آلرژی غذایی

در سال‌های اخیر شیوع حساسیت نسبت به مواد غذایی بیشتر شده است. آلرژی نسبت به مواد غذایی نه تنها موجب ناراحتی و مشکلات تنفسی، پوستی و گوارشی می‌شود، بله طبق گزارش‌های علمی که اخیرا منتشر شده، ممکن است باعث بیماری‌های کلیه، افزایش فشارخون، سردرد از نوع میگرن، افسردگی یا اضطراب و شب‌ادراری گردد. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که آلرژی غذایی تنها یکی از علل متعدد تحمل نکردن بعضی غذاها و بروز ناراحتی است. مسمومیت‌های غذایی، حساسیت نسبت به مواد مجاز افزودنی به مواد غذایی، کمبود بعضی از آنزیم‌ها مانند لاکتاز در بعضی افراد، یا واکنش‌های روانی نسبت به بعضی از غذاها، علل دیگر آن هستند. در مجموع، آلرژی غذایی چندان شایع نیست و میزان شیوع آن در جوامع مختلف متفاوت است. ولی معمولا در بین افرادی که به طور ذاتی استعداد ابتلای به آلرژی دارند بیشتر یافت می‌شود. بنابراین این گونه افراد معمولا علایمی از آلرژی‌های دیگر مثل آلرژی بینی، کهیر یا اسم را نیز نشان می‌دهند.
چرا آلرژی غذایی به وجود می‌آید؟
به مواد بیگانه (آنتی‌ژن) که ایجاد حساسیت می‌کنند آلرژن می‌گویند. آلرژن‌ها معمولا از جنس مواد پروتئینی یا ترکیب قند و پروتئین هستند. پروتئین‌های غذایی معمولا به صورت مولکول‌های دست نخورده و کامل در لوله گوارشی جذب نمی‌شوند، بلکه تحت تاثیر اسید معده و آنزیم‌های روده هضم شده، به مولکول‌های کوچک پپتیدی و اسیدهای آمینه تبدیل و سپس از راه مخاط روده به جریان خون وارد می‌شوند. بنابراین در شرایط عادی، مواد پروتئینی رژیم غذایی، آلرژی ایجاد نمی‌کنند. ولی در بعضی شرایط، مانند دوران نوزادی یا پس از بیماری اسهال به ویژه در دوران شیرخوارگی، مخاط پوششی روده آسیب می‌بیند و نفوذپذیر می‌شود. بنابراین مولکول‌های بزرگ، از جمله مواد پروتئینی، به صورت هضم نشده به جدار روده نفوذ کرده، در افراد مستعد ایجاد آلرژی می‌کنند.
علایم آلرژی غذایی چیست؟
علایم آلرژی غذایی هم می‌تواند در معده و روده‌ها و هم در سایر اندام‌های بدن، به ویژه پوست و دستگاه تنفس ظاهر شود. پیدایش سریع کهیر و خارش در اطراف دهان، بلافاصله پس از صرف غذایی که نسبت به آن حساسیت وجود دارد (میوه‌های ترش، آجیل، سبزیجات و ...) گزارش شده است. علایم تهوع، استفراغ، درد شکم یا اسهال ظرف 30 دقیقه پس از خوردن غذاهای دریایی یا تخم‌مرغ عارض می‌شود و می‌تواند همراه با سردرد، برافروختگی صورت، خارش پوست و تپش قلب باشد که معمولا بعد از 2-1 ساعت برطرف می‌گردد.
علایم تنفسی مانند عطسه، آبریزش بینی، لارنژیت، بروز حمله آسم یا تشدید بیماری در مبتلایان به آسم نیز به علت حساسیت به شیر گاو، بادام زمینی، گوشت خوک و مواد افزودنی مجاز به غذاهای آماده مصرف در افراد مستعد می‌تواند بروز کند.
کهیر تکرار شونده علامت ویژه آلرژی نسبت به پروتئین مواد غذایی به ویژه ماهی است. در موارد شدید، ورم صورت و اسهال شدید نیز می‌تواند ظاهر شود. بروز اگزما بر اثر آلرژی غذایی نیز در بعضی از بیماران گزارش شده است. نگهداری غیربهداشتی ماهی‌ها در سردخانه و همچنین نگهداری پنیر به مدت طولانی می‌تواند منجر به ایجاد هیستامین در آنها شود که پس از مصرف، علایم آلرژی غذایی را در بدن ایجاد می‌کند.
نقش رژیم غذایی در آلرژی
به طور کلی غذاهای زیر در افرادی که استعداد ابتلای به آلرژی دارند بیش از سایر غذاها ایجاد حساسیت می‌کنند:
شیرگاو، تخم‌مرغ، شکلات، کاکائو، ادویه‌جات، ماهی و غذاهای دریایی، غذاهای سرخ‌کرده، گوجه، پیاز، بادمجان، میوه‌جات ترش، توت‌فرنگی، آجیل، سبزیجات، گوشت گاو، سوسیس و کالباس، گندم و جو، حبوبات، سویا، انواع سس، کنسروها، نوشابه، خربزه، هندوانه، هلو، انگور و گوشت مانده.
بیماران معمولا نه به یک غذا بلکه به چند نوع غذا آلرژی دارند و هر نوع غذا هم می‌تواند چندین ماده حساسیت‌زا یا آلرژن در خود داشته باشد. لذا با نظر پزشک متخصص آلرژی، رژیم غذایی ویژه‌ای مشتمل بر: برنج، گوشت بوقلمون یا بره، روغن زیتون، سیب‌سفید (پخته شده)، سیب‌زمینی، ریواس و هویج (پخته شده) به مدت چند هفته تجویز می‌شود و چنانچه علایم آلرژی برطرف شد، غذاهای دیگر را یک به یک و هر کدام به مدت یک هفته (حداقل سه روز) به رژیم غذایی اضافه می‌کنیم؛ تا اگر علایم آلرژی مجددا پیدا شد، نوع غذایی را که حساسیت‌زاست تشخیص دهیم و از رژیم غذایی بیمار حذف کنیم.

نویسنده: دكتر مسعود كيمياگر