معرفی رشته مهندسی شهرسازی

سال 90 اولین سال تحصیلی بود که دانشگاه پیام نور اقدام به ارائه رشته مهندسی شهرسازی نمود که حالا خوشبختانه یا متاسفانه این رشته هم اکنون در بعضی از واحد های دانشگاهی پیام نور تدریس می شود که گاها در بعضی واحد ها با مشکلات از جمله کمبود وقت کلاس و عدم داشتن سیلابس درسی معین مواجه شد
اما این رشته یه رشته بسیار زیبا و متنوع است
ابتدا به معرفی بخشی از این رشته خواهیم پرداخت:
مهندسی شهرسازی یکی از رشته های پر اهمیت و جذاب در مجموعه رشته های آزمون سراسری است که داوطلب در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی می تواند آن را انتخاب کند.
در نیم قرن اخیر توجه بسیاری به رشته مهندسی شهرسازی شده است و دانشکده و کالجهای معروف بسیاری به آن روی آورده اند. این رشته، امروزه، کمک شایانی به حل معضلات در سطح شهر و کل جوامع کرده است و توانسته جایگاه ویژه ای برای خود کسب کند.
در کشور ما نیز نیاز بسیاری به متخصص و کارشناس در این رشته احساس شده و می شود و دانشگاههای مختلفی، سعی بر تاسیس و ایجاد این رشته نموده اند. در سطح مدیران کشور نیز کم کم، نیاز به رشته ای همچون شهرسازی احساس شده است و بسیاری از مدیران شهری سعی در فرا گرفتن این دانش، بصورت دانشگاهی و غیره داشته اند. به عنوان نمونه، در حالی که تا چند سال پیش، معدودی از شهرداران در سطح کشور، دارای تحصیلات در زمینه شهرسازی بودند، اما امروزه، این تعداد به شدت افزایش یافته و کم کم سایر مدیران نیز نیاز به کسب این دانش را احساس نموده اند.
علاوه بر انجام عملیات عمرانی، محاسبات سازه، بحثهای معماری و … که اکثرا بر روی تک بنا و یا یک محدوده مشخص متمرکز هستند، نیاز بسیار زیادی به رشته ای همچون شهرسازی احساس می شود تا بتواند علاوه بر این مباحث، در سطحی کلان تر وارد صحنه شده و بتواند مباحثی همچون اقتصاد، روان شناسی، آمار، سوانح طبیعی (زلزله و …)، مدیریت، حمل و نقل، ترافیک و … را با مسائل فوق ترکیب کرده و نتیجه ای بهینه را سبب شود.
رشته شهرسازی، در واقع مفصلی بین علوم گوناگون است، از علوم انسانی گرفته، تا علوم فنی و مهندسی، همانند عمران، تاسیسات، ترافیک، حمل و نقل و … و هنر، همانند طراحی، معماری و … .
● محورهای اصلی رشته مهندسی شهرسازی
در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. که عبارت اند از:
۱) برنامه ریزی شهری
۲) برنامه ریزی حمل و نقل
۳) برنامه ریزی منطقه ای
۴) برنامه ریزی شبکه های زیرساختی
۵) برنامه ریزی محیط زیست
۶) طراحی شهری
ترکیب این شش دانش، متخصصان را قادر می کند که تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی قرار دهندو برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.
● بازار کار
این رشته هم اکنون در سطح جهانی دارای بازار کار فراوانی است و به علت نوپا بودن و همچنین به علت آن که دارای زمینه های کاری متفاوت و متنوعی است، هنوز بازار کار آن اشباع نشده است. به عنوان نمونه، کشور کانادا، بالاترین امتیاز را برای اشخاصی که دارای مدرک شهرسازی هستند، جهت مهاجرت و یا ادامه تحصیل، قائل است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که تا ۵ سال پیش، این رشته تنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری وجود داشته است و به تازگی در مقطع کارشناسی نیز فعالیتهایی صورت گرفته است، بنابراین با بازار کار اشباع از نیروی کار مواجه نیستیم.
