شگفت‌انگیزترین سیارات فراخورشیدی
یک سیاره فراخورشیدی (extrasolar planet) سیاره‌ای است که خارج از سامانه خورشیدی قرار دارد. تا سال 2009تعداد 373 سیاره فراخورشیدی کشف شده‌اند. بسیاری از آنها بزرگ‌تر از سیاره مشتری هستند. در میان سیاره‌های فراخورشیدی نمونه‌های شگرفی دیده می‌شوند.دانشمندان بر این باورند که سیاره‌های بیشماری بوده یا هستند که توسط ستاره خود فروبلعیده شده یا از مدار و منظومه خود به بیرون پرت شده و در فضای خالی سرگردان گشته‌اند.
قرن‌ها طول می‌کشد تا چشمان بشر، سیاراتی را که در عالم کشف شده است از نزدیک ببیند. مهم‌ترین سوالی که اخترشناسان از خود می‌پرسند این است که وقتی به این دنیاها برسیم، با چه چیزی روبه‌رو خواهیم شد؟
به نظر نمی‌رسد که ما در این جهان پهناور تنها باشیم. در 15 سال اخیر صدها سیاره دیگر در فاصله دوری از خورشید کشف شده، اما ممکن است قرن‌ها طول بکشد تا چشمان بشر بتواند آنها را از نزدیک ببیند. در حالی‌که بشر هنوز آمادگی انجام سفرهای بین سیاره‌ای را ندارد، کشفیات روزمره سیارات جدید، تعداد کل دنیاهای شناخته شده را به بیش از 450 مورد افزایش داده است. برخی از این دنیاها خصوصیاتی دارند که دانشمندان را به تعجب وا داشته است. مدارهای غیرعادی، دماهای بسیار بالا یا پایین، خورشیدهای چندگانه و ابرزمین‌هایی که می‌توانند پناهگاه حیات باشند؛ تنها چند نمونه از این یافته‌های دانشمندان هستند. یکی از سوالاتی که اخترشناسان از خود می‌پرسند این است که وقتی ما به این دنیاها برسیم، با چه چیزی روبه‌رو خواهیم شد؟ مهم‌تر اینکه این اتفاق چه زمانی روی خواهد داد؟
شگفت‌انگیزترین سیارات فراخورشیدینام: HD 188753 Abاگر از یکی از قمرهای فرضی نگاهی به این سیاره بیندازیم، غول گازی HD188753Ab را می‌بینیم که به آرامی در حال بالا آمدن از مقابل سه خورشید خود است. این مثالی نادر از سیاره فراخورشیدی است که در یک سیستم ستاره‌ای سه‌تایی کشف شده است. کاشف این سیاره، دکتر ماسیج کوناکی، سیاراتی از این نوع را «سیارات تاتوئین» می‌نامد. این نام، نام سیاره زادگاه شخصیت مشهور سری فیلم‌های جنگ‌های ستاره‌ای، لوک اسکای‌واکر است. به گفته ناسا از آنجایی‌که این سه‌گانه ستاره‌ای به زیبایی با هم هماهنگ شده‌اند، غروب خورشیدها بر روی سیاره -یا روی هر کدام از اقمار احتمالی آن- بسیار چشم‌نواز خواهد بود. با این حال، وجود این سیاره به موضوعی جنجالی بدل شده است. در سال 2007 / 1386 گروهی از دانشمندان مدعی شدند که داده‌های موجود، وجود این سیاره را که نخستین بار در سال 2005 / 1384 توسط دکتر کوناکی گزارش شد، تایید نمی‌کند. آیا این سیاره به راستی در آنجا وجود دارد؟نام: اپسیلون آندرومدا b
شگفت‌انگیزترین سیارات فراخورشیدیشکل‌گیری ابرهای چشم‌نواز و متغیر ممکن است پدیده ای عادی در سطح این غول گازی آشفته باشد. تصور می‌شود که تنها یک سمت این سیاره به سمت خورشید آن باشد که باعث می‌شود جو این بخش سیاره تا حد انفجار گرم شود. از آنجایی‌که گازهای سرگردان به طرف نیمه سرد سیاره حرکت می‌کنند، سرد شدن و ته‌نشین آنها یک حرکت گردشی را به سمت نیمه داغ سیاره ایجاد می‌کنند. در نتیجه جو متلاطم سیاره همواره به این حالت باقی می‌ماند و هیچ‌گاه آرام نمی‌گیرد. محققان رصدخانه مک‌دونالد دانشگاه تگزاس گزارش کرده‌اند که مدار سیارات موجود در این سیستم ستاره‌ای دوتایی به شدت بیضوی است که ممکن است به دلیل وجود ستاره دوم یعنی اپسیلون آندرومدا B باشد. اگرچه مدار این جفت دوتایی ناشناخته است، اما اگر مدارهای آنها بیضی بسیار کشیده باشد، خدا می‌داند که چه بی‌نظمی وحشتناکی دیر یا زود در این منظومه رخ خواهد داد.
