در باره بیماری سلیاک چه می دانید؟
بیماری سلیاک، نوعی بیماری آلرژیک گوارشی است که سبب آسیب به پرزهای روده کوچک و سبب اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود. افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند ، پروتئینی به نام گلوتن را که در گندم، جو، چاودار و احتمالاً جودو سر وجود دارد، نمی‌توانند تحمل کنند. البته برنج و ذرت در این زمینه مشکلی ایجاد نمی‌کنند. زمانی که بیماران مبتلا به این بیماری ، غذاهای حاوی پروتیین گلوتن مصرف کنند، دستگاه ایمنی بدن پاسخی را به صورت تخریب روده کوچک صادر می‌کند. این تخریب به خصوص در پرزهای روده که مواد مغذی از طریق آنها جذب می‌شوند، ایجاد می‌شود. به دنبال آسیب پرزهای روده‌ای فرد به دلیل توقف جذب مواد غذایی حیاتی بدون توجه به مقدار غذای خورده شده دچار كمبودهاي تغذيه اي مي شود. از انجا که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده کوچک می‌شود، این بیماری، در گروه بیماریهاي خود ایمنی طبقه بندي می‌گردد.. علایم این بیماری کدامند؟
اغلب موارد بیماری سلیاک، ارثی است و نسلی به نسل دیگر، در خانواده انتقال می‌یابد. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند.
در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. یکی از عوامل مهمی که در زمان و نحوه شروع بیماری موثر استد، مدت زمانی است که یک فرد از شیر مادر تغذیه کرده است. هر اندازه این دوران طولانی تر باشد، علائم، دیرتر بروز می‌کنند. به طور کلی در رابطه با تاثیر شیر مادر در جلوگیری از بیماری سلیاک در کودکان می توان چنین گفت:تغذیه با شیر مادر ،کودکان را در برابر بیماری سلیاک محافظت می کند.
علائم بیماری ممکن است خود را به صورت گوارشی یا غیر گوارشی نشان دهند.برای مثال فردی ممکن است اسهال و دردهای شکمی داشته باشد، در حالی که فرد دیگر تحریک‌پذیر و افسرده باشد. در حقیقت تحریک‌پذیری از عمومی‌ترین علائم بیماری سلیاک در کودکان است.
به طور کلی علائم بیماری سلیاک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
کاهش وزن یا آهسته شدن روند وزن گرفتن یک شیرخوار بعد از اضافه کردن غلات به رژیم غذایی ، بی‌اشتهایی ، مدفوع شل، کم رنگ، حجیم و بدبو؛ دفع گاز زیاد ،تورم شکم؛ دردهای تکرار شونده شکمی ،ظاهر عمومی نشاندهنده نرسیدن مواد مغذی به حد کافی ، زخم دهانی ،کم‌خونی یا کمبود ویتامین، همراه با خستگی، رنگ پریدگی، بثورات پوستی، یا درد استخوان ، قوس برداشتن مختصر پاها (پا پرانتزی) در کودکان ،خستگی مبهم، از نفس افتادن زودهنگام ، تورم پاها ، اسهال خونی، کاهش وزن، اسهال چرب، کم‌خونی غیر قابل توضیح، نفخ، انقباضات عضلانی، خستگی، تاخیر رشد، درد در مفاصل، تشنج ، آفت‌های دردناک دهانی، آسیب‌های پوستی دردناک ، تاخیر در قاعدگی یا نامنظم شدن دوران عادت ماهانه، تاخیر در رشد دندان‌ها . علاوه بر آن متأسفانه بیماری سلیاک به طور غیر مستقیم می تواند اثر منفی بر قابلیت باروری داشته باشد.همچنین این بیماری می تواند خطر مرده زدایی و مرگ قبل از تولد را افزایش دهد.
- تشخيص بيماري سلياك با يك آزمايش خون ميسر است افرادي كه آزمايش آنان مثبت باشد، بايد دستگاه گوارششان با دستگاه آندوسكوپي مورد بررسي قرار گيرد به دنبال تایید بیماری سلیاک توسط نتایج آزمایشگاهی و علائم موجود، پزشک ممکن است بخش کوچکی از روده کوچک را برای تعیین میزان آسیب به پرزهای روده کوچک از طریق نمونه برداری، مورد بررسی قرار دهد.
درمان بیماری سلیاک :
- اساس درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن کلیه مواد غذایی حاوی گلوتن حذف می‌شوند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیش‌گیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول 3 تا 6 ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به 2 سال هم می‌رسد.
رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است. خوردن هر نوع ماده حاوی گلوتن به هر اندازه و هر مقدار، می‌تواند به روده کوچک آسیب برساند. در رژیم فاقد گلوتن، مصرف کلیه مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودارواحتمالاً جودوسر ممنوع است. بیشتر حبوبات، ماکارونی، غلات و اکثر غذاهای فراوری شده، دارای گلوتن هستند. با وجود محدودیت‌هایی که وجود دارد، بیماران مبتلا به سلیاک می‌توانند رژیمی متعادل با انواع غذاها، شامل نان ، كيك و محصولاتي از اين دست داشته باشند. برای مثال به جای آرد گندم از آرد سیب زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا استفاده کنند حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است. بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می‌گیرید صبر پیشه کنید. برنامه‌ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می‌پذیرد.. گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی، فاقد گلتون هستند. بنابراین این گروه از بیماران می‌توانند به راحتی از این گروه‌های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند.
پیروی از رژیم فاقد گلوتن نیاز به دقت ویژه‌ای دارد. زمانی که در رستوران یا مدرسه و... غذا می‌خورید، باید مراقب منابع پنهانی گلوتن باشید. منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌های استفاده شده در مواد غذایی مختلف هستند که در محصولات غذاهای تولید شده در داروها و دهان شویه‌ها وجود دارند. در صورتی که ترکیبات موجود در محصولات، بر روی آن درج نشده باشد شما می‌توانید با کارخانه تولید کننده تماس بگیرید و از وجود یا عدم وجود این مواد مطلع شوید. بنا بر این تنها راه درمان اين بيماري حذف هر گونه فرآورده‌هاي گندم از رژيم غذايي است .
نویسنده: سيما كربلايي صالح
