پژواك فطرت‌های پاك و بی‌آلایش
در واقع تا زمانی كه موسیقی‌های بی‌اساس در گوش ما نجوا می‌كند دیگر كسی به موسیقی اقوام ایرانی گوش نمی‌دهد و این در حالی است كه موسیقی بومی و.... مناسبت‌های تاریخی، فرهنگی، هنری و دینی هركدام از پس هم می‌آیند و می‌روند، اما دریغ از توجهی هرچند سطحی به موسیقی بومی ایران كه نقش بسزایی در آفرینش آیین‌های ما دارد. در واقع تا زمانی كه موسیقی‌های بی‌اساس در گوش ما نجوا می‌كند دیگر كسی به موسیقی اقوام ایرانی گوش نمی‌دهد و این در حالی است كه موسیقی بومی و نواحی ایران به هر مناسبت كه اجرا می‌شود در درون خود گنجینه‌ای عظیم از فرهنگ، تمدن و ادبیات كهن ما را دارد. اقوام ایرانی با توجه به غنی‌بودن موسیقی‌شان و نیز عنوان كردن هر اتفاقی با زبان این هنر در تمامی مناسبت‌های تاریخی، دینی و ملی پیشرو بوده‌اند به‌گونه‌ای كه در كنار نوروزخوانی‌ها، منقبت‌خوانی‌ها، نعت‌خوانی‌ها، موسیقی‌های كار، زندگی، غم و شادی و... شب‌های زمستان را با نوای موسیقی خاص منطقه خود سپری می‌كنند. موسیقی عاشیقی، شب‌های زمستان آذربایجان را میزبانی می‌كند عاشیق رسول قربانی، یكی از چهره‌های برجسته عاشیق‌های آذربایجان كه از سوی مسوولان فرهنگی تبریز، چهره ممتاز موسیقی عاشیقی جهان را لقب گرفته درباره موسیقی عاشیق‌ها در ایام و مناسبت‌ها می‌گوید: موسیقی عاشیقی ریشه‌ای بسیار كهن دارد و غنی‌ترین نمونه ادبیات و فرهنگ شفاهی آذربایجان است. ما عاشیق‌ها كه وارثان و حافظان این موسیقی مردمی هستیم، موسیقی عاشیقی را از اجداد خود گرفته‌ایم و سینه به سینه به نسل‌های دیگر منتقل می‌كنیم. وی ادامه می‌دهد: موسیقی ما با اشعار كهن و بعضا با شعرهایی كه خود عاشیق آنها را می‌سراید، همراه است و با توجه به مناسبتی كه موسیقی در آن اجرا می‌شود، هم شیوه نوازندگی و هم شعرخوانی متفاوتی خواهد داشت. عاشیق قربانی می‌گوید: در هر مناسبت و عیدی عاشیق می‌خواند و می‌نوازد؛ چه عید نوروز باشد و چه عید قربان و غدیر. وی ادامه می‌دهد: برای مثال موسیقی عاشیقی در شب آخر پاییز توسط 3 نوازنده اجرا می‌شود به گونه‌ای كه یك نوازنده بالابان و دایره، نوازنده قوپوز یا همان ساز عاشیقی را همراهی می‌كنند و عاشیق با خواندن اشعاری كه بیشتر از سروده‌های خودش است، آمدن فصل زمستان را نوید می‌دهد. لحن‌های متفاوت عاشیقی در شهرهای آذری‌زبان موسیقی عاشیقی را فقط می‌توان در مناطق آذری‌نشین ایران جستجو كرد، ولی این نوع موسیقی در هر منطقه از آذربایجان متفاوت است به گونه‌ای كه عاشیق‌های تبریز با ارومیه و دیگر مناطق لحن‌های متفاوتی دارند كه البته این تفاوت را می‌توان در دیگر ابعاد زندگی آنها نیز مشاهده كرد. هر جا عاشیق باشد، نوای قوپوز و اشعاری با پشتوانه‌های فرهنگی نیز به گوش می‌رسد و شاید بیشترین موسیقی عاشیقی را بتوان در شب‌های زمستان شنید. موسیقی نواحی، از آذربایجان تا لرستان با گذر به هر منطقه از ایران آداب و سننی دیده و موسیقی‌هایی نمایان می‌شود كه شاید كمتر كسی از آنها آگاهی داشته باشد كه البته این موضوع بیشتر به عدم توجه به هنر و موسیقی قومی و نواحی ما بر می‌گردد. چه كسی می‌داند موسیقی ایام خاص در میان بلوچ‌ها، كرمانی‌‌ها، خراسانی‌ها، لرها، كردها و قشقایی‌ها به چه شیوه اجرا می‌شود؟ آیا واقعا در میان هر قومی، موسیقی مخصوص ایام وجود دارد؟ غلام سبزعلی، خواننده محلی لرستان درباره تنوع موسیقی در هر منطقه از ایران می‌گوید: فرهنگ مردم، هویت و شناسنامه مردمان همان منطقه‌ای است كه در آنجا زندگی تشكیل داده‌اند و روزگار می‌گذرانند. تنوع فرهنگ در مناطق ایران باعث شده ما روز به روز سعی در جهت شناساندن هنرمان به دیگران داشته باشیم. وی ادامه می‌دهد: امروزه به واسطه پراكندگی مردم لر زبان در شهرها و كوچ‌كردن لرهای اصیل خرم‌آباد به شهرهای بزرگ یك مقدار فرهنگ، سنت و آیین‌های این منطقه جابه جا شده، ولی در عین حال می‌توان از دل این پراكندگی مسائلی را به دست آورد كه گویای هنر آن منطقه باشد. سبزعلی