تغذیه دربیماران مبتلا به آرتروز
با پا گذاشتن به سنین سالمندی ،دوران جدیدی در زندگی ما آغاز میشود که شرایط و اقتضاعات خاص خود را دارد که با بقیه دورانهای زندگی متفاوت است.نیاز های غذایی تغییر می‌یابد .، متابولیسم کاهش یافته و برخی تغییرات فیزیولوژیک در بدن روی میدهد که تحت تاثیر شیوه زندگی که از دوران کودکی تا سالمندی در پیش گرفته ایم وضعیت سلامتی ما در این برهه از زندگی را رقم می زند. یکی از مشکلات شایع در دوران سالمندی مشکلات استخوانی و روماتولوژیک است . از اینرو قصد داریم تا در مورد آرتریت استخوانی یا به اصطلاح آرتروز به شما اطلاعاتی دهیم.
آرتروز چیست ؟
آرتروز کلمه ایست با ریشه لاتین، که در لغت به معنی التهاب مفاصل است .آرتروز انواع مختلفی دارد که در ابتلا به هریک علل و عوامل متفاوتی وجود دارد . استئئو آرتریت یا آرتریت استخوانی نوعی از انواع آرتروز است که معمولا جامعه آن را با نام آرتروز میشناسد.
این بیماری عموما در سنین بالا دیده میشود اگرچه در تمامی سنین در پی آسیب‌های مفصلی ، ضربه یا در اثر برخی ورزشهای سنگین که مفاصل را تحت فشار قرار می‌‌دهند همچنین چاقی و اضافه وزن نیز ایجاد میشود.
همانطور که می‌‌دانیم سطح استخوان‌های ما در محل اتصال به مفصل پوشیده از غضروف است. استئو آرتریت در واقع زمانی ایجاد میشود که غضروف سر استخوان از بین رفته یا نازک می شود و بدین سبب استخوان و مفصل در تماس مستقیم با یکدیگر قرار می‌گیرد بدیهی است در این صورت حرکت مفصل توام با مشکل خواهد بود.آرتروز‌ها میتوانند مفاصل مختلفی را درگیر کنند ولی عمدتاً در زانوها، لگن، کمر و گردن ایجاد میشوند.
شکایت اصلی بیماران از درد و متعاقب آن کاهش فعالیتهای فیزیکی ، کاهش استقلال فردی و کیفیت زندگی فرد است.
آرتروز چگونه درمان می شود؟
درمان قطعی برای استئو آرتریت وجود ندارد. در واقع پزشک تلاش می‌کند تا روند پیشرفت بیماری و درد را کنترل کند. بدین ترتیب روند درمان شامل دارو درمانی ، فیزیوتراپی ،لیزردرمانی ،رژیم درمانی و کاهش وزن و نیز در مرحله آخر جرّاحی، تعویض مفصل یا visco supplementation است که پزشک در طی معاینه فرد و بر اساس شدت مشکل نوع درمان را مشخص می‌کند.
انجام مرتب نرمش‌های متناسب با وضعیت آرتروز ,که توسط پزشک یا فیزیوتراپیست توصیه میشود را هرگز نبايد نا دیده گرفت .
انجام ورزشهای سبک مانند پیاده روی بر سطح صاف . دوچرخه سواری بر روی دوچرخه ثابت و شنا با اجازه پزشک و طبق نظر وی به قوی شدن عضلات متصل به مفصل و کاهش فشار وارد بر آن کمک کننده است .توجه داشته باشید که در صورتی که پس از ورزش دچار درد طولانی شدید (بیش از ۲ ساعت) این بدان معناست که شما زیاده روی کرده اید و ورزش را به صورت سبک تر و به مدت کوتاه تری انجام دهید مجددا تاکید میشود که پیش از شروع هرگونه ورزشی با پزشک مشورت کنید .
آیا تغذیه میتواند در کنترل آرتروز کمک كننده باشد ؟
مطالعات جديد اهميت تغذيه را چه در ايجاد و چه در پـيشرفت آرتروز نشان داده است.
چاقی نه تنها به عنوان عامل خطری در ابتلا به استئو آرتریت و پیشرفت آن مطرح است بلکه به عنوان پیامدی از آرتروز نیز مطرح می‌باشد . چرا که خود درد منجر به محدودیت تحرک و فعالیت بدنی در فرد شده و بدین ترتیب موجب ایجاد چاقی میشود .به علاوه برخی داروها از جمله دروهای کورتونی که به این بیماران توصیه میشود دارای عارضه جانبی افزایش
اشتها میباشند.
به همین دلیل قدم اول در رژیم درمانی این بیماران کنترل و پایش مرتب وزن است.
همچنین مصرف کلسیوم و ویتامین D بسیار اهمیت دارد . زیرا این افراد بیشتر در معرض پوکی استخوان به دلیل محدودیت تحرک و مصرف دروهای کورتونی قرار دارند که در صورت لزوم پزشک مکمل کلسیوم تجویز نموده و فرد باید روزانه حدود ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیوم از طریق مصرف ۳ واحد لبنیات ,معادل ۳ لیوان دریافت کند .
