-
کارتن خوابها در ایران
زاغه نشینی و آلونک نشینی درگذشته از دید منتقدان و جامعه شناسان لکه ننگی به شمار می رفت . حال پایتخت ایران علاوه بر این مشکل ، با کارتن خوابی انبوه شهروندان مواجه است . در شهر قم حتی قبرستان نشینی و قبرستان خوابی هم رایج است .
● عناوینی از چند خبرگزاری :
هفده نماینده مجلس پیشنهاد طرح الزام دولت به اقدام قانونی جمع آوری و ساماندهی کامل مجموعه افراد کارتن خواب را مطرح کرده اند.
رییس شورای شهر تهران می گوید تعدادی از کارتن خواب ها دچار بیماریهایی همچون ایدز و هپاتیت هستند.
مدیر کل آسیب های اجتماعی شهرداری تهران گفت شهرداری هر شب به کمک چهار گشت سیار پس از جمع آوری زنان کارتن خواب آنها را تحویل مراجع ذیربط می دهد.
ساکنان تهران هنگامی که از میدان هایی چون محمدیه ، امام خمینی یا خیابان ولی عصر می گذرند، کارتن خواب ها را می بینند. اما مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران تاکید می کند که در سال جاری کارتن خوابی در تهران وجود نداشته و طرح های این نهاد برای بی خانمان های موقت است . آیا مورد کارتن خوابی هم مانند بسیاری از مشکلات اجتماعی رو به افزایش در سالهای اخیر، نخست باید انکار شود و در صورت بروز انفجاری این آسیب ها، مورد تایید قرار گیرد؟
سعید مدنی پژوهشگر مسایل اجتماعی می گوید: این واقعیت در وهله نخست تکذیب می شد اما بتدریج مسوولان پذیرفتند که جا برای انکار این پدیده بویژه در فصل زمستان نیست . اکنون دیگر تلاش می شود با این پدیده مقابله کنند. سعید مدنی در توضیح علت های کارتن خوابی و اینکه چه سیری طی می شود که کسی کارتن خواب می شود می گوید:
کارتن خوابها در ایران ترکیب متنوعی هستند از افرادی که دچار مشکلات جدی اجتماعی و اقتصادی شده اند و امکانات لازم را برای داشتن یک سرپناه بخصوص در شب از دست داده اند. فقرا، معتادان یا کودکان فراری و خیابانی و همینطور مهاجرین و کارگران فصلی که مجبور می شوند شب بدون سرپناه باشند. الان بخصوص که هوا سرد است اینها در تهدیدهای جانی قرار دارند.
بر اساس آمار رسمی در کشور ما دوازده میلیون نفر زیر خط فقر مطلق قرار دارند و این به معنای آن است که این افراد فاقد توانایی ایجاد یک سرپناه برای خود هستند. ما حداقل چهار میلیون معتاد در جامعه داریم که هر کدام در مراحلی از اعتیاد هستند. با افزایش روز افزون کودکان فراری و خیابانی و مخصوصا دختران ، طبیعی است که آثار و عوارض بعدی این مشکلات یکی اش هم کارتن خوابی است که اساسا از قطع ارتباط های خانوادگی و فقر می آید.
از سوی شهرداری تهران اعلام شده که در گرمخانه ها یا سرپناه های بی خانمان ها هیچ زنی نگهداری نمی شود. آیا کارتن خواب ها همه مذکرند و اگر نه ، پس به زنان و دختران بی خانمان و کارتن خواب چه توجهی می شود؟ سعید مدنی آمار اعلام شده و رسمی زنان کارتن خواب را 2 درصد کل این افراد ذکر می کند و می افزاید:
تا آنجا که من اطلاع دارم یک گرمخانه در تهران توسط یک مرکز غیر دولتی اداره می شود که به زنان و دختران کارتن خواب اختصاص دارد اما با توجه به گستره جغرافیایی وسیع تهران دسترسی به یک مرکز برای همه مشکل است و تنها معدودی می توانند از این امکان استفاده کنند .
