-
مقاله ورزش والیبال
والـیبال
تاریخچه والیبال
والیبال در سال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با سال ۱۲۷۴ شمسی توسط ویلیام .ج . مورگان مدیر Y.M.C.A در هولیک ایالت ماساچوست آمریکا ابداع شد.
درابتدا این ورزش مینتونت نام گذاری شده بود ودلیل انتخاب این نام برای همگام نامعلوم بود. تحت تأثیر محبوبیت فراوان بسکتبال در بین عامه، مورگان تصمیم گرفت برای دانشجویان خود ورزشی را به وجود آورد که بازی ازروی تور انجام گیرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده ازتوئی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دست ها آسیب نمی رساند بازی را شروع کرد. با وجود اینکه به طور آهسته و کند از Y.M.C.A آغاز شد ولی طولی نکشید که در کلیه شهرهای ماساچوست و نیوانگلاند عمومیت یافت.
دراسپرینگ فیلد، دکتر ت-آهالستیگ با مشاهده بازی، مینتونت را به والیبا ل تغییر نام داد، زیرا قصد اساسی از بازی کردن، فرستادن و برگشت دادن ردو بدل کردن توپ از روی تور است که کلمه والیبال در معنا این نیت را مشخص می سازد. با اینکه والیبال در آغاز ورزش سالنی بود و در محل های سرپوشیده بازی آن انجام می شد و اساساً برای فعالیت های سرگرم کننده پیشه وران و تجّار اختصاص یافته بود ولی کم کم به زمین های روباز کشیده شد و به عنوان یکی از فعالیت های جالب توجه تابستانی درآمد و به شدّت تعقیب می شد. در آغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود، هر فرد و در هر کشوری به میل خود و به طریق مختلف با توپ بای می کردند. رفته رفته والیبال در مناطق و نواحی مختلف جهان گسترش می یافت. همچنان که هر ابداع یا اختراعی در آغاز با نواقص همراه بوده و به مرور زمان تکمیل و رفع نواقص می شود، والیبال نیز ازاین قاعده مستثنی نبود و کم کم قوانین برای این بازی وضع شد و روش ها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید. درسال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی ۲۱ پوئن امتیاز باشد.
درسال ۱۹۱۲ سیستم چرخش به تصویب رسید.درسال ۱۹۱۷ پذیرفته شد که هر ست بازی ۱۵ پوئن امتیاز باشد.درسال ۱۹۱۸ تعداد بازیکنان هر طرف زمین ۶ نقر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت.درسال ۱۹۲۱ موافقت شد که هرتیم با سه ضرب توپ را به طرف دیگر بفرستد.درسال ۱۹۲۳ اندازه زمین بازی ۹×۱۸ متر تعیین شد.به مرور در سال های بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل گشت که هنوزهم این تغییرات سال۲۰۰۰ ادامه دارد و هر چهار سال یک بار در کنگره بین المللی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می رسد و در آخرین کنگره جهانی که درسال ۱۹۹۸ میلادی ۱۳۷۷ شمسی هم زمان با برگزاری چهاردهمین دوره مسابقات والیبال جهانی مردان و سیزدهمین دروه زنان در ژاپن برگزار شد با تصویب و تغییر قوانین مانند روش امتیاز گیری با برد رالی، امتیازات ۲۵ برای ست های اول، دوم، سوم و چهارم و امتیازات ۱۵ برای ست پنجم و همچنین تصویب بازیکن دفاعی لیبرو، به کار بردن روش جدید دگرگونی و هیجان فراوانی دربازی والیبال به وجود آورده است.
اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کشور کانادا و به سال ۱۹۰۰ بود. اساساً نهضت Y.M.C.A سازمان جوانان مسیحی در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و تعمیم آن سهم فراوانی دارد. بازی والیبال در پایان سال۱۹۰۰ به هندوستان و در سال های ۱۹۰۵ به کوبا، ۱۹۰۹ به پورتریکو، ۱۹۱۰ به فیلیپین، ۱۹۱۲ به اوروگوئه، ۱۹۱۳ به چین و ۱۹۱۷ به ژاپن و به تدریج ازسال ۱۹۱۴ به بعد توسط سربازان قوای آمریکا و مستشاران و اشخاص دیگر به کشورهای اروپائی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی و بلغارستان و سایر کشورهای اروپائی معرفی شد و تعمیم یافت. ولی بسبب بیگانه بودن این ورزش برای اروپائیان درابتدا امر قبول آن به کندی صورت می پذیرفت. فرانسه، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل ازدیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملّی والیبال در کشور خود نمودند. کشور شوروی که در سال۱۹۲۳ اقدام به تأسیس انجمن ملّی والیبال نمود برای پیشرفت و دگرگونی آن فعالیت زیادی به عمل آورد. اصولاً شوروی از کشورهائی است که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین درجهان سهم به سزائی دارد و برای قهرمانی در مسابقات است که قدرت بزرگ جهانی به حساب می آید. کشورهای فرانسه، چکسلواکی و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملّی مصمم شدند که با کمک کشورهای دیگر فدراسیون بین المللی را تأسیس نمایند و در سال ۱۹۳۶ بینگام بازی های المپیک در برلین آلمان در این زمینه فعالیت زیادی نمودند ولی با آغاز جنگ بین المللی دوّم و طغیان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد. به طور کلّی تغییرات و پیشرفت والیبال را میتوان به سه دوره تقسیم نمود، دوره اوّل ازسال آغاز تا سال ۱۹۱۸، دوره دوّم ازسال ۱۹۱۹ تا سال ۱۹۴۶ و دوره سوّم از سال ۱۹۴۷ به بعد که تغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفته است. پس از جنگ بین المللی دوّم، فعالیت های فراوان برای حرکت جدید به والیبا ل مجدداً آغاز شد و اولین مسابقه بین المللی درقاره اروپا بین دو کشور فرانسه و چکسلواکی در شهر پاریس برگزار گردید. پیگیری برای تأسیس فدراسیون بین المللی والیبال ادامه یافت. مذاکرات بین سه کشور فرانسه، چک و لهستان منتج به موافقت در جهت تشکیل کنگره ویژه برای تأسیس اتحادیه بین المللی والیبال گردید.سرانجام در تاریخ آوریل ۱۹۴۷ کنگره ای با شرکت نمایندگان چهارده کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار و موافقت شد فدراسیون بین المللی والیبال (F.I.V.B ) تأسیس گردد که این فدراسیون در پاریس تشکیل شد و آقای پل لیبود از کشور فرانسه به عنوان اولین رئیس فدراسیون بین المللی والیبال انتخاب شد. به زودی کشورهای زیادی درخواست عضویت خود را برای پیوستن به فدراسیون بین المللی اعلام نمودند که امروز این فدراسیون حدود ۲۱۷ کشور عضو دارد سال ۲۰۰۰ و بیش از ۲۰۰ میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی می کنند. اولین رئیس انتخابی فدراسیون بین المللی والیبال آقای پل لیبود از کشور فرانسه تا سال ۱۹۸۴ یعنی ۳۷ سال تمام ریاست فدراسیون بین المللی را با قدرت برعهده داشت و توانست با کمک سایر اعضاء این فدراسیون را در ردیف فعال ترین فدراسیون ها، و والیبال را در زمره بزرگ ترین ورزش های جهانی درآورد. پس از تأسیس فدراسیون بین المللی، کمیته های مختلفی در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمی بین المللی تنظیم و آغاز شد. درسال ۱۹۴۹ اولین دوره مسابقات جهانی والیبال برای مردان درپراگ و درسال ۱۹۵۲ دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد. برنامه این مسابقات بطور منظم هرچهار سال یکبار تاکنون درکشورهای مختلف انجام شده است. در سال ۱۹۹۸ دوره چهاردهم مسابقات جهانی مردان با شرکت ۲۴ تیم و دوره سیزدهم مسابقات جهانی زنان با شرکت ۱۶ تیم در کشور ژاپن انجام یافت. تیم ملی والیبال بزرگسالان ایران در این مسابقات شرکت نمود و به سبب اهمیتی که والیبال در بین ورزش ها به دست آورد، در سال ۱۹۶۴ مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازی های المپیک توکیو اضافه شد که تاکنون سال ۲۰۰۰ درنه دوره از بازی های المپیک برنامه های آن اهمیت خاصی انجام شده است.
علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوان های: جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازی های آسیائی، والیبال ساحلی، جهانی دانشجویان یونیور سیاد، قهرمانی آفریقا، ارتش های جهان، گراندپری زنان، راه آهن های جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک معلولین، قهرمانی کشورهای عربی، چهارتیم برتر، جایزه بزرگ، ستاره ها و تورنمنت های بین المللی و دوستانه و غیره درگروه های سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان بطور منظم انجام می شود.درتاریخچه والیبال جهان باید کشور ژاپن را به عنوان دگرگون کننده تکنیک ها، تاکتیک ها و آمادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود دگرگون کننده در سرویس، ساعد، انواع تاس ها، توپ گیری و انواع آبشارهای سرعت با پاس های کوتاه الف و ب و ترکیبی و به ویژه بدنسازی.
تولد والیبال
والیبال ورزش مورد علاقه سربازها در جنگ جهانی دوم ورزش والیبال (Volleyball) که در ابتدا مینتونت (Mintonette) نامیده می شد در سال ۱۸۹۵ - یعنی چهار سال پس از تولد بسکتبال - توسط فردی بنام ویلیام جی مرگان (William G. Morgan) ابداع شد. مرگان متولد سال ۱۸۷۰ در شهر نیویورک بود که پس از تحصیل در کالج جوانان مسیحی مسئولیت تهیه برنامه های ورزشی برای سلامت و تندرستی مردان به او واگذار شد.
این بازی از ترکیب بازی های بسکتبال، تنیس و هندبال بدست آمد و هدف اولیه آن بود که برای افرادی که تمایل به تحرک کمتری دارند ابداع شود. قوانین ابتدایی بسیار ساده بود چرا که بیشر از آنکه شبیه ورزش باشد یک تفریح محسوب می شد اما بتدریج پس از آنکه این ورزش در کشورهای دیگر - بخصصو فیلیپین - نیز بصورت جدی مورد استفاده قرار گرفت لزوم تدوین قوانین رسمی برای آن احساس شد.
تور اولیه ای که برای این بازی در نظر گرفته شده بود با ایده از تنیس دو متر انتخاب شد و با توپ بسکتبال شبیه به بازی هند بال انجام می شد. این ورزش تا سال ۱۹۰۰ توپ مخصوصی برای خود نداشت و با هر توپی - از جمله توپ بسکتبال - آنرا بازی می کردند. هدف هر تیم آن بود که توپ را در زمین حریف به زمین بیندازند و در این راه ممکن بود هر چند بار توپ را در دست یاران خودی بچرخانند. در سال ۱۹۱۲ امتیازهای هر گیم به ۲۱ ثابت شد و رتفاع تور بالاتر رفت. شاید تعجب کنید اما فیلیپینی ها اولین قوانین مدون برای این بازی را در سال ۱۹۱۶ تهیه کرند و به دنبال آن در سال ۱۹۲۸ اتحادیه والیبال ایالات متحده تشکیل شد و به وضع قوانین این ورزش اقدام کرد. از جمله وقایع مهمی که در ارتباط با این ورزش به مرور زمان رخ داد می توان به این موارد اشاره کرد :
● ۱۹۱۷ : امتیازهای هر گیم از ۲۱ به ۱۵ تغییر کرد.
● ۱۹۲۰ : تعداد ضربات برای هر طرف به ۳ محدود شد.
● ۱۹۲۲ : اولین دوره رسمی مسابقات در بروکلین با حضور ۲۷ تیم از ۱۱ ایالت آمریکا برگزار شد.
● ۱۹۳۰ : اولین بازی والیبال ساحلی دو نفره انجام شد.
● ۱۹۴۷ : فدراسیون بین المللی والیبال بنام Federation Internationale De Volley-Ball با اختصار FIVB تشکیل شد.
● ۱۹۴۸ : اولین دوره مسابقات رسمی والیبال ساحلی انجام شد.
● ۱۹۴۹ : اولین دوره مسابقات جهانی والیبال در شهر پراگ چک اسلواکی برگزار شد.
● ۱۹۶۴ : والیبال برای اولین بار به جمع بازی های المپیک در ژاپن پیوست.
● ۱۹۸۷ : FIVB والیبال ساحلی را نیز به مجموعه مسابقات جهانی ورزشهای مختلف اضافه کرد.
● ۱۹۹۶ : والیبال ساحلی دو نفره نیز بعنوان ورزش رسمی المپیک شناخته شد.
-
تکنيک توپگيرى
فن توپگيرى يکى از فنون مهم در واليبال پيشرفته محسوب مىشود. اجراء اين مهارت طبعاً به آمادگى بدنى قابل توجهى نياز دارد.
- وضعيت ايستاده:
در اين حالت پاها از مفصل زانو کمتر خميدگى دارد. از اينرو فراگير در حالت تقريباً ايستاده به اجراء اين مهارت اقدام مىکند
- وضعيت خميده:
در اين حالت خميدگى پاها از ناحيهٔ مفصل زانو بيشتر میشود، به طورى که بدن فراگير مرکز ثقل به زمين نزديکتر مىشود
- وضعيت نشسته:
فراگير در اين حالت با خم کردن زانوها، کاملاً به سطح زمين نزديک مىشود. نکتهٔ مهم و قابل توجهاى که در هر سه وضعيت ايستاده، خميده، نشسته کاملاً به چشم میخورد. صاف بودن پشت فراگيران در هنگام اجراء اين مهارت است.
انواع تکنيکهاى مقدماتى توپگيرى
- توپگيرى با يک دست (غلت)
هنگامى که براى دريافت توپ فرصت کافى نباشد و توپ در فاصلهٔ بيشترى نسبت به فراگير قرار داشته باشد، دريافت آن با يک دست صورت مىگيرد، زيرا همواره در اجراء چنين مهارتى طول يک دست بيشتر از طول دو دست کارآئى پيدا مىکند. از آن گذشته بهدليل داشتن سرعت اوليه دريافتکننده، ممکن است اُفت به زمين با غلت زدن همراه شود. بنابراين لازم است براى اجراء صحيح اين مهارت، مرکز ثقل بدن تا سر حد امکان به زمين نزديک شود و سپس زانو روى محور انگشتان پا طورى چرخش کند که کاملاً وزن بدن را تحمل نمايد. در اين حالت است که توپ با ساعد دريافتکننده تماس پيدا مىکند و او پس از زدن ضربه به توپ، بلافاصله به پهلو چرخيده، روى تهيگاه خم مىشود تا افت کامل صورت گيرد و با غلت خوردن روى شانهٔ مخالف سريعاً به حالت اوليه برمىگردد. نکتهٔ مهم در اجراء صحيح اين فن، قوسى کامل است که بايد هنگام افت به زمين در قسمت پشت فراگير بهوجود آيد. همچنين گفتنى است که تمرين اين فن در دو سمت راست و چپ اجراء مىشود.
تمرينات توپگيرى با يک دست(غلت)
از فراگيران خواسته مىشود که در انتهاى تشک در يک صف بايستند. آنگاه به فرمان مربى يکى پس از ديگرى تکنيک غلت زدن را انجام دهند. اصلاح حرکات در اين مقطع از تمرينات، داراى اهميت بيشترى است .
۲. با توپ:
مربى همراه فرد کمک کننده، نزديک تور در مقابل فراگيران قرار مىگيرد. سپس از آنان مىخواهد که يکى پس از ديگرى به روى تشک آمده، توپهائى را که پرتاب مىشود بهصورت غلت زدن دريافت نمايند. اين تمرين را مىتوان پس از اجراء صحيح آن، بر روى زمين نيز انجام داد.
حرکت به اطراف
۱. حرکت به سمت جلو (گام به جلو)
۲. حرکت به سمت عقب )گام به عقب)
در اين حالت توپ در بالاى سر يا در پشت سر فراگير در حال فرود آمدن است. چنانچه فراگير بخواهد توپ را با ساعد دريافت نمايد، لازم است چند قدم به سمت عقب رفته تا توپ را با ساعد دريافت و ارسال کند
۳. حرکت به سمت راست(گام به راست)
فراگير هنگامى براى دريافت توپ به سمت راست حرکت میکند که توپ در چند قدمى سمت راست او در حال فرود آمدن باشد. در اين وضعيت ابتدا پاى راست و سپس پاى چپ فراگير بهصورت گام پهلو در مسير توپ برداشته میشود. گاهى اوقات به لحاظ نزديک بودن توپ، تنها با انجام يک گام بلند نسبت به دريافت توپ اقدام میشود
۴. حرکت به سمت چپ (گام به چپ)
هنگامى که توپ در سمت چپ فراگير فرود مىآيد با برداشتن چند گام پهلو در جهت مسير توپ، نسبت به دريافت آن اقدام میشود.