افرادي كه سطح پايين ويتامينD دارند ضايعات آرتروزي در آنها پيشرفت بيشتري دارد.
اگر مبتلا به آرتروز هستید توجه داشته باشد که به علت محدودیت تحرک فیزیکی ممکن است کمتر در معرض نور آفتاب قرار گیرید و دچار کمبود ویتامین D شوید . بنابرین توصیه میشود حتما روزانه نیم ساعت در حیاط یا بالکن منزل در معرض تابش مستقیم خورشید قرار گیرید.
مصرف بعضی از غذا‌ها به دلیل اگزالات موجود در آنها توصیه نمی شوند مانند ریواس ، زغال اخته، آلوها ، کنگر ، اسفناج.
سبزی هاي دیگري مثل گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی و فلفل هم برای تعدادی از بیماران اثرات نامطلوب داشته است
موادی که از جذب کلسیم جلوگیری میکنند هم باید کم و با احتیاط مصرف شود نمک، گوشت قرمز ، الکل ،قهوه ،شیرینی زیاد و شکر سفید از این دسته اند
اسید‌های چرب امگا۳ در کاهش التهابات نقش دارند و برعکس اسید‌های چرب امگا۶ میتوانند التهاب زا باشند . اگرچه هر دو انواع این اسید‌های چرب برای بدن ضروری هستند . ولی نکته در رعایت نسبت مناسب مصرف میان آنهاست که متأسفانه در الگوی غذا یی ایرانیها این نسبت ۱ به ۲۰ بوده و با مقادیر توصیه شده ۱ به ۴ امگا۳ به امگا۶ بسیار فاصله دارد . مصرف ماهی به صورت آبپز یا بخارپز که باعث حفظ خواص مفید آن بویژه امگا۳ میشود را افزایش دهید .
اگرچه بطور کلی توصیه میشود که مصرف انواع روغن و چربی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید ولی بهتر است که همان مقدار کم مورد نیاز را از طریق مصرف روغن کلزا ، زیتون، مصرف گردو تامین کنید که غنی از امگا۳ نیز هستند.
افرادي كه ويتامينC كمتري مصرف مي‌كنند بيشتر به آرتروز مبتلا مي‌شوند و همچنين ويتامينE در پيشگيري از آرتروز موثر است.
مصرف میوه جات و سبزیجات باید افزایش یابد که از طریق تامین مقادیر برم و دیگر ریز مغذی‌ها باعث کاهش بروز آرتروز میشود به علاوه اینکه مصرف بالای مواد غذا یی غنی از فیبر به روند کنترل وزن و کمک به احساس سیری در حین مصرف کم کالری کمک می‌کند.
اگرچه تحقیقاتی بر روی میوه آناناس انجام نشده است ولی آناناس حاوی ترکیبی از برم به نام bromelian است که درد را کاهش میدهد و حرکت پذیری مفصل را بهبود می‌‌بخشد ، محققان با برسی تاثیر مکمل این ماده برروی بیماران مبتلا به استئو آرتریت و آرتریت روماتوئید (نوعی آرتروز که با التهاب مفاصل همراه است) این نتیجه را اثبات نموده و اعلام کردند که نتیجه بخشی آن در مطالعه مزبور به اندازهٔ داروهایی مانند ناپرکسن و ایبوبروفن بوده است.
در پایان مصرف کافی آب در روز به میزان ۶-۸ لیوان را فراموش نکنید.
داروها و آرتروز
شاید برای شما جالب باشد که با داروهایی که پزشک برای شما تجویز می‌کند آشنا شوید .
گلوکز آمین دارویست که توسط پزشک به بیماران توصیه میشود و تحقیقات نشان داده، بیماران از مصرف آن احساس رضایت داشته و درد در آنها کاهش یافته است .گلوکز آمین به بازسازی و بهبود غضروف (کارتیلاژ) کمک می‌کند . اما اگر دچار حساسیت به غذاهای دریایی و یا مبتلا دیابت هستید حتما به پزشک اطلاع دهید.
استومینفن به منظور کاهش درد و ضد التهاب‌های غیر استروئیدی مانند ناپرکسن یا ایبوبرفن به منظور کاهش درد و همچنین کاهش التهاب هم به صورت خوراکی و هم به صورت ژل موضعی توصیه میشود .
داروهای کورتونی که نسخه عمومی اکثر بیماران با درجات پیشرفته تری از آرتروز می‌باشد به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند ولی از سوی دیگر باعث افزایش اشتها و نیز تداخل در متابولیسم کلسیوم میشوند و بدین ترتیب در صورت مصرف مرتب و طولانی مدت میتواند فرد را در معرض پیشرفت سریعتر پوکی استخوان قرار دهد که در این صورت مکمل درمانی با کلسیوم و مصرف روزانه ۳ واحد گره شیر و لبنیات ضروری ایست .در صورت عدم تحمل شیر میتوانید از کشک ، پنیر ، شیرهای کم لاکتوز و یا شیر سویا استفاده کنید.