نام: psr 1620-26 bاین سیاره پیرترین سیاره فراخورشیدی شناخته شده است که بیش از 12 میلیارد سال عمر دارد. هنگامی‌که خورشید ما در 5 میلیارد سال قبل شروع به درخشیدن کرد، این سیاره بیش از 7 میلیارد سال سن داشته است. عمری که در بین سیارات شبیه عمر نوح پیامبر (ع) است. با توجه به فاصله 12هزار سال نوری این سیاره از زمین، اخترشناسان شک دارند که بشر روزی بتواند درخشش خورشید تپ‌اختر آن را بر فراز ابرهای این غول گازی به چشم خود ببیند. تلالو تعداد بیشماری از ستارگان خوشه کروی M4 در آسمان آبی رنگ این سیاره قابل مشاهده است. سیستم ستاره‌ای دوتایی و نزدیکی این سیاره به یک خوشه کروی ممکن است منجر به عاقبت بدی برای بزرگ خاندان سیارات شود. حرکت آرام سیستم ستاره‌ای به سمت هسته خوشه کروی ممکن است به تصادف آن با یکی از ستارگان همسایه منجر شود. اتفاقی که نتیجه آن پرتاب شدن سیاره به خارج از سیستم ستاره‌ای و سرگردانی ابدی آن در فضای بین‌ستاره‌ای خواهد بود.نام: CoRot 7b
اگر با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت کنید، 1000 سال طول می‌کشد تا به سیاره CoRot 7b بروید و به خانه بازگردید، البته اگر زمین خانه شما باشد. احتمالا کاوشگرهای رباتیک نخستین نمایندگان زمینی هستند که بر روی این دنیای مذاب قدم می‌گذارند. با حرارتی نزدیک به 2600 درجه سانتی‌گراد، قسمتی از سیاره که همواره رو به خورشید آن است حالتی مذاب دارد و کاوش آن دشوار خواهد بود. با این وجود، در نزدیکی نیمه تاریک سیاره ممکن است موارد غافلگیرکننده‌ای در انتظار ما باشد. یخ‌های مذاب و بخار ممکن است در مجاورت این منطقه وجود داشته باشد.نام: فم‌الحوت b
سیستم حلقوی این سیاره که شاید 10 برابر بزرگ‌تر از حلقه‌های زحل است، بسیار شگفت‌انگیز است. احتمالا چندین قمر درون این حلقه‌ها در حال گردش به دور سیاره هستند. این سیاره به نسبت جوان که هم اندازه مشتری است، در لبه داخلی یک صفحه عظیم از گاز و خرده‌سنگ قرار دارد که ستاره فم‌الحوت را احاطه کرده‌اند. دانشمندانی که تصور می‌کردند یک سیاره ممکن است در این صفحه وجود داشته باشد، چشمان قوی هابل را به سمت آن نشانه رفتند. در سال 2008 / 1387 وجود این سیاره تایید شد. این سیاره نخستین سیاره فراخورشیدی است که در نور مرئی کشف شده است.نام: Gliese 581 d
نخستین چیزی که ممکن است توجه بازدیدکنندگان سیاره Gliese 581 d را به خود جلب کند، دشواری حرکت روی آن است. با جرمی 7 برابر جرم زمین، جاذبه سطح این سیاره احتمالا دو برابر جاذبه زمین است. اما هدف بشر کاوش سطح این سیاره نیست: بخش اعظم این سیاره از آب پوشیده شده و در آب احتمال وجود حیات هست. این سیاره به ستاره خود قفل شده و همانند ماه فقط یک سوی آن رو به ستاره قرار دارد. همچنین در این سیاره اثر گلخانه‌ای جوی وجود دارد. سمت تاریک سیاره نیز سرد و احتمالا یخ‌زده است. بین این دو دنیا و در ناحیه انتقالی ممکن است سکونت‌گاهی یافت شود که انسان بتواند در آن سکنی گزیند. به امید آن روز، پیام‌هایی از زمین در سال 2009 / 1388 توسط رادیو تلسکوپ DSS-437om واقع در کانبرا استرالیا به این سیاره مخابره شد. نخستین جواب احتمالی از این سیاره در سال 2049 / 1428 به زمین خواهد رسید.
نام: GJ 1214 b
در حالی‌که شما بر روی خشکی کوچکی که ممکن است در این سیاره وجود داشته باشد ایستاده‌اید، شاهد غروب ستاره کوتوله قرمز این سیاره در پشت افق یک اقیانوس داغ هستید. گرداب‌هایی که از آسمان به پایین رها می‌شود، ناشی از وجود جو غلیطی هستند که اجازه تبخیر شدن را حتی در دمای 260 درجه سانتی‌گراد به آب نمی‌دهد. شما بر روی یکی از کوچک‌ترین سیارات فراخورشیدی شناخته شده ایستاده‌اید. با توجه به اینکه بر روی سیاره ما حیات در دمای 140 درجه سانتی‌گراد نیز یافت می‌شود، تعجب‌آور نخواهد بود اگر شما متوجه سایه‌هایی بشوید که زیر سطح این دنیای آبی حرکت می کنند.
فرآوری:م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تیبیان