شيرجه
مسلم است که لازمهٔ يادگيرى صحيح و کوتاه مدت مهارتها، در وهلهٔ اول به آمادگى بدنى مطلوب و قابل قبول بستگى دارد. داشتن فيزيک بدنى خوب نيز از جمله موارد مهم يادگيرى محسوب مىشود. بازيکن واليبال بايد بتواند سريع بدود، تغيير مسير ايجاد کند، پرش مناسب داشته باشد، براى کسب چابکى به يادگيرى مهارتهاى ژيمناستيک بپردازد و... . آمادگى عضلانى خصوصاً در اهرمهاى دست نيز يکى ديگر از موارد قابل توجه است که براى فراگيرى مهارت شيرجه الزامى بهنظر مىرسد. بهعلاوه تمرينات تخصصى و متنوعى وجود دارد که به بازيکن کمک مىکند تا بتواند فن شيرجه را بهتر بياموزد. اجراء موفقيتآميز اين مهارت از سوى فراگيران، رفته رفته موجب ايجاد انگيزه قوىتر براى فراگيران بيشتر مىشود. آنان از اجراء اين فن لذت مىبرند و بيشتر کوشش مىکنند تا مهارت را به نحو بهترى بياموزند. تمرينات شيرجه، اين امکان را براى فراگيران فراهم مىکند تا آنان بتوانند ويژگىهاى مشخصى را به نمايش بگذارند. نکتهٔ مهم ديگر اينکه در حد امکان لازم است از ساير ورزشهائى که بيشتر با مهارتهاى اين ورزش همخوانى دارد استفاده شود. اجراء اين تکنيک در قديم از وسعت و زيبائى خاصى برخودار بود و تماشاگر از ديدن چنين صحنههائى بهوجد مىآمد. ولى به همان نسبت، انجام اين فن بهدليل نداشتن آمادگى لازم با خطر همراه بود. امروزه تکنيک پيشرفته آن ضمن داشتن زيبائى خاص خود تا حد قابل قبولى موجب شده تا صدمات احتمالى اين فن به حداقل برسد، زيرا اجراء آن در ارتفاع پائين و تقريباً همسطح زمين انجام میشود.
۱. نحوهٔ اجراء مهارت شيرجه:
براى اجراء اين فن، ابتدا بدن در حالت کاملاً خميده قرار دارد. پاها ضمن اينکه از هم فاصله دارند، يک پا جلوتر از پاى ديگر قرار مىگيرد. در حالتى که بدن خميده است با برداشتن يک گام بلند به سمت توپ و نزديک کردن بدن به سطح زمين، مقدمات شيرجه فراهم مىشود. هر قدر که در اين حالت بدن به زمين نزديکتر باشد، امکان اجراء صحيح و سادهتر اين مهارت بيشتر است. علاوه بر آن احتمال آسيبديدگى کمتر مىشود. در هنگام اجراء اين تکنيک، وزن بدن با فشار پاى عقب به جلو منتقل مىشود و سپس قسمت سينه، عضلات ران و دستها با زمين تماس پيدا مىکند. براى خنثى شدن فشار وارده، بدن در جهت مسير توپ روى زمين کشيده مىشود. در هنگام افت به زمين، پاى جلوئى از زانو خم شده، به سمت بيرون متمايل مىگردد. در اين حالت قسمت داخلى پا با زمين تماس دارد و با راست شدن کشيده شدن آن، بدن به سمت جلو هدايت مىشود. اين عمل باعث مىشود که فراگير با دست کاملاً کشيده بتواند در فاصلهٔ بيشتر، توپى را که در حال نزديک شدن به زمين است با پشت دست دريافت کند. بعضى مواقع فاصلهٔ توپ تا زمين به قدرى ناچيز است که اغلب، داوران در هنگام قضاوت با مشکل مواجه میشوند.
۲. تمرينات شيرجه:
- شنا با توپ:
از فراگيران خواسته مىشود هر يک توپى را در مقابل خود به زمين گذاشته، با قرار دادن دستها بر روى آن و قرار گرفتن پاها در امتداد بدن، به حرکت شنا بپردازند. چنانچه شنا رفتن با انگشتان دست صورت گيرد، ضمن تقويت عضلات دستها، موجب افزايش قدرت پنجه ها نيز مىشود .
- ايستادن در مقابل ديوار و انجام حرکت افت:
از فراگيران خواسته مىشود که به فاصلهٔ يک دست در مقابل ديوار قرار بگيرند در صورت عدم دسترسى به ديوار مىتوان از سکوهاى اطراف زمين و... استفاده کرد آنگاه در حالى که پاها در يک نقطه ثابت است به سمت ديوار حرکت افت را انجام دهند و سپس با وارد کردن فشار به ديوار به حالت اوليه برگشت نمايند. همين تمرين را مىتوان رفته رفته بر روى يک سکو و يا نيمکت که ارتفاع کمترى نسبت به ديوار دارد انجام داد و سپس با کسب آمادگى لازم در حالت افت کامل بر روى زمين، براى انجام آن اقدام نمود.
- اجراء فن شيرجه با خم شدن کامل روى زمين:
از فراگيران خواسته مىشود ابتدا بر روى تشک ژيمناسيک و سپس بر روى زمين، فنّ شيرجه را با خم کردن کامل خود به سمت زمين انجام دهند. فراگيران در اين تمرين ابتدا يکى از پاها را جلوتر قرار داده، با گذاشتن دستها به زمين، بدن را به سمت جلو مىکشند، آنگاه توپ فرضى را با پشت دست دريافت و ارسال مىکنند.
- دريافت توپهاى آويزان در زير توپ:
پس از آموزش شيرجه بهصورت بدون توپ و تصحيح حرکات فراگيران، از آنها خواسته مىشود که با اجراء صحيح اين فن، توپهاى آويزان در زير تور را دريافت نمايند. چنانچه بخواهيم تمام فراگيران بهطور فعالتر به اين تمرين بپردازند، با آويزان کردن حداقل سه توپ در زير تور واليبال و تشکيل سه گروه مجزا به اين تمرين اقدام مىکنيم توضيح اينکه توپها در داخل تورى خود، از زير تور به حالت آويز نصب مىگردد
فراگيران در يک صف در داخل زمين به سمت تور و در تشک قرار مىگيرند. سپس آموزگار در حالى که توپآويزى در دست دارد، از آنان مىخواهد تا با اجراء صحيح اين مهارت، توپ را دريافت کنند. اين تمرين پس از کسب آمادگىهاى لازم بر روى زمين نيز انجام میشود
تکنيکهاى مقدماتى توپگيرى (۲)
تمرينات حرکت به اطراف يکى از اصولىترين مهارتها در واليبال محسوب مىشود. گرچه روشهاى اجرائى اين حرکات، در مبحث اول به تفصيل مورد اشاره قرار گرفته با اين همه، بهدليل اهميت موضوع و ارتباط نزديکى که بين آن و فنون شيرجه و غلت وجود دارد، در اينجا به نمونهاى از تمرينات آن اشاره مىشود.
از فراگيران خواسته مىشود که با رعايت يک فاصلهٔ مناسب در داخل زمين مستقر شوند. ابتدا مربى حرکات فراگيران را به سمتِ راست، چپ، جلو و عقب، زير نظر قرار مىدهد و به اصلاح آن مىپردازد. آنگاه هر يک از فراگيران با رعايت نکات ايمني، حرکات مورد نظر را تمرين مىکنند.
فراگيران در پشت خط انتهائى زمين، يک صف تشکيل داده، روبهروى تور مىايستند سپس مربى به همراه فرد کمک کننده، نزديک تور مستقر مىشود. آنگاه با فراخواندن هر يک از فراگيران به داخل زمين، با پرتاب توپ در مسيرهاى مختلف، به مرورِ تمرين حرکات پا مىپردازد. اصلاح حرکات مورد نظر از موارد اصلى اين مهارت به حساب مىآيد.
نکات ايمنى
- در هنگام غلت زدن، بايد هميشه قسمت پشت فراگيران کاملاً قوس داشته باشد و تا سرحدِّ امکان سر در داخل بدن سينه قرار بگيرد. در صورت توجّه نکردن به اين موضوع، امکان اصابت سرِ فراگير با زمين وجود دارد.
- اهرمهاى درگير، خصوصاً در فنّ شيرجه بايد کاملاً توانائى اجراء اين فن را داشته باشند و يا تقويت گردند تا در هنگام اجراء مهارت آسيبى متوجّه عضلات، مفاصل و رباطهاى کتف و دست نشود.
- استفاده از تشک، براى يادگيرى مقدماتى فنّ شيرجه يکى از اقدامات لازم براى جلوگيرى از صدمات احتمالى بهشمار مىرود.
- در هنگام شيرجه رفتن، بايد کاملاً مراقبت بهعمل آيد که چانه با زمين برخورد نکند صدمات قسمت چانه از آسيبهاى شايع واليبال محسوب مىشود
- در هنگام اجراء شيرجه و غلت، لازم است حرکات بلافاصله زمانى مناسب انجام شود. اتخاذ چنين روشى از برخورد فراگيران با يکديگر جلوگيرى مىکند. همچنين بايد سعى شود که انجام تمرينات در يک مسير و يک جهت صورت گيرد.