کارتن خوابی که به گفته سعید مدنی غیر از تهران در کلان شهرهایی چون مشهد، تبریز، شیراز ، اصفهان یا اهواز نیز مشاهده می شود، از توسعه نامتوازن کل جامعه ایران در سالهای اخیر ناشی می شود و پدیده هایی چون حاشیه نشینی ، اعتیاد، مهاجرت ، فرار از خانه ، بیکاری و بی برنامگی ، نوعی بی هنجاری ارزشی در سطح اجتماع ایجاد کرده است . آیا کارتن خوابی ، تنها مختص رده سنی خاصی است ؟ آیا آماری دراین زمینه در ایران وجود دارد؟
برخی اظهارات در سال های 82 و 83 حاکی از این است که متوسط سنی اینها 25 تا 45 سال است اما واقعیت این است که افراد جمع آوری شده لزوما کل کارتن خواب ها را نمایندگی نمی کنند. بخصوص اینکه ما در ایران با پدیده یی مواجه هستیم که تعدادی از کارتن خواب ها اوایل پاییز یا زمستان برای حفظ جان خود سعی می کنند جرم های کوچکی انجام دهند تا آنها را به زندان ببرند و به این وسیله دست کم از فضای گرم و غذا بهره مند باشند. در زندان های ایران هم میانگین سنی 21 تا 25 است . به اعتقاد من می توان گفت مجموعه کارتن خواب ها یک فاصله سنی 15 تا 45 سال را تشکیل می دهند. خوشبختانه تعداد موارد سالمندان کارتن خواب کمتر گزارش می شود.
در گرمخانه یا همان سرپناه موقتی کارتن خواب ها، به کارگران فصلی و ساختمانی که از استانها و مناطق محروم مثل کردستان ، لرستان یا کرمانشاه و چهارمحال و بختیاری به تهران می آیند و در زمستان بیکارند، جا داده می شود. گفته می شود برخی شب های زمستان تا 18 هزار کارگر فصلی در گرمخانه های تهران پذیرش می شوند. اما آیا رانده شدگان به اعماق اجتماع ، بیکاران و معتادان و فراریان به خدمات بهداشت روانی نیاز ندارند؟ مگر نه اینکه طبق آمار ، اکثر آنها دچار مشکلات جدی روحی هستند؟ باید گفت در مراکز موجود خدمات مددکاری یا اصلا وجود ندارند یا بسیار محدودند.
رسول خادم رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران می گوید تعدادی از کارتن خواب ها دچار بیماری هایی همچون هپاتیت و ایدز هستند اما بیمارستان های وزارت بهداشت به دلیل عدم اعتبار، آنها را پذیرش نمی کنند.
رییس سرای احسان کهریزک می گوید همه نوع بیماری را می توان میان کارتن خواب ها پیدا کرد. از گال و شپش گرفته تا ایدز و هپاتیت . نصرت الله داهی می افزاید در حال حاضر 7 مورد بیمار ایدزی در مرکز وجود دارد. اکثر مددجویان منتقل شده به این نهاد نیازمند درمان ارتوپدی و جراحی هستند که به بیمارستان های شهر منتقل می شوند و هزینه ها نیز یا توسط سرای احسان کهریزک یا کمک نیکوکاران پرداخت می شود.
آیا کارتن خوابی جرم است و مجازات دارد؟
در جایی که بی خانمان ها نیاز به حمایت و ریشه یابی علت بی خانمانی دارند، گاه آنها را به عنوان ولگرد دستگیر هم می کنند. آیا کارتن خوابی یا خیابان خوابی جرم است ؟ محمد علی دادخواه وکیل عضو کانون مدافعان حقوق بشر می گوید:
از نظر قانون این جرم محسوب نمی شود چون تکالیف دولت هاست که باید در خصوص تامین امنیت و بهداشت و فرهنگ افراد جامعه اقدام کنند و این برمی گردد به عدم اجرای تکالیف دولتها. مضاف بر اینکه برابر اصل قانونی بودن جرم و مجازات ما جرمی به نام کارتن خوابی نداریم .
اما در سطح شهر وقتی گشت های شهرداری اقدام به جمع آوری خیابان خواب ها و بی خانمان ها می کنند، مستمسک شان چیست؟ دادخواه می گوید:
دو بهانه برای این کار هست . یکی اینکه به آنها کمک کنند تا در وضعیت بهتری قرار گیرند و دیگر اینکه برخی از آنها را ولگرد تلقی می کنند . ذات ولگردی در نهایت به عنوان کسی که شغل و اقامتگاه مشخصی ندارد، قابل تعقیب است اما کارتن خواب کسی است که اجتماع نتوانسته شغل برایش تامین کند و این چیزی نیست که قابل تطبیق با مورد ولگردی باشد .
مطابق مواد 22 و 23 اعلامیه حقوق بشر، هر عضو جامعه حق امنیت اجتماعی دارد و مجاز است به وسیله مساعی ملی و همکاری بین المللی ، حقوق اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی خود را که لازمه مقام و نمو آزادانه شخصیت اوست ، به دست آورد. حق سرپناه ، حق بازیافتن کرامت انسانی و حق تلاش برای بازگشت به هنجارهای اجتماعی برای بی خانمان ها و کارتن خواب ها نیز از این جمله اند.
منبع :دویچه وله
روزنامه اعتماد