از آن جا که این فارغ التحصیلان علاوه بر تواناییهای یک مهندس شهرساز، از نظر علمی و نظری وپژوهشی در یک زمینه خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین جهت کارایی بیشتری نیز دارند و از مطالب فراگرفته شده می توانند در زمینه های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی تر و همچنین پژوهشی ، استفاده نمایند. این گونه فارغ التحصیلان ضمن آن که می توانند در تمام محلیهای جذب فارغ التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسوولیتهای بالاتر و سنگین تر علمی،پژوهشی و اجرایی را به عهده می گیرند. پس از پایان دوره دکترای تخصصی ، امکان همکاری در دانشگاهها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیات علمی برایشان میسر می گردد.
زمینه های کاری رشته شهرسازی در ایران بسیار متفاوت و متنوع است، در بخش دولتی، در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شهرداریها، وزارت کشور، استانداریها و سایر ارگانهای وابسته به وزارت کشور، وزارت مسکن و شهرسازی و… و در بخش خصوصی، در شرکتهای مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و … . در ذیل به برخی از زمینه های کاری اشاره می شود:
۱) تهیه طرحهای شهری و منطقه ای(جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستان، هادی)
۲) مشاوره در امور شهری و منطقه ای به مدیران و مسئولان رده بالا.
۳) فعالیت در شهرداریها.
۴) فعالیت در استانداریها.
۵) فعالیت در وزارتخانه های مربوطه(مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشور).
۶) نظارت بر ساختمانهایی با ارتفاع بیش از ۸ طبقه بر طبق قانون.
۷) انجام پروژه های محوطه سازی، تفکیک زمین، طراحی محله و …
۸) برنامه ریزی و طراحی شهرکهای گوناگون (مسکونی، صنعتی، تجاری)
۹) برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید.
۱۰) مکان یابی عناصر و کاربریهای گوناگون شهری.
۱۱) توانایی راه اندازی و استفاده از سیستم gis.
۱۲) فعالیت گروهی با سایر تخصصها در پروژه های گوناگون.
۱۳) فعالیت در مشاوران خصوصی و نیمه خصوصی شهرسازی، معماری، راه و ساختمان، طراحی شهری، برنامه ریزی منطقه ای و….
۱۴) تدریس دانشگاهی (که امروزه به علت افزایش تعداد دانشگاهها و پذیرفته شدگان در این رشته، به شدت با کمبود استاد مواجه هستیم).
۱۵) استفاده از تخصص رشته های دیگر و این رشته بصورت توام و در نتیجه افزایش کارآیی و تاثیرگذاری (همانند استفاده مشترک از رشته عمران و شهرسازی که می تواند علاوه بر مسائل سازه و عمرانی، زمینه کاری در مباحثی همچون، مطالعه طرحهای بالادست، محوطه سازی، مسائل طراحی و … را فراهم آورد)

● ادامه تحصیل
زمینه ادامه تحصیلات در مقطع دکتری در این رشته، چه در خارج و چه در داخل و بویژه بورسیه از سازمانهای گوناگون وجود دارد. لازم به ذکر است که رشته شهرسازی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در ایران دانشجو می پذیرد. در مقطع کارشناسی، نخستین گروه از دانشجویان رشته شهرسازی در سال ۱۳۸۲ فارغ التحصیل شدند. ولی در مقطع کارشناسی ارشد، این رشته از سابقه طولانی برخوردار است و در مقطع دکترا نیز تعدادی از دانشگاه های کشور شروع به فعالیت کرده اند و دانشجویانی نیز فارغ التحصیل شده اند.
● توان مندی ها و ویژگی های لازم
دانشجوی رشته ی شهرسازی باید اطلاعات عمومی خوبی داشته باشد و در دانشگاه نیز به این اطلاعات عمق و وسعت بیشتری ببخشد. رشته ی شهرسازی نیاز به مطالعه ی زیاد، کارهای فیزیکی گسترده و برداشت های میدانی بسیاری دارد و به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. هم چنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته و در طراحی زبردست باشد. به خصوص دانشجویان رشته ی کارشناسی ارشد طراحی شهری که باید در طراحی توانا باشند. برای همین در آزمون کارشناسی ارشد این رشته، امتحان طراحی گرفته می شود. دانشجوی این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روان شناسی رنگ ها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری، رسم فنی، پرسپکتیو، هندسه ی فضایی ، مدل سازی، ریاضی و مسایل انسانی و علاقه مند باشد و بداند که در طی تحصیل باید کارهای تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد.