- قبل از انجام تمرين، بايد از نبودِ وسايل اضافى در داخلِ زمين مطمئن باشيم، غفلت در اين مورد درصد آسيبهاى احتمالى را افزايش مىدهد.
-
قوانين و مقررات (۲)
تعويض بازيکنان
تعويض عملى است که يک بازيکن پس از کنترل و ثبت شمارهاش در برگ امتيازات مسابقه، وارد زمين بازى شده و جاى بازيکنى که زمين را ترک نموده است اشغال مىنمايد. براى تعويض دريافت اجازه از داور ضرورى است.
محدوديتهاى تعويض
- در هر ست حداکثر شش تعويض شش جانشين براى هر تيم مجاز است. در يک نوبت درخواست تعويض، مىتوان يک يا چند بازيکن را تعويض نمود.
- يک بازيکن از ارنج شروع ست مىتواند زمين بازى را ترک نموده و دوباره به زمين باز گردد، اما فقط يکبار در هر ست و فقط به همان جاى قبلىاش که در برگ ارنج ست بوده است.
- يک بازيکن ذخيره مىتواند در هر ست فقط يکبار داخل بازى شود و به جاى يک بازيکن شروع کننده ست بازى کند، و فقط مىتواند با همان بازيکن که قبلاً در همان ست به جايش وارد زمين شده است تعويض و جايگزين شود.
تعويض استثنائى
- يک بازيکن مصدوم باستثناء ليبرو که قادر به ادامه بازى نيست بايد به طور قانونى تعويض شود. اگر تعويض وى به طور قانونى امکانپذير نباشد، تيم حق دارد از يک تعويض استثنائى استفاده کند.
- معنى يک تعويض استثنائى آنست که هر بازيکنى که در زمان مصدوميّت بازيکن صدمه ديده در زمين بازى نيست باستثناء ليبرو يا بازيکنى که بعنوان ليبرو جايگزن وى شده است مىتواند بجاى بازيکن مصدوم وارد زمين شود و بازى کند. بازيکن مصدوم مجاز نيست که در دنباله آن مسابقه مجدداً وارد زمين شده و در بازى شرکت نمايد.
- يک تعويض استثنائى در هر شرايطى نمىتواند بعنوان يک تعويض قانونى حساب شود.
تعويض بواسطه اخراج يا محروميت
يک بازيکن اخراجى از ست يا محروم از مسابقه بايد با تعويض قانونى جايگزن شود. چنانچه تعويض قانونى امکانپذير نباشد، تيم ناقص اعلام مىشود.
تعويض غيرقانونى
- يک تعويض وقتى غيرقانونى تلقى مىشود، که از محدوديتهاى اشاره شده در قانون محدوديتهاى تعويض تجاوز کند باستثناء حالت در قانون تعويض استثنائي
- وقتى که تيمى تعويض غيرقانونى انجام داده و بازى دوباره آغاز شده باشد، رويه زير بايد به اجرا درآيد:
۱. تيم با از دست دادن رالى جريمه مىشود.
۲. تعويض اصلاح مىگردد.
۳. امتيازاتى که توسط تيم خطا کننده از هنگام ارتکاب به خطا کسب شده است باطل اعلام مىشود و امتيازات کسب شده توسط حريف خطا کننده با اعتبار باقى مىماند.
خطاهاى ضربهٔ حمله
- بازیکن توپ را در داخل فضای بازی حریف بزند توپ بهطور کامل از روی تور به زمین حریف عبور کرده باشد
- بازیکن توپ را به خارج از زمین بازی اوت بفرستد
- بازیکن ردیفِ عقب از داخل منطقه جلوِ ضربه حمله را به انجام برساند در شرایطی که در لحظه زدن توپ ارتفاع آن کاملاً بالاتر از لبه بالائی تور بوده است
- بازیکن ، ضربهٔ آبشار را روی سرو تیم مقابل انجام دهد در وضعیتی که توپ سرو در فضای منطقهٔ جلو و در ارتفاع بالاتر از لبهٔ فوقانی تور باشد
- اینکه دست یا هر قسمت از بدن آبشار زننده به تور برخورد کند.
خطاهاى ضربهٔ سرو
خطاهاى زير منجر به عوض شدن سرو مىگردد، حتى اگر تيم حريف در وضعيت جاگيرى نادرستى باشد. اگر زنندهٔ سرو:
- ترتيب زدن سرو را نقص کند.
- سرو را بهطور صحيح اجراء نکند.
- توپ را به خارج اوت بزند.
- پاى زنندهٔ سرو يا خط انتهائى تماس بگيرد.
- بازيکنان تيم زنندهٔ سرو با ايجاد استتار مانعى براى ديد بازيکنان حريف ايجاد کنند.
- بعد از زدن سوت داور، زدنِ سرو بيش از هشت ثانيه به طول انجامد.
- قصد به سرورا انجام دهد.
قصد به سرو: اگر توپ، پس از رها شدن يا پرتاب شدن از دست زنندهٔ سرو، بدون برخورد با بدن وى به زمين اصابت کند، اين عمل را قصد به سرو گويند.
خطاهاى دفاع روى تور
دفاع کننده در فضاى زمينِ حريف، توپ را قبل يا همزمان با اجراء ضربهٔ حمله حريف لمس کند. بازيکن رديفِ عقب، دفاع کامل را انجام دهد يا در دفاع جمعى و کامل شده شرکت داشته باشد يا مدافع، توپ را در فضاى زمين حريف از خارج آنتن دفاع کند. اگر بازيکن مدافع، سرو تيم مقابل را دفاع کند و يا توپ پس از برخورد به دفاع در خارج از زمين فرود آيد.
استراحت در بازى
زمان استراحت
هر تيم در هر ست از دو تايم استراحت ۳۰ ثانيه مىتواند استفاده کند.
- زمان استراحت فنى:
در هر ست در امتيازات ۸ تا ۱۶ تيمها از استراحت فنى به مدت ۳۰/۱ دقيقه استفاده مىکنند. اين استراحت فنى علاوه بر دو تايم استراحت ۳۰ ثانيهاى مىباشد.
فاصله استراحت
- زمان فاصلهٔ استراحت:
ضربان قلب در دور برگشت به حال اوليه پس از مرحلهٔ تمرين، بهترين شاخصى است که نشان مىدهد آيا فرد از نظر فيويولوژيکى براى مرحلهٔ بعدى آمادگى دارد يا نه! براى مثال در مورد مردان و زنان کمتر از ۲۰ سال، ورزشکار و غيرورزشکار، ضربان قلب بايد حداقل به ۱۴۰ ضربه در دقيقه بين تکرارها و ۱۲۰ ضربه در دقيقه بين دورهها کاهش يابد. اين ضربان را بايد در طول فاصلهٔ استراحت با گرفتن شمارهها در ۶ يا ۱۰ ثانيه و ضرب آن در ۱۰ يا ۶ براى تبديل آن به دقيقه بهدست آورد. زمان استراحت به اندازهاى است که ضربان قلب از ۱۴۰ کمتر نشود و بين دورهها نيز از ۱۲۰ پائينتر نباشد.
- نوع فاصلهٔ استراحت:
آنچه شما در طول فواصل استراحت انجام مىدهيد از اهميت خاصى برخوردار است، زيرا اين مرحله نيز مربوط به دستگاه انرژى است که ممکن است بخواهيد آن را توسعه دهيد. نوع فعاليت ممکن است اين موارد باشد:
۱. استراحت فعال، تمرينات سبک يا متوسط شامل راه رفتن تند، دويدن نرم و سبک و...
۲. استراحت غيرفعال، به حرکاتى مانند حرکات نرم، راه رفتنِ آهسته، خم و باز کردن دست و پا مىگويند. معمولاً براى تعيين نوع شدت کار، ملاک تشخيص، ضربان قلب ورزشکار يا قيافهٔ ظاهرى او است.
مقدمات مسابقه
- قرعه کشى:
قبل از گرم کردن روى تور، داور اول در حضور کاپيتانهاى هر دو تيم قرعهکشى را انجام مىدهد. برندهٔ قرعه يکى از موارد زيرا را انتخاب مىکند:
۱. حق زدن سرو يا دريافت سرو اگر برندهٔ قرعه زدن سرو را انتخاب کند، دريافت سرو انتخاب زمين بهعهده بازندهٔ قرعه است
۲. انتخاب يک سمت زمين
۳. بازندهٔ قرعه باقيمانده را مىپذيرد.
- دورهٔ گرم کردن:
چنانچه هر دو کاپيتان موافقت کنند، گرم کردن را با هم انجام دهند، تيمها مىتوانند به مدت ۶ دقيقه يا ۱۰ دقيقه متفقاً روى تور تمرين کنند.
