دیابت تغذيه و رژيم درماني
روزی روزگاری در دورانی نه چندان دور بیماری‌های عفونی علل عمده مرگ و میر در جوامع را تشکیل می‌داد. با افزایش سطح بهداشت، پیشرفت پزشکی و کشف آنتی‌بیوتیک‌ها، شاهد افزایش سال‌های زندگی یا امید به زندگی در افراد هستیم. بیماری‌های عفونی تا حد زیادی مهار شد ولی نوع بیماری‌ها تغییر کرد. در این دوره، بروز بیماری‌های متابولیکی که با سوخت و ساز بدن در ارتباط است و سرطان‌ها معضل اصلی سلامت جوامع را شامل میشود.. یکی از این بیماری‌ها که متاسفانه از شیوع بالایی نیز برخوردار است، بیماری قند یا دیابت است؛ بیماری که هر روز نام آن را بارها و بارها می‌شنویم ولی شاید هنوز این بیماری را به درستی نشناسیم، راه‌های پیشگیری از ابتلا به آن را ندانیم و یا چگونگی کنترل آن را به درستی نیاموخته باشیم.
دیابت بیماری است که در صورت کنترل‌نشدن می‌تواند اختلالات متابولیکی بسیار و عوارض جدی چشمی، کلیوی و مشکلات مربوط به اعصاب و عروق خونی را به وجود آورد.
تحقیقات نشان داده است که ترکیب رژیم غذایی و شیوه زندگی در پیشگیری و درمان این اختلال نقش مهمی دارد.
آخرین آمار و اطلاعات منتشره از سوی فدراسیون جهانی دیابت (idf)تعداد بیماران دیابتی در سراسر جهان را نزدیک به 200 میلیون نفر تخمین زده است. در ایران طبق آمار موجود بیش از 1/5 میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند. طبق آمارها به نظر می‌آید 14تا 23 درصد ایرانیان بالاتر از 30 سال یا مبتلا به دیابت هستند و یا در مرحله پیش از دیابت قرار دارند و قند خون آنها نه در حد دیابتی‌ها بالاست و نه در محدوده طبیعی قرار دارد 25درصد این افراد در آینده دیابتی می‌شوند.
دیابت چیست و چگونه ایجاد میشود؟
ديابت شيرين شامل گروه ناهمگوني از بيماري‌هاي متابوليک است که با افزایش مزمن قند خون و اختلال در سوخت و ساز کربوهيدرات، چربی‌ها و پروتئين‌ها در بدن مشخص میشود. اين بيماري ناشي از نقص در ترشح انسولين (هورمون کاهش‌دهنده قند خون پس از صرف غذا) یا نقص در عملکرد آن یا هر دو این موارد توامان با یکدیگر می‌باشد. بالابودن قند خون مسوول عوارض کوتاه‌مدت و ديررس اين بيماري مزمن بوده که بر تمام اعضا و دستگاه‌هاي بدن تاثيرات آثار سوء و بسیار جدی می‌گذارد.
دو نوع دیابت شیرین شناخته شده است.
•دیابت نوع 1 و یا وابسته به انسولین است که با تخريب نوعی از سلول‌هاي پانکراس که مسوول ترشح هورمون انسولین هستند و 5 تا 10 درصد افراد مبتلا به دیابت در خود جای می‌دهد. افراد مبتلا به اين نوع ديابت براي جلوگيري از اغما و مرگ، به انسولين تزریقی نياز دارند. اگرچه اين بيماري می‌تواند در هر سني حتي در دهه‌هاي نهم و دهم زندگي به وجود آيد ولي بيشترين موارد در افراد جوان‌تر از 30 سال دیده میشود.
• ديابت نوع 2 یا غیر وابسته به انسولین که به طور معمول 90 تا 95 درصد موارد تشخيص داده شده را شامل میشود. عوامل خطر اين نوع ديابت عبارتند از سالمندي، چاقي و به ویژه چاقی در ناحیه شکم، تاريخچه ارثي ديابت، تاريخچه ديابت در دوران حاملگی، نداشتن فعاليت بدني و...
اگرچه بيشتر جمعيت مبتلا به ديابت نوع 2 چاق هستند ولي ديابت نوع 2 می‌تواند در افراد غير چاق نیز به خصوص در دوران سالمندي رخ دهد. پژوهشی که در تهران انجام شد، نشان داد که در شروع دهه 80 در طول مدت سه سال با افزایش شیوع اضافه وزن و چاقی به میزان 5 درصد در تمام سنین رو به رو شدیم و این امر با افزایش شیوع دیابت به میزان 5/1درصد همراه بوده است.
افراد مبتلا به دیابت نوع 2 براي بقا به تزریق انسولین نياز ندارند ولي در برخی از موارد براي کنترل مناسب قند خون نیاز به تزریق انسولین پیدا می‌کنند. این حالت در افرادی اتفاق می‌افتد که در کنترل قند خون خود موفق نبوده‌اند.
دیابت چگونه درمان میشود؟
از آنجا که دیابت روی سلامت تمامی‌اندام‌های بدن تاثیرگذار است، حقیقتا نیاز به مشارکت یک تیم درمانی دارد. در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا گروهی از متخصصان در شاخه‌های گوناگون پزشکی متشکل از پزشک متخصص غدد، چشم‌پزشک، نفرولوژیست، داروساز، دندانپزشک، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، آموزش‌دهنده در زمینه دیابت، مربی ورزش و مشاور روانی، بیمار را در کنترل بیماری یاری می‌دهند و مشارکت خود فرد در درمان، کلید اصلی موفقیت در درمان است. در درمانی موفقیت‌آمیز نقش محوری بیمار را نباید فراموش کرد. بیمار باید دانش کافی در زمینه بیماری پیدا کند و آموزش‌های لازم و ضروری را ببیند.
در افراد وابسته به انسولین، تزریق مرتب انسولین ضروری است و افراد غیر وابسته به انسولین از قرص‌های کاهنده قندخون مانند آکاربوز، گلی بنکلامید، متفورمین و... استفاده می‌کنند.
نقش تغذیه در کنترل دیابت
در کنترل دیابت، تغذیه نقش بسیار مهم و اساسی و غیرقابل انکار دارد. بی‌توجهی به بعد تغذیه‌ای بیمار می‌تواند تمامی تلاش پزشک و کادر درمانی را نقش بر آب و فرد را با عوارض جدی دیابت روبه‌رو کند.
درمان تغذیه‌ای – پزشکی فردی است و براساس وضعیت بیمار، شیوه پیشرفت بیماری از نظر ایجاد عوارض دیابت در بیمار و با در نظر گرفتن مسایل اقتصادی – اجتماعی، شیوه زندگی و سطح فعالیت بدنی در بیمار صورت می‌گیرد ولی آموزش اصول کلی تغذیه‌ای به تمامی بیماران دیابتی برای بهبود وضعیت تغذیه‌ای و افزایش سطح آگاهی‌های غذایی آنها ضروری است.
نویسنده: الناز سيفي
