخالفت خود را با ديگران به صورت تمسخرآميزي بيان مي كنند، پس نمي توانيد از فرزند خود انتظار داشته باشيد كه رفتاري غير از اين داشته باشد. همين كه فرزند شما بتواند خودش را بيشتر كنترل كند و ياد بگيرد كه چگونه نيازها و نوميدي خود را از طرق سازنده به شما توضيح دهد، پرخاشگري، بهانه گيري و ديگر رفتارهاي منفي او مسئله ساز نخواهد بود. به او ياد بدهيد كه بتواند به شما بگويد كه چه احساسي دارد و چگونه فكر مي كند. با انجام اين روش رابطه اي قوي با فرزند خود ايجاد مي كنيد. چنين رابطه اي، هنگامي كه فرزندتان به سن بلوغ ميرسد، در حل مسائل به شما كمك زيادي خواهد كرد.