قوانين و مقررات(۳)
زمين و خطوط آن
- زمين:
زمين واليبال بايد ۹×۱۸ متر بوده، هيچگونه مانعى در آن وجود نداشته باشد. فاصله زمين بازى تا سقف ۷ متر تعيين شده است
- خطوط زمين:
خطکشى زمين حتماً بايد به عرض ۵ سانتىمتر باشد و کاملاً تا ۳ متر اطراف آن هيچگونه مانعى نباشد اين فاصله اخيراً به ۵ متر افزايش يافته است
- خط وسط:
خطى است به عرض ۵ سانتىمتر که دو زمين را از يکديگر جدا مىکند.
- خط يکسوم:
در هر يک از نيمههاى زمين در فاصله سه مترى خط وسط و به موازات آن خطى به طول ۹ متر و عرض ۵ سانتىمتر کشيده مىشود. اخيراً اين خط در هر دو سمت زمين بهصورت ۵ خط مقطع به سمت بيرون زمين امتداد دارد.
- منطقه سرويس:
از دو خط ۱۵×۵ سانتىمتر تشکيل شده است. اين دو خط ۲۰ سانتىمتر با خط انتهائى زمين فاصله دارد و درست در راستاى خط طولى زمين کشيده مىشود.
توپ
توپ بايد کاملاً کروى بوده، از يک لايهٔ چرم نازک و نرم پوشيده شده باشد. رنگ توپ بايد يکنواخت باشد. انتخاب رنگ روشن براى توپ، در سالن مناسبتر است. محيط توپ از ۶۵ تا ۶۷ سانتىمتر و وزن آن از ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم تعيين شده است.
توپ در بازى
وقتى توپ داخل محسوب مىشود که با زمين بازى يا خطوط اطراف آن تماس پيدا کند. توپ موقعى خارج اوت است که قسمتى از آنکه به زمين برخورد مىکند کاملاً خارج از خطوط زمين بازى باشد و يا با شيء خارج از زمين بازي، سقف سالن يا شخصى که خارج از زمين بازى است تماس پيدا کند.
- تعداد تماس با توپ:
هر تيم حق دارد حداکثر سه ضربه تماس براى ارسال توپ از بالاى تور به زمين حريف انجام دهد تماسهاى دفاع روى تور جزءِ اين سه ضربه محسوب نمىشود يک بازيکن نمىتواند دومرتبه پى در پى به توپ ضربه بزند به استثناى دفاع روى تور وقتى دو يا سه بازيکنِ همتيم بهطور همزمان توپ را لمس کنند، اين تماسها دو يا سه ضربه محسوب مىشوند به استثناء دفاع روى تور اگر دو يا سه بازيکن همتيم براى زدن توپ به توپ برسند، اما فقط يکى از آنها توپ را لمس کند، اين تماس يک ضربه از سه ضربهٔ تيم محسوب مىشود حتى اگر برخورد بدنى هم صورت گيرد اگر توپ بهطور همزمان توسط دو بازيکن از دو تيم حريف روى تور لمس شود و در جريان بازى قرار گيرد، تيم دريافت کننده حق استفاده از سه تماس ديگر با توپ را دارد. اما اگر چنين توپى در يک طرف به خارج زمين برود، خطاى تيمى به حساب مىآيد که در طرف مقابل است.
- مشخصات زدن توپ:
توپ مىتواند با هر قسمتى از بدن و حتى پاها لمس شود. توپ بايد بهطور صحيح و واضح زده شود. اين کار نبايد بهصورت کشيدن، فشار دادن، مکث کردن، حمل يا گرفتن و پرتاب کردن صورت گيرد. توپ مىتواند به قسمتهاى مختلف بدن برخورد نمايد، مشروط بر اينکه اين تماسها همزمان صورت پذيرند. در دفاع روى تور، برخوردهاى پياپى توپ به يک يا چند مدافع مجاز است، به شرط اينکه تماسها در حالت دفاع روى تور با انجام يک عمل صورت گيرد. چنانچه بازيکن براى رسيدن به توپ از همتيم خود يا هر شيء يا بنائى کمک بگيرد
خطا محسوب مىشود.
- عبور توپ از تور:
توپى که به زمينِ حريف مقابل فرستاده مىشود، بايد از روى تور و از داخل فضاى عبور مجاز بگذرد. فضاى عبور مجاز آن قسمت از سطح عمودى تور است که به اين ترتيب محدودهٔ آن تعيين مىشود:
۱. در پائين، بهوسيلهٔ لبه بالائى تور
۲. به طرفين، بهوسيلهٔ آنتنها
۳. در بالا، بهوسيلهٔ سقف سالن. وقتى که توپ بهطور کامل از فضاى زيرِ تور عبور کند خارج اوت محسوب مىشود.
برخورد توپ به تور در هنگام گذشتن از آن بلامانع است، حتى هنگام اجراء سرو قانون جديد توپى که به داخل تور زده شود و يا با برخورد به آن، به زمين حريف برود، با در نظر گرفتنِ سه ضربه، مىتوان بازى را ادامه داد.
- تماس با تور:
تماس با تور فقط موقعى خطا است که عمل بازى با توپ در منطقهٔ جلو انجام شود يا توپ در منطقهٔ جلو باشد. بهطور کلى تماس با تور موقعى خطا محسوب مىشود که بازيکن خاطى در محور اصلى مسير عبور توپ قرار داشته باشد.
- نفوذ از زير تور:
بازيکن مجاز است از زير تور به فضاى حريف فضاى حريف: محوطه و حاشيه زمين هر تيم، فضاى آن تيم محسوب مىشود نفوذ نمايد، مشروط بر اينکه مزاحمتى براى بازى حريف ايجاد نکند.
-
نحوهٔ استقرار بازيکنان در زمين
وقتى سرويس زده مىشود بازيکنان هر دو تيم بايد در دو رديف سه نفرى مستقر شوند. سه نفر رديف جلو که در واقع نزديک تور مىباشند به بازيکنان خط جلوئى معروف هستند. آنها مناطق ۲، ۳ و ۴ را اشغال مىکنند. همچنين سه نفرى که در عقب قرار مىگيرند به بازيکنان خط عقبى شناخته مىشوند و در مناطق ۱، ۶ و ۵ مستقر مىشوند. در شروع مسابقه نحوهٔ استقرار بازيکنان در مناطق مختلف از سوى مربى در ورقهٔ آرايش ارنج تيم ثبت مىشود. در اين آرايش بازيکنى که در منطقهٔ ۳ مىباشد در واقع بين بازيکن سمت راست منطقهٔ ۲ و بازيکن سمت چپ منطقهٔ ۴ قرار مىگيرد. همچنين در خط عقب بازيکن منطقهٔ ۶ نيز در وسط بازيکن منطقهٔ ۱ و ۵ مستقر مىشود. فراگيران مىتوانند آرايش بازيکنان را در تصوير زير ملاحظه کنند. نکته مهم ديگرى که بايد به آن توجه نمود اين است که بازيکنان خط جلو و عقب بايد در يک وضعيت صحيح در زمين مستقر شوند. نحوهٔ ايستادن اين بازيکنان طورى است که الزاماً بايد بازيکن عقب در هر شرايطى عقبتر از بازيکن جلوئى خود باشد.
لازم به ذکر است که پس از اجراء سرويس هر يک از بازيکنان تيمها در هر قسمتى که مايل باشند مىتوانند مستقر شوند.
آرايش تيم (ترکيب)
قبل از شروع هر ست، مربى بايد ترکيب تيم خود را روى برگ مربوط بنويسد و تحويل دهد. اين برگ بايد به موقع تکميل و امضاء شود و به داور دوم يا نويسنده تسليم گردد. بازيکنانى که در ترکيب تيم در هر ست نيستند، ذخيرههاى آن ست محسوب مىشوند. وقتى که برگ ترکيب تيم تحويل داده شد اجازهٔ تغيير آن داده نمىشود. چنانچه در شروع ست در وضعيت جاگيرى بازيکنان در زمين بازى و ترکيب اعلام شده اختلاف مشاهده شود، قبل از شروع ست بازيکنان بايد تغيير مکان داده، به همان وضعيت تعيين شده قرار گيرند. در اين حالت تيم جريمه نخواهد شد. اگر شمارهٔ يک يا چند بازيکنى که در زمين جاى گرفتهاند، در برگ ترکيب تيم ثبت نشده باشد، اين بازيکنان بدون جريمه شدن بايد از زمين خارج شوند و برطبق ترکيب ارائه شده بازيکنان حقيقى در جاى آنها قرار گيرند.