در سطح کارشناسی از دانشجوی شهرسازی انتظار می رود که دید هندسی و درک فضا داشته باشد و بتواند در طراحی، فضا را به صورت دوبعدی و سه بعدی تصویر کند. هم چنین باید در ریاضیات به ویژه آمار مسلط باشد چون جمع آوری و تحلیل اطلاعات تحقیقات این رشته، نیاز به آمار و تحلیل آماری دارد و در نهایت تسلط به زبان انگلیسی و آشنایی با کامپیوتر در دنیای امروز عامل مهمی در موفقیت یک دانشجو است.
● درس های مهم در این رشته
ضرایب و عنوان درس های اختصاصی رشته ی شهر سازی در آزمون سراسری به شرح زیر است: ریاضیات:۴، فیزیک مکانیک:۴، شیمی:۱
برخی از دروس‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل عبارت اند از: شهرشناسی،‌ درک‌ و بیان‌ محیط‌ شهری‌، بوم‌شناسی‌ طبیعی‌ و ریاضیات‌ در شهرسازی‌، کارگاه‌ بیان‌ تصویری‌، کاربرد هندسه‌ در شهرسازی‌ ،زبان‌ تخصصی‌ .کاربرد نقشه‌برداری‌، کاربرد رایانه‌ در شهرسازی‌، تاریخ‌ و فرهنگ‌ شهرنشینی‌ جهان و ایران‌، آشنایی‌ با مبانی‌ معماری‌ وساختمان‌، مبانی‌ مهندسی‌ شبکه‌ حمل‌ و نقل‌، کارگاه‌ مهندسی‌ شبکه‌ حمل‌ و نقل‌‌، مبانی‌ مهندسی‌ تأسیسات‌ شهری‌، کارگاه‌ مهندسی‌ تأسیسات‌ شهری‌، طراحی‌ و کاربرد نظام‌ اطلاعات‌ ، آمار و روش‌های‌ کمی‌ ، آشنایی‌ با مصالح‌ و ساخت‌ ، جغرافیای‌ شهری‌ ، جامعه‌شناسی‌ شهری‌ ، اقتصاد شهری‌ ، کارگاه‌ مطالعات‌ شهری‌، مبانی‌ و روش‌های‌ برنامه‌ریزی‌ شهری‌ ، مبانی‌ و روش‌های‌ طراحی‌ شهری‌ ، کارگاه‌ برنامه‌ریزی‌ شهری‌، کارگاه‌ طراحی‌ شهری‌، مبانی‌ و روش‌های‌ برنامه‌ریزی‌ مسکن‌ ، کارگاه‌ برنامه‌ریزی‌ مسکن‌، کارگاه‌ طرح‌های‌ اجرایی‌ ، شناخت‌ فضاهای‌ شهری‌ ایران‌ ، روش‌ تحقیق‌ در شهرسازی‌ ، کارگاه‌ آماده‌ سازی‌ زمین‌، کارگاه‌ برداشت‌ کاربری‌ ، طرح‌ نهایی‌.
