-
اختلال خوابگردی
اختلال خوابگردی یکی از اختلالات خواب و در زمره بدخوابی‌ها طبقه‌بندی شده است. بر اساس DSMIV بدخوابی‌ها شامل بی‌خوابی اولیه ، پرخوابی اولیه ، نارکولپسی ، اختلالات خواب مربوط به تنفس ، اختلالات خواب ریتم شبانه روزی ، اختلال کابوس (اختلال اضطراب رویا) ، اختلال وحشت خواب ، پاراسومینا و اختلال خوابگردی می‌باشد. خوابگردی به مجموعه حرکتی ناهوشیاری اطلاق می‌گردد که طی خواب به صورت اعمال کم و بیش هماهنگ شده (برخاستن، راه رفتن، اجرای یک وظیفه ساده) متجلی می‌شود خاطره‌ای از این رویداد در بیداری باقی نمی‌ماند. این پدیده در کودکان و نوجوانان و نیز در افراد هیستریک و پاره‌ای از مصروعین مشاهده می‌شود.
● زمان و نحوه خوابگردی
زمان اختلال در اولین قسمت خواب شب اتفاق می‌افتد. معمولا خوابگرد از جا بلند می‌شود و از رختخواب بیرون می‌رود و قدم می‌زند. اگر فرد خوابگرد را در خلال خواب بیدار کنند، دوباره به رختخواب می‌رود. نگاه فرد خوابگرد ثابت است و معمولا چشم‌های او باز هستند. بعضی از آنها از پله‌ها بالا می‌روند و گاهی اعمال کم و بیش پیچیده‌ای را انجام می‌دهند. البته علیرغم پیچیدگی اعمال می‌توان به کارآمدی و هماهنگی روانی- حرکتی اعمال تردید کرد. وقتی فرد از خواب بر می‌خیزد معمولا چیزی از راه رفتن و اعمال خود را به یاد نمی‌آورد.
گاهی خوابگردی همراه با تظاهرات وحشت مشاهده شده است. در اینصورت اگر اطرافیان ، کودک را بیدار کنند، ممکن است موجب پرخاشگری او بشود. خوابگردی ، در پسران بیشتر مشاهده شده است و غالبا در سوابق خانوادگی آنها چنین اختلالی وجود داشته است فراوانی این اختلال را در بچه‌ها ۱ تا ۵ درصد گزارش کرده‌اند و عموما تا قبل از بلوغ خاموش می‌شود.
● ضوابط تشخیص اختلال خوابگردی
بر اساس DSMIV ضوابط تشخیصی این اختلال به شرح زیر می‌باشد:
▪ دوره‌های مکرر بیرون آمدن از رختخواب و راه رفتن که معمولا در ثلث اول یک دوره اساسی خواب پدیده می‌آید.
▪ ضمن خوابگردی ، شخص چهره‌ای فاقد احساس و چشم‌هایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای مکالمه با او نسبتا بی‌تفاوت است و به دشواری می‌توان او را بیدار نمود.
▪ پس از بیداری ، شخص نسبت به دوره اختلال دچار فراموشی است.
▪ چندین دقیقه پس از بیداری ، رفتار و فعالیت روانی شخص اختلال نشان نمی‌دهد. (در ابتدا ممکن است بطور خفیف نسبت به زمان و مکان فراموشی نشان بدهد).
▪ خوابگردی موجب ناراحتی قابل ملاحظه بالینی و تخریب در عملکرد اجتماعی ، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم می‌گردد.
▪ اختلال ناشی از تاثیر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده یا یک اختلال طبی کلی نمی‌باشد.
● ضوابط تشخیص اختلال بر اساس ICD-۱۰
ضوابط این اختلال بر اساس طبقه بندی بین‌المللی اختلال‌های روانی سازمان بهداشت جهانی (ICD-۱۰) همانند ضوابط DSMIV است و در این طبقه‌بندی تاکید شده است که راه رفتن در خواب را باید از حملات صرع روانی- حرکتی متمایز کرد. صرع روانی- حرکتی به ندرت تنها در شب اتفاق می‌افتد. در طول حمله صرع بیمار نسبت به محرک‌های محیطی کاملا بی‌توجه و حرکات تکراری از قبیل بلعیدن و مالش دستها در آنها شایع است.
● علت شناسی
علت اختلال‌های خواب متفاوتند. در مطالعاتی مشخص شده است که درجه روان آزادگی‌های اضطراب و هراس در خوابگردی بویژه در خوابگردی وحشت آمیز بالاست. در نظر عده‌ای از محققان ، خوابگردی ناشی از رشد نایافتگی دستگاه‌های عصبی و اندامی است اما این رشد نایافتگی با درجات متفاوت گزارش شده است.
عوامل تنیدگی و استرس روانی و محیط را هم می‌توان از علل بروز خوابگردی برشمرد. در این روی آورد، خوابگردی نوعی برون‌ریزی حرکتی اضطراب تنیدگی‌های روانی است. از نگاهی دیگر چون خوابگردی مانع جریان طبیعی خواب متناقض (وهله رکات سریع چشم و سست شدن تنود عضلانی ، REM) می‌شود و امکان خواب دیدن را از بین می‌برد، فرضیه شکست در امکانات ذهنی بدن از بین می‌رود، فرضیه شکست در امکانات ذهنی‌سازی و متوجه شدن انرژی کشانند‌ه‌ای به سوی راه‌های برون‌ریزی حرکتی را مطرح می‌کند. به عبارت دیگر ذهنی سازی به اعمال حرکتی – روانی ناهشیار تبدیل می‌شود. مطالعات آزمایشگاهی موج‌نگاری مغزی (EEG۹) نشان داده است که خوابگردی بیشتر در مواقعی اتفاق می‌افتد که شخص خواب نمی‌بیند.
بعضی مولفین عقیده دارند که خوابگردی یک مکانیسم جابه‌جایی از آرزوهای نهفته فرد و همچنین بان نمادین و ناهشیار کمبود مادرانه است. کودک برای جذب این مبحث بطور ناهشیار به دنبال مادر می‌گردد. به این نیاز ، احساس عدم امنیت روانی را که عموما در فضای خانواده‌های متشنج مشاهده می‌شود می‌توان اضافه کرد. به همین دلیل خوابگردی پس از مشاجرات خانوادگی در کودکان بروز می‌کند.
● درمانگردی
به نظر می‌رسد روان درمانگری در تخفیفی اختلال خوابگردی برای کاهش سطح اضطراب و تنیدگی موثر واقع شود. اما مولفان روش دارو درمانگری را تقریبا در همه موارد نتیجه بخش دانسته‌اند. عده‌ای هم در مورد کارآیی اقدام‌های دارویی و عوارض جانبی آن تردید کرده‌اند. در هر صورت به شرط تجویز روانپزشک و متخصص امر ، مصرف آمی نپتین به مدت یک‌ماه و به مقدار یک قرص یا نصف قرص پیش از خواب توصیه می‌شود. در ماه دوم مصرف دارو به نصف تقلیل داده وسپس درمان دارویی متوقف می‌شود.
در کنار درمانگری باید توجه‌داشت که نبایستی این افراد را از خواب بیدار کرد. گر چه این افراد پس از مدت کوتاهی به رختخواب بر می گردند اما نیاز به مواظبت دارند. در پاره‌ای از موارد ، رد شدن از پنجره و یا افتادن در داخل اشیا و مواردی از این قبیل هم گزارش شده است که می‌تواند خطرساز باشد. با مواظبت صحیح و بدون توسل به زور اجبار می‌توان از خطر احتمالی جلوگیری نمود.
شبکه رشد