- تغيير آرايش تيم (چرخش)
تيمى که قادر باشد توپ را براى سرويس زدن بهدست آورد، بايد موافق عقربه ساعت تغيير آرايش دهد. تصوير زير نحوهٔ چرخش بازيکنان را نشان مىدهد. لازم به ذکر است، تيمى که توپ را از دست مىدهد هيچگونه چرخشى انجام نمىدهد، و اين حالت تا زمانى حفظ مىشود که تيم نتواند توپ را براى سرويس زدن بهدست آورد.
کاپيتان
کاپيتان تيم بايد در برگ ثبت امتيازات مسابقه مشخص شود. کاپيتان تيم با يک نوار ۲×۸ سانتىمترى که در زير شماره سينه به پيراهن او با رنگ متفاوت وصل شده شناخته مىشود. وقتى کاپيتان تيم در زمين بازى نيست، مربى يا خودِ کاپيتان تيم، بازيکن ديگرى را بهعنوان کاپيتان معرفى خواهد کرد.
- وظايف عمده کاپيتان:
۱. کاپیتان ، قبل از مسابقه برگ ثبت امتیازات را امضاء میکند.
۲. وی بهعنوان نمایندهٔ تیم خود در قرعهکشی شرکت میکند.
۳. در جریان مسابقه هنگامی که توپ خارج از بازی است ، فقط کاپیتان مجاز است با داوران صحبت کند تصویر زیر
۴. درخواست اجازه برای تعویض لباس یا تجهیزات ، رسیدگی کردن به جاگیری تیمها ، درخواست وقفهها یا توقفهای قانونی بازی و در پایان مسابقه ، تشکر از داوران و امضاء برگ ثبت امتیازات برای تأیید نتایج از وظایف دیگر کاپیتان است.
مربى- وظايف مربى:
۱. قبل از مسابقه ، اسامی و شمارهٔ بازیکنان تیم خود را در برگ امتیازاتِ مسابقه ثبت یا کنترل مینماید و سپس آن را امضاء میکند.
۲. قبل از شروع هر ست ، برگ آرایش تیم خود را که به موقع نوشته ، امضاء میکند و آن را به نویسنده یا داور دوم تسلیم میکند.
۳. مربی در جریان مسابقه ، پس از خارج شدن توپ از بازی ، درخواست تایم استراحت و تایم اوت را با به صدا درآوردن زنگ یا نشان دادن علامت دستها انجام میدهد تصویر زیر
قوانين و مقررات (۴)
شمارهٔ پيراهن
- شماره باید در قسمت میانی جلو و پشتِ پیراهن باشد.
- رنگ شمارهها باید از رنگ پیراهن متمایز باشد.
- حداقل طول آنها در روی سینه ۱۰ سانتیمتر و بر روی پشت ۱۵ سانتیمتر و پهنای آنها حداقل ۲ سانتیمتر باشد.
- پوشیدن لباس بدون شمارهٔ رسمی و یا با رنگی متفاوت از لباس دیگر بازیکنان ممنوع است بهجز بازیکن لیبرو
- رنگ و طرح پیراهن یا بلوز بازیکن لیبرو باید نسبت به دیگر بازیکنان متمایز باشد.
ليبرو، به بازيکنى گفته مىشود که تحت شرايطى به دفعات با بازيکنان خط عقب زمين ۵، ۶، ۱ به منظور توپگيرى تعويض مىشود.
جاگيرى بازيکنان در زمين
در لحظهاى که سرو از سوى زنندهٔ آن اجراء شود، بازيکنان هر تيم بايد در داخل زمين خود به استثناء زنندهٔ سرو در دو رديف سه نفرى جاى گيرند. اين دو رديف مىتواند بهصورت منظم يا نامنظم باشد. سه بازيکن نزديکتر به تور، بازيکنان رديف جلو هستند که مناطق دو سمت راست) و سه (وسط) و چهار (سمت چپ) را اشغال مىنمايد. سه بازيکن ديگر بازيکنان رديف عقب هستند که به ترتيب در مناطق پنج (سمت چپ) و شش (وسط) و يک(سمت راست) مستقر مىشوند. هر بازيکن رديف عقب بايد نسبت به بازيکن رديف جلوى مربوط به خود در فاصلهٔ دورتر از تور جاگيرى کند. کنترل و تعيين جاگيرى بازيکنان براساس وضعيت تماس پاهاى آنها با زمين به اين ترتيب انجام مىشود:
- حداقل قسمتى از پاى هر بازيکن رديف جلو بايد از پاهاى بازيکن رديف عقب مربوط به خود به خط وسط نزديکتر باشد.
- حداقل قسمتى از پاى هر بازيکنِ سمت راست و يا بازيکن سمت چپ بايد از پاهاى بازيکن وسط رديف مربوط به خود به خط کنارى سمت راست و خط کنارى سمت چپ نزديکتر باشد.
- به محض زدن سرو، بازيکنان مىتوانند به هر طرف حرکت کنند و تغيير مکان بدهند.
خطاهاى جاگيرى
بازيکنان يک تيم وقتى مرتکب خطاى جاگيرى مىشوند که در لحظه زدن توپ از سوى سرو زننده در وضعيت جاگيرى صحيح خود نباشند. چنانچه زنندهٔ سرو در لحظهٔ زدن توپ مرتکب خطاى سرو شود پاى او خط انتهائى را لمس کند خطاى او بر خطاى جاگيرى ارحجيت دارد و بنابراين زنندهٔ سرو مجازات مىشود. چنانچه بعد از زدن سرو، سرو خطا شود سرو به خارج برود و يا به تور برخورد کند اين خطاى جاگيرى است که مجازات مىشود. يک جاگيرى خطا، منتج به نتايج زير مىشود:
- خطا با از دست دادن رالى رالى Rally: در بازى واليبال، رفت و برگشت توپ تا حصول نتيجه به ازاء يک امتياز را رالى گويند مجازات مىشود.
- بازيکنان بايد به وضعيت صحيح جاگيرى خود بازگردند.
- خطاى چرخش زمانى صورت مىگيرد که زدن سرو بر طبق آرايش و ترتيب چرخش انجام نشده باشد. اين وضعيت مشابه خطاى جاگيرى است.
- نويسنده دقيقاً زمانى را که تيم، مرتکب خطاى چرخش شده تعيين مىکند و کليه امتيازاتى که تيم خطا کننده در وضعيت خطا بهدست آورده باطل مىگردد.
در اين حالت امتيازات کسب شده از سوى تيم حريف، معتبر باقى مىماند. چنانچه امتيازات بهدست آمده را از هنگامى که بازيکن، خارج از جاگيرى يا چرخش صحيح باشد، نتوانند تعيين کنند مجازات تيم فقط يک جريمه و از دست دادن رالى است.
تعداد ستها در يک مسابقه
کليه مسابقات بينالمللى در سه ست از پنج ست برگزار مىشود و بازى با برد سه ست بهوسيلهٔ يکى از طرفين خاتمه پيدا مىکند. همچنين در مسابقاتى که به صورت دو ست از سه ست انجام مىشود براى برنده شدن دو ست کافى است.
يکى از تغييرات مورد نظر در قوانين و مقررات واليبال کاهش مدت زمان هر ست از بازى است که در حد قابل قبولى به کنترل زمان و نهايتاً به افزايش هيجان مسابقه واليبال مىانجامد. آنچه در اين مرحله از دگرگونى مقررات حائزاهميت مىباشد، يادآورى اين نکته است که هر گونه تغييرى خصوصاً در ارتباط با مقررات بازى از سالها پيش برنامهريزى مىگردد و براى بررسى نکات مثبت و منفى به بوته آزمايش سپرده مىشود. مسلماً تغيير در قوانين و مقررات جديد هم خارج از چهارچوب اصول ذکر شده نيست و مطمئناً موجب تعالى پيشرفت و افزايش هيجان در مسابقات خواهد شد.
-
تشکيلات داورى
يک مسابقه توسط گروه داوران قضاوت مىشود:
- داور اول
- داور دوم
- نويسنده (منشي)
- مسئول تابلو امتيازات
- چهار نفر خط نگهدار
در واقع يک بازى رسمى در سطح بينالمللى به کمک ۸ نفر اداره خواهد شد.
امور مربوط به حوزهٔ داورى
- انتخاب زمين يا سرويس:
قبل از شروع هر مسابقه بين کاپيتانهاى هر دو تيم براى انتخاب زمين يا توپ بهمنظور سرويس زدن، با يک سکه قرعهکشى مىشود، تيمى که برندهٔ قرعه شده برحسب شرايط مسابقه در انتخاب سرو يا زمين آزاد مىباشد.