● دانشگاه هایی که در رشته مهندسی شهرسازی پذیرش می کنند
رشته شهرسازی از سال ۱۳۶۵ در دانشگاه تهران تدریس می شود. قبل از انقلاب نیز برای مدت کوتاهی در سالهای ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ این رشته در دانشگاهها تدریس می شد. پس از دانشگاه تهران، در سال ۱۳۶۹، دانشگاه شهید بهشتی (دانشکده معماری و شهرسازی) در این رشته دانشجو پذیرفت. سپس دانشگاههای علم و صنعت، تربیت مدرس، شیراز ، هنر اصفهان و آزاد اسلامی نیز جهت تربیت کارشناسان شهرسازی اقدام به پذیرش دانشجو کردند. هم اکنون رشته مهندسی شهرسازی در مقطع کارشناسی ارشد دو گرایش زیر را شامل می شود: برنامه ریزی شهری و طراحی شهری و مدیریت شهری

● وقتی شهر را می سازی، روز هم باید داشته باشی…
اولین بار سال ۱۹۴۹ پروفسور کارلوس ماریا دلاپائولرا، استاد دانشگاه بوینوس آیرس آرژانتین، ۸ سپتامبر را به عنوان روز جهانی شهرسازی بنیانگذاری کرد و امسال ۵۶ سالی ست که این روز را در بیش از ۴۰ کشور دنیا جشن می گیرند. کشورهایی مثل کانادا، جامائیکا، استرالیا، ایالات متحده، هلند، انگلستان، سریلانکا، پاکستان و… از این جمله هستند کشور ما از دوسال گذشته به جمع این کشورها پیوسته است.
● چرا مهندسی شهرسازی را انتخاب می کنیم ؟
▪ جون ترکیبی از ریاضیات ، هنر و علوم محیطی است.
▪ چون هیچ فارغ التحصیل مهندسی شهرسازی به دنبال کار نمی گردد.
▪ چون امکان گرفتن بورس تحصیلی برای اعزام به خارج از کشور وجود دارد.
▪ چون امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکترا در ایران وجود دارد.
▪ چون در دانشگاه شیراز در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارایه می شود.
▪ چون باعث رشد خلاقیت ، نوآوری و مهارت فردی و گروهی می شود.

● درس های رشته
۱ آشنایی با برنامه‌ریزی و طراحی محیط
۲ آشنایی با مبانی معماری و ساختمان
۳ آشنایی با مصالح و ساخت
۴ آشنایی با منظرسازی شهری
۵ آمار و روش‌های کمی در شهرسازی
۶ اقتصاد شهری
۷ انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن
۸ بلایا و س*****تگاه‌های انسانی
۹ بوم‌شناسی طبیعی و انسانی
۱۰ تاریخ اسلام
۱۱ تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان
۱۲ تربیت بدنی ۲
۱۳ جامعه شناسی شهری
۱۴ جغرافیای شهری
۱۵ حقوق و قوانین شهری
۱۶ درآمدی بر شهرشناسی
۱۷ درک و بیان محیط شهری
۱۸ روش تحقیق در شهرسازی
۱۹ زبان تخصصی
۲۰ زبان خارجی
۲۱ سمینار شهرسازی
۲۲ شناخت فضاهای شهری ایران
۲۳ طراحی و کاربرد نظام اطلاعات
۲۴ طرح نهائی
۲۵ علم و هنر شهرسازی
۲۶ فارسی
۲۷ مبانی اقتصاد
۲۸ مبانی جامعه‌شناسی
۲۹ مبانی جغرافیا
۳۰ مبانی مهندسی تاسیسات شهری
۳۱ مبانی مهندسی شبکه حمل و نقل
۳۲ مبانی و روشهای برنامه ریزی مسکن
۳۳ مبانی و روشهای برنامه‌ریزی شهری
۳۴ مبانی و روشهای طراحی شهری
۳۵ متون اسلامی (آموزش زبان عربی)
۳۶ مدیریت و سازمان اجرایی شهری
۳۷ معارف اسلامی ۲
۳۸ کاربرد رایانه در شهرسازی
۳۹ کاربرد ریاضیات در شهرسازی
۴۰ کاربرد نقشه‌برداری در شهرسازی
۴۱ کاربرد هندسه در شهرسازی
۴۲ کارگاه آماده‌سازی زمین
۴۳ کارگاه برداشت کالبدی
۴۴ کارگاه برنامه‌ریزی شهری (کاربری زمین)
۴۵ کارگاه برنامه‌ریزی مسکن
۴۶ کارگاه بیان تصویری ۱
۴۷ کارگاه بیان تصویری ۲
۴۸ کارگاه طراحی شهری
۴۹ کارگاه طرحهای اجرایی
۵۰ کارگاه مطالعات شهری
۵۱ کارگاه مهندسی تاسیسات شهری
۵۲ کارگاه مهندسی شبکه حل و نقل