با اشاره به جایگاه موسیقی لرستان و نوع آن برای ایام خاص می‌گوید: به خاطر مساله كوچ‌نشینی، یك مقدار موسیقی‌های مربوط به این مناسبت كمرنگ شده، اما می‌توان برخی نواها را در مناطق مختلف لرستان با شیوه‌های گوناگون دید، چرا كه هر منطقه دارای ویژگی‌های خودش است. به عنوان مثال شمال و جنوب شهر خرم‌آباد از لحاظ فرهنگی متفاوت است بر این اساس نیز نوع و بیان موسیقی‌شان نیز متفاوت خواهد بود. موسیقی در لرستان با سنت‌ها، آداب و ادبیات آمیخته شده است موسیقی محلی در تمام مناطق ایران با ادبیات غنی همراه است بخصوص اگر بخواهد روایت‌كننده یك اتفاق مهم باشد، همان‌گونه كه سبزعلی معتقد است: بعضی ایام سال در كنار اجرای موسیقی و نمایش، اشعاری از كتاب‌های قدیمی از جمله «فلك ناز» كه در بین عشایر لرستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، توسط بزرگان خانواده خوانده می‌شود، اما مهم‌ترین مساله در ادبیات محلی لرستان، اجرای شعرهای محلی با مقام موسیقایی است كه به آن «چهل سرو» می‌گویند و لرهای خرم‌آباد و حومه، آن شعرها را به صورت آوازی و لك‌ها با تنبور می‌خوانند. فضاهای مدرن شهری، بسیاری آیین‌ها را از بین برده است سبزعلی در ادامه به تقسیم‌بندی موسیقی لرستان می‌پردازد و بیان می‌دارد: موسیقی لرستان دارای تقسیماتی چون موسیقی كار، تولد، مرگ، عزا و شادی، بزمی، رزمی و عرفانی است كه با ابیاتی محلی در آمیخته می‌شود. امروزه متاسفانه با ورود رسانه‌های مختلف، جایگاه موسیقی مناطق ایران تنزل یافته و با مدرن شدن فضای شهر بسیاری از آیین‌ها از بین رفته‌اند. وی درباره چگونگی حفظ موسیقی‌های مقامی و نواحی می‌گوید: در وهله اول مسوولان و نهادهای هنری و سپس خود هنرمندان باید در حفظ و احیای موسیقی‌های مناطق خود اقداماتی انجام دهند. به نظرم هنرمندان هر منطقه باید مقام‌ها و آیین‌های موسیقایی‌شان را در قالب اركسترال درآورند، چرا كه در جامعه امروزی و با هجوم موسیقی‌های دیگر توسط ماهواره، جوان امروزی دیگر تمایلی به گوش‌كردن موسیقی نواحی ندارد. بر این اساس باید موسیقی نواحی‌مان را با حفظ چارچوب‌ها به روز كنیم. خواننده موسیقی لرستان ادامه می‌دهد: حفظ موسیقی‌های نواحی و مقامی تعهد وجدانی می‌خواهد و ما باید از چنین داشته‌هایی كه هویت فرهنگی‌مان هستند، دفاع كنیم. موسیقی در میان تركمن‌ها همیشه زنده است تركمن یكی دیگر از قوم‌های ایرانی است كه با خود فرهنگی عظیم را به همراه دارد. موسیقی تركمن‌ها از گذشته‌های دور با ساز دوتار كه به دوتار تركمن معروف است اجرا می‌شده و نوازندگان این ساز در حین اجرا آوازهایی را نیز سر می‌دادند كه برآمده از فرهنگ تركمنی بوده كه خوشبختانه همچنان نیز این موسیقی در میان تركمن‌ها به‌واسطه راویان پیشكسوت، جاری است و جایگاه والایی را به خود اختصاص داده است. قلیچ انوری، یكی از خواننده‌ها و نوازنده‌های برجسته دوتار تركمن است كه توانسته با اجرا در بسیاری از كشورها، موسیقی سرزمین خودش را معرفی كند. او درباره موسیقی تركمن‌ها می‌گوید: موسیقی در میان تركمن‌ها همیشه زنده است، بر این اساس وقتی به هر مناسبتی دور هم جمع می‌شویم موسیقی‌مان را با سازها و آوازهای محلی اجرا می‌كنیم. از آنجایی هم كه تركمن‌ها در شب‌های زمستان فراغ بیشتری برای همنشینی دارند موسیقی‌شان نیز بیشتر اجرا می‌شود. طنین موسیقی كار در شمال ایران با نگاهی كوتاه به موسیقی دیگر اقوام ایرانی به بود و نبود موسیقی مخصوص ایام خاص در هر منطقه پی می‌بریم. شمال كشور از مناطقی است كه موسیقی در آنجا اهمیت ویژه‌ای دارد. ناصر وحدتی، خواننده برجسته موسیقی نواحی گیلان در این باره می‌گوید: روستایی‌نشینان گیلان در گذشته به واسطه نبود امكانات زندگی در اغلب موارد، روزها به سراغ موسیقی می‌رفتند. البته در منطقه گیلان برخی موسیقی‌های كار وجود دارد كه به تناسبت كاربردی بودنشان در شب اجرا می‌شوند كه از آن جمله می‌توان به موسیقی‌ای كه به منظور دور كردن گراز از شالیزار اجرا می‌شود، اشاره كرد.
