بررسي توصيفي زندان‌هاي كشور و تبيين مشكلات آنها
پديده جرم يكي از معضلات جامعه بشري است و در هر جامعهاي درصدي از افراد بواسطه ارتكاب جرم مخل نظم اجتماعي و امنيت جامعه هستند. بنابراين مورد تعقيب سيستم قضايي قرار گرفته و اقدامات تأميني و تربيتي در مورد آنها اعمال ميشود مجازات حبس و زندان به عنوان يكي از مجازاتهاي اصلي در قوانين كيفري پذيرفته شده و از ديرباز مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه اخير با توجه به ازدياد جرم و تبهكاري، براي مقابله با مجرمان و به منظور تأمين امنيت جامعه سيستمهاي قضايي توجه بيشتري بر مجازات زندان معطوف نمودهاند و اين امر سبب توسعه سيستم قضايي گرديده است. البته فلسفه استفاده از كيفر زندان در گذشته صرفاً مجازات و تنبيه مجرمان بوده است. حال آنكه جامعه امروزي به اصلاح و تربيت و بازپروري اجتماعي مجرمان توجه دارد و در سيستم قضايي نظام مقدس جمهوري اسلامي نيز به عنوان مركز اصلاح و تربيت تلقي ميشود. پس اگر زندان در سيستم قضايي جمهوري اسلامي ايران به منظور اصلاح و تربيت بكار گرفته ميشود بايستي ساختار و عملكرد مطلوب داشته باشد. حال اين مسأله مطرح است كه وضعيت زندان‌هاي كشور چگونه است و مهمترين مشكلات و محدوديتها در چه زمينههايي است؟
اهداف:
هدف اصلي طرح فوق بررسي توصيفي زندان‌ها و تبيين مشكلات آنها است و موارد زير مد نظر است.
1ـ بررسي ساختار فيزيكي زندان‌ها و مشكلات و محدوديتهاي موجود
2ـ بررسي امكانات مالي و بودجه اختصاصي زندان‌ها
3ـ بررسي عملكرد زندان‌ها در زمينه برنامههاي آموزشي و تربيتي
4ـ بررسي وضعيت كاركنان زندان‌ها
5ـ بررسي آمار زندانيان كل كشور
6ـ بررسي تناسب امكانات زندان‌ها با تعداد زندانيان
فرضيهها يا سئوالات اصلي پژوهشي:
1ـ ساختار فيزيكي زندان‌ها از نظر مساحت، امكانات حفاظتي، امكانات بهداشتي، آموزشي، تربيتي از قبيل كتابخانه، نمازخانه و كلاسهاي آموزشي، امكانات ورزشي، سالن ملاقات و درمانگاه چگونه است؟
2ـ امكانات مالي و بودجه اختصاصي و تأمين منابع مالي زندان‌ها چگونه است؟
3ـ عملكردزندان‌ها درزمينه برنامههاي آموزشي،تربيتي، اشتغال و درمان چگونه است؟
4ـ وضعيت كاركنان زندان‌هاي كشور بر اساس جنسيت، تحصيلات، وضعيت استخدامي چگونه است؟
5ـ وضعيت آمار زندانيان بر اساس وضعيت قضايي، تركيب سني، جنسيت، تحصيلات، گروه جرمي چگونه است؟
روش پژوهش:
طرح پژوهش: روش زمينهيابي
جامعه: كليه زندان‌هاي ايران
نمونه: زندان‌هاي 5 استان تهران، خوزستان، كردستان، خراسان، مازندران
نمونهگيري: خوشهاي چند مرحلهاي و طبقهبندي نسبي
ابزار پژوهش: پرسشنامه و مصاحبه
بحث و نتيجهگيري:
بر اساس بررسي سئوالات و يافتههاي بدست آمده تحقيق، مهمترين مشكلات زندان‌هاي كشور موارد ذيل است:
1ـ يكي از مهمترين مشكلات زندان‌هاي كشور كثرت جمعيت زندانيان در زندان‌ها و عدم تناسب تعداد كاركنان و امكانات زندان‌ها با زندانيان موجود است.
2ـ نگهداري زندانيان مواد مخدر با ساير زندانيان، بويژه زندانيان معتاد كه در حدود 14 درصد زندانيان هستند و منجر به افزايش مصرف مواد مخدر در زندان و تسهيل اعتياد به مواد مخدر در ديگر زندانيان ميشوند.
3ـ فضاهاي اختصاص يافته براي امور مختلف زندانيان از قبيل اسكان، بهداشت و درمان، آموزش و ... در زندان‌ها بسيار كم است به طوري كه حتي با استانداردهاي سرانه متراژ مورد نياز براي هر زنداني كه در سال 1377 در سازمان زندان‌هاي ايران تدوين شده است فاصله زيادي دارد اين مسأله ميتواند كارايي زندان‌ها را به شدت كاهش دهد چرا كه هرگونه اقدامات تربيتي نيازمند فضاي فيزيكي مناسب است.
4ـ در ملاكهاي طبقهبندي زندانيان وحدت رويه وجود ندارد.
5ـ طبق ماده 146 آيين نامه اجرايي سازمان زندان‌ها، ورزش صبحگاهي جز در موارد استثنايي براي زندانيان اجباري است در حاليكه در بعضي زندان‌ها اختياري است.
6ـ شركت در كلاسهاي سواد آموزي براي زندانيان در بعضي از زندان‌هاي مورد بررسي اختياري است در حاليكه طبق آيين نامه سازمان اجباري است.
7ـ فقدان مهد كودك براي نگهداري كودكان زندانيان در زندان‌هايي كه داراي بند نسوان هستند.
8ـ امكانات رفاهي زندان‌ها متناسب با جمعيت زندان‌ها نيست.
9ـ امكانات درمان در زندان‌ها مناسب نيست. و ...
پيشنهادات مهم:
1ـ جدايي زندانيان مواد مخدر بويژه معتاد از ساير زندانيان
2ـ قبول اين واقعيت كه در حال حاضر توسعه فيزيكي زندان‌ها با توجه به رشد جمعيت كيفري اجتناب ناپذير است.
3ـ اقدامات جديتر قوه قضائيه از قبيل تدوين آييننامهها و دستورالعملها و پيگيري جهت تصويب قوانين در زمينه بكارگيري مجازاتهاي مناسب جايگزين زندان در سيستم قضايي كشور
4ـ تفكيك زندانيان سابقهدار از ساير زندانيان
5ـ توجه جدي به ورزش و تربيت بدني در زندان‌ها كه زمينه سالم‌سازي زندانيان را فراهم ميكند.
6ـ ترغيب زندانيان به سوادآموزي و اجراي آيين نامه سازمان مبني بر اجباري بودن سوادآموزي و افزايش دانش زندانيان در زمينههاي مختلف
7ـ توجه جدي به امر اشتغال بويژه با محوريت حرفهآموزي در گروه سني نوجوان و جوان و اجباري نمودن اشتغال در زندانيان بزرگسال ضروري است.
8ـ ارائه خدمات مختلف از جمله روانشناسي، رسيدگي به وضعيت عمومي پرسنل زندان‌ها، احداث سالن غذاخوري براي زندانيان و ...
حميد محمدي فرود