- عبور از خط وسط زمين:
هنگامى که توپ در جريان بازى قرار دارد، چنانچه هر قسمت از بدن بازيکن به استثناء پاها زمين مقابل را لمس کند خطا محسوب مىشود. اما چنانچه يک يا هر دو پاى بازيکن روى خط يا در بالاى آن قرار گيرد خطا محسوب نمىشود. با توجه به تصوير زير فراگيران مىتوانند مقررات عبور پا از خط وسط را بهتر مورد بررسى قرار دهند. عبور پا مربوط به بازيکن تيم الف است.
عبور پاهاى بازيکن تيم الف به زمين مقابل خطا محسوب نمىشود.
عبور کامل پا به زمين مقابل خطا مىباشد.
- تفاوت بازيکنان خط عقب و جلو:
بازيکنان خط جلو يعنى مناطق ۲، ۳ و ۴ حق حمله و دفاع روى تور را دارند، ولى بازيکنان خط عقب يعنى مناطق ۱، ۶ و ۵ مجاز نيستند در منطقهٔ يکسومِ ۳ متري زمين به اين کار مبادرت نمايند. در هر صورت بازيکنان خط عقب در منطقهٔ يکسوم نمىتوانند توپى را که از ارتفاع تور بالاتر است به زمين مقابل ارسال کنند، مگر توپ در ارتفاع کمتر از تور باشد. در عوض اين بازيکنان مجاز هستند از پشت منطقهٔ يکسوم در هر وضعيتى توپ را بزنند و آن را مستقيماً به زمين مقابل بفرستند.
- امتياز بازى:
در هر ست از مسابقه، وقتى امتياز يکى از تيمها به ۲۵ رسيد در آن ست برنده است. بايد يادآور شد که سقف امتياز در ستهاى اول تا چهارم ۲۵ مىباشد و براى برنده شدن لازم است که يک تيم از تيم مقابل خود دو امتياز جلوتر باشد. در ست پنجم هم مانند ساير سِتها بازى بهصورت رالى رفت و برگشت توپ بهمنظور کسب امتيازانجام شود، امتياز براى برنده شدن ۱۵ است و لازم است تيم برنده در اين حالت دو امتياز از تيم مقابل جلوتر باشد مثلاً ۱۴-۱۶ يا ۱۵-۱۷و ۱۶-۱۸ يا ۱۷-۱۹ تا آخر
- زمانِ استراحت:
وقتى توپ از جريان بازى خارج شد، مربى يا کاپيتان تيم مىتواند با نشان دادن علامت مخصوص با دستها به داور اول يا داور دوم نسبت به در نظر گرفتن زمان استراحت اقدام نمايد، چنانچه علامتى داده نشود، داور بدون توجه به درخواست، بازى را شروع خواهد کرد.
در هر ست، هر يک از تيمها حق دارند از دو زمان استراحت که هر کدام به مدت ۳۰ ثانيه مىباشد استفاده نمايند. در مسابقات رسمى بينالمللى و... تيمها از زمان استراحتهاى مختلف ديگرى استفاده مىکنند.
- زمان تعويض:
وقتى توپ از جريان بازى خارج شد، مربى يا کاپيتان تيم مىتواند با نشان دادن علامت که با دستها انجام مىشود، نسبت به تعويض بازيکنان مورد نظر اقدام نمايد، در هر ست مسابقه هر تيم مىتواند از شش تعويض استفاده کند.
وسايل تخصصى رشته
منطقه بازی
ابعاد
- زمين بازى به شکل مربع مستطيل به ابعاد ۹×۱۸ متر ۱۸ متر طول و ۹ متر عرض که در همه سمتها و اطراف بايد به وسيله يک منطقه آزاد حداقل به پهناى ۳ متر احاطه شده باشد.
- فضاى آزاد بازى فضائى است در بالاى منطقه بازى که بايد حداقل تا ارتفاع ۷ متر بدون موانع باشد. اين ارتفاع از سطح زمين اندازهگيرى مىشود.
- براى مسابقات جهانى FIVB، زمين بازى بايد حداقل به اندازه ۵ متر از خطوط کنار و ۸ متر از خطوط انتها منطقه آزاد داشته باشد و اندازهگيرى شود و فضاى آزاد منطقه بازى بايد حداقل به اندازه ۵۰/۱۲ متر ارتفاع داشته و بدون موانع باشد. اين ارتفاع از سطح زمين اندازهگيرى مىشود.
- توضيح:
براى مسابقات قهرمانى بزرگسالان جهان و بازىهاى المپيک، منطقه آزاد زمين بايد از خطوط کنارى ۶ متر و از خطوط انتهائى ۹ متر اندازهگيرى شود.
سطح بازى کردن
- سطح زمين بازى و منطقه آزاد آن بايد صاف، افقي، يکنواخت و يکسان باشد، اين سطح نبايد هرگونه صدمات و مجروح شدن بازيکنان را سبب شود. بازى کردن روى زمينهاى ناهموار يا لغزنده ممنوع است.
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، فقط سطح پوشش شده از چوب يا مواد مصنوعى مجاز است. هرگونه کفپوش منطقه بازى بايد قبلاً توسط FIVB تأييد شده باشد.
- در محلهاى سرپوشيده )سالنها(، زمين بازى بايد به رنگ روشن باشد.
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، خطوط زمين بازى بايد به رنگ سفيد و استفاده از رنگهاى متفاوت از يکديگر براى زمين بازى و منطقه آزاد آن ضرورى است.
- براى زمينهاى روباز هواى آزاد شيب ۵ ميليمتر جهت کشش و حرکت آب در هر متر مربع مجاز است. استفاده از خطوط ساخته شده از مواد سخت و جامد ممنوع است.
خطوط روى زمين
- پهناى تمامى خطوط ۵ سانتيمتر است. اين خطوط بايد به رنگ روشن و متفاوت از رنگ سطح زمين و ديگر خطوط موجود در منطقه بازى باشد.
- خطوط محدودکننده:
-- خط مرکزى (وسط)
محور يا ميان خط مرکزى (وسط) زمين بازى را به دو قسمت مساورى تقسمى مىنمايد که اندازه هر قسمت ۹×۹ متر است. اين خط از زير تور و از وسط خط کنار يک طرف به وسط خط کنارى طرف ديگر کشيده مىشود.
- خط حمله:
در هر نيمه زمين، يک خط حمله به اندازه ۳ متر رسم شده است. اين اندازه از محور خط وسط يا مرکزى تا لبه خارجى خط حمله محاسبه مىگردد و منطقه جلو را مشخص مىسازد. (قانون منطقه جلو)
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، خط حمله در خارج زمين بازى با اضافه نمودن پنج پارهخط کوتاه که هر يک به طول ۱۵ سانتيمتر و پهناى پنج سانتيمتر و به فاصله ۲۰ سانتيمتر از يکديگر کشيده شده است ادامه مىيابد که مجموع طول پارهخطها و فاصلهها تا خط کنارى ۷۵/۱ متر است.
مناطق و نواحى
- منطقه جلو:
در هر طرف زمين، منطقه جلو به اندازه ۳ متر از محور خط مرکزى تا لبه خارجى خط حمله مشخص شده است در اندازهگيرى پهناى خط حمله اندازه ۳ متر را شامل مىشود
منطقه جلو در خارج زمين بازى و آنسوى خط کنارى تا انتهاى منطقه آزاد زمين ادامه دارد و منطقه جلو را شامل مىشود.
- منطقه سرويس:
منطقه سرويس به پهناى ۹ متر در پشت خط انتهائى هر طرف زمين مشخص است خط انتها را شامل نمىشود
اين منطقه از قسمتهاى جانبي، به وسيله دو خط کوتاه که هر يک ۱۵ سانتيمتر طول دارد و در فاصله ۲۰ سانتيمترى خط انتها و امتداد خطوط طولى زمين رسم شده است محدود مىگردد. هر دو خط کوتاه جانبى در اندازهگيرى پهناى ۹ متر منطقه سرويس را شامل مىشود. در عمق، منطقه سرويس تا انتهاى منطقه آزاد امتداد دارد.
- منطقه تعويض:
منطقه تعويض با امتداد فرضى خط حمله هر نيمه زمين خط حمله هر دو طرف به دو طرف ميز نويسنده، تعيين حدود مىشود.
ناحيه گرم کردن:
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB نواحى گرم کردن تقريباً به اندازه ۳×۳ متر در طرف محل قرار گرفتن نيمکتهاى تيمها و در گوشههاى خارج از منطقه آزاد زمين مشخص مىشود.
- منطقه جريمه (پنالتي)
يک منطقه جريمه به اندازه يک متر در يک متر متر ۱×۱ متر که با دو صندلى مجهز است، در منطقه کنترل يعنى خارج از منطقه آزاد زمين و در فاصله بين نيمکت و ناحيه گرم کردن تيم ۵۰/۱ متر عقبتر قرار گرفته است. اين منطقه با خط به پهناى ۵ سانتيمتر و به رنگ قرمز محدود شده است.
درجه حرارت
- حداقل درجه حرارت نبايد پايينتر از ۱۰ درجه سانتىگراد ۵۰ فارنهايت باشد.
- براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، حداقل درجه حرارت نبايد بالاتر از ۲۵ درجه سانتيگراد ۷۷ فارنهايت و حداقل نبايد پايينتر از ۱۶ درجه سانتيگراد ۶۱ فارنهايت باشد.
نور
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، نور روى منطقه بازى بايد از ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لوکس باشد و براى تعيين ميزان نور از ارتفاع يک مترى بالاى سطح منطقه بازى اندازهگيرى مىشود.
تور و ميله ها
ارتفاع تور
- در بالاى خط مرکزى وسط يک تور به طور عمودى قرار داده شده که ارتفاع لبه بالاى آن تا سطح زمين ۴۳/۲ متر براى مردان و ۲۴/۲ متر براى زنان تنظيم مىگردد.
- ارتفاع تور از وسط زمين بازى اندازهگيرى مىشود. ارتفاع تور در بالاى خطوط کناري بايد عيناً به همان اندازه ارتفاع وسط تور باشد و نبايد از ارتفاع رسمي، بيش از ۲ سانتيمتر تجاوز نمايد.
ساختار تور
- تور به پهناى يک متر و به طول حداکثر ۱۰ متر يعنى ۵۰ سانتيمتر آن در خارج نوار هر طرف تور است مجازست و بصورت مربعهاى ۱۰ سانتيمترى و به رنگ مشکى ساخته شده است.
- به سرتاسر بالاى تور يک نوار افقى به پهناى ۷ سانتيمتر که از کرباس سفيد به طور دولا تهيه مىشود دوخته شده است. در منتهىاليه هر طرف نوار بالاى تور يک سوراخ پيشبينى شده که با عبور دادن يک ريسمان از داخل آن، بدين وسيله نوار به ميلهها بسته مىشود که بالاى آن کشيده و محکم نگهداشته شود.
- از داخل نوار بالاى تور يک سيم فنرى سيم بکسل قابل انعطاف گذارده شده که از دو طرف به ميلهها بسته مىشود تا بالاى تور کشيده و محکم نگهداشته شود. در قسمت پايين تور يک نوار به پهناى ۵ سانتيمتر وصل مىشود که يک طناب از داخل آن عبور داده شده و از دو طرف به ميلهها بسته مىشود تا پايين تور را کشيده و محکم نگهدارد.
نوارهاى کنارى
دو نوار سفيد به طور عمودى به دو انتهاى تور بسته شده که هر کدام مستقيماً در بالاى يک خط کنارى زمين بازى قرار مىگيرد. هر نوار به پهناى ۵ سانتيمتر و به طول يک متر است، نوارها قسمتى از تور را شامل مىشود.
آنتنها
- آنتن ميله قابل انعطاف و ارتعاش به طول ۸۰/۱ متر و به قطر ۱۰ ميليمتر است که از فايبرگلاس يا جنس مشابه آن ساخته شده است.
- آنتن به قسمت لبه خارجى هر نوار کنارى بسته مىشود. آنتنها بايد بصورت مخالف هم به تور بسته شوند.
- بخش ۸۰ سانتيمترى بالاى هر آنتن که به قسمتهاى ۱۰ سانتيمترى و با دو رنگ مختلف که ترجيحاً قرمز و سفيد مورد استفاده است، به بالاتر از لبه بالاى تور قرار داده مىشود.
- آنتنها قسمتى از تور را شامل مىگردد و حدود جانبى فضاى مجاز عبور توپ از بالاى تور را مشخص مىسازند.
ميله ها
- ميلهها که نگاهدارنده تور مىباشند، در فاصله ۵۰ تا ۱۰۰ سانتيمترى خطوط کنارى قرار داده مىشوند. بلندى ميلهها ۲/۵۵ متر و بهتر است قابل تنظيم باشند.
براى کليه مسابقات جهانى و رسمى FIVB، ميلههاى نگهدارنده تور در فاصله يک مترى خطوط کنارى قرار داده مىشود، مگر با موافقت FIVB که وضعيت ديگرى را تأييد نموده باشد.
- ميلهها بايد مدور گرد و صاف باشند و بدون استفاده از سيمهاى نگهدارنده در زمين نصب شوند. ميلهها نبايد وسيلهاى براى ايجاد مانع يا خطرناک باشند.
وسايل اضافى
تمام وسايل اضافى براى بازي، در مقررات FIVB مشخص شدهاند.
توپها
استانداردها (مشخصات)
- توپ بايد کروى بوده و از يک رويه چرمى نرم و قابل انعطاف يا چرم مصنوعى و يک توئى لاستيکى يا مشابه آن که در داخل رويه قرار داده مىشود ساخته شده باشد.
- رنگ توپ مىتواند به رنگ روشن و يکسان و يا ترکيبى از رنگها باشد.
- مواد چرم مصنوعى و ترکيب رنگهايى که براى ساخت توپ بکار برده مىشود و در مسابقات بينالمللى رسمى مورد استفاده قرار مىگيرد بايد مطابق با استانداردهاى مورد تأييد FIVB باشد. محيطش ۶۵ تا ۶۷ سانتيمتر و وزنش ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است. فشار باد داخل آن بايد ۳۰/۰ تا ۳۲۵/۰ کيلوگرم بر سانتيمتر مربع باشد.
يکسانى توپ
تمام توپهايى که براى انجام يک مسابقه بکار برده مىشوند بايد داراى همان مشخصات يا استانداردها در ارتباط با محيط، وزن، فشار داخلي، نوع، رنگ و غيره باشد.
مسابقات جهانى و رسمى FIVB، همچنين ملى يا قهرمانىهاى ليگها بايد با توپهاى مورد تأييد FIVB انجام شود. مگر اينکه FIVB وضعيت ديگرى را مورد موافقت قرار داده باشد.
روش سه توپى
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، سه توپ بايد در بازى بکار برده شود. در اين وضعيت، شش توپرسان در هر مسابقه مستقر مىشوند، در هر گوشه منطقه آزاد يک نفر، و در پشت هر يک از داوران اول و دوم يک نفر.
موارد منع پزشکى
- زمانى که توپ در جريان بازى است ممکن است حادثه جدى رخ دهد، که داور اول يا دوم بايد فوراً بازى را متوقف نموده و اجازه دهد کمکهاى پزشکى در زمين بازى انجام گيرد. سپس رالى بجا اعلام مىشود.
- چنانچه تعويض بازيکن مصدوم به طور قانونى يا استثنائى ميسر نباشد قانون محدوديتهاى تعويض و تعويض استثنائي، براى بهبود آن بازيکن ۳ دقيقه وقت داده مىشود، اما فقط يکبار براى همان بازيکن در آن مسابقه. اگر بازيکن بهبودى حاصل ننمايد، تيمش ناقص اعلام مىشود.
- چنانچه تعويض بازيکن مصدوم به طور قانونى يا استثنائى ميسر نباشد قانون محدوديتهاى تعويض و تعويض استثنائي، براى بهبود آن بازيکن ۳ دقيقه وقت داده مىشود، اما فقط يکبار براى همان بازيکن در آن مسابقه. اگر بازيکن بهبودى حاصل ننمايد، تيمش ناقص اعلام مىشود.
قانونى
هر عمل نابجاى تيم که ادامه بازى را به تعويق اندازد، تأخير در بازى محسوب مىشود و موارد زير شامل اهم آن است:
- تأخير در تعويض.
- طولانى نمودن وقفهها، بعد از اعلام اتمام آن براى از سرگيرى بازى.
- درخواست تعويض غيرقانونى
- درخواست نابجا تکرار شود.
- تأخير در بازى توسط هر عضو تيم.
مجازاتها براى تأخيرها
- اخطار تأخير يا جريمه تأخير مجازاتهاى تيم محسوب مىشوند.
- مجازاتهاى تأخير براى سرتاسر مسابقه باقى مىماند.
- همه مجازاتهاى تأخيرحتى اخطار تأخير در برگ امتيازات مسابقه ثبت خواهد شد.
- اولين تأخير در مسابقه به توسط هر عضو تيم با اخطار تأخير مجازات مىشود.
- دومين تأخير و تأخيرهاى متعاقب آن از هر نوعى و به توسط هر عضو همان تيم و در همان مسابقه، خطا محسوب شده و با جريمه تأخير مجازات مىشود و تيم رالى را از دست مىدهد.
- مجازاتهاى تأخير که قبل از شروع يا بين ستها به تيم تعلق مىگيرد در شروع ست متعاقب آن تأخير، اجراء مىشود.
