زلزله (زمين لرزه)
يكي ديگر از عواملي كه متأثر از محيط طبيعي است ودر تحولات جمعيت روستايي تأثير بسزايي دارد زلزله است. بر اساس گزارذش يونسكو 84 % از خسازات و تلفات وارده بر اثر حوادث طبيعي مربوط به زلزله مي باشد.(1) رابطه زلزله با جمعيت رابطه اي معكوس است. هرچه در يك ناحيه تعداد بيشتر و با شدت بيشتري زلزله بع وقوع بپيوندد، تعداد بيشتري روستا ويران مي شود. تأثير زلزله بر تخريب و از بين بردن روستا ها دو گونه است. تأ ثير مستقيم و غير مستقيم. زمين لغزه ها و راك فال ها يا حركت تخته سنگها كه در نواحي كوهستاني پس از زلزله بوجود مي آيند نيز از پي آمد هاي زلزله هستند كه در جاي خود بدان مي پردازيم.
ايران بر روي يكي از دو كمر بند بزرگ زلزله خيز جهان موسوم به آسيا قرار دارد.به عقيده دانشمندان دليل اين پديده در بستر اقيانوسها استكه نشانه هاي حركت شبه قاره هند به سمت قاره آسيا مي باشد. قاره هند از 3 ميليون يال پيش باسرعي 10 سانتي متر در سال به سمت قاره آسيا و اروپا حركت مي كند كه اين سرعت در حال حاضر به 5 سانتي متر رسيده است كه تأ ثير زيادي بر وقوع زلزله هاي ايران دارد.(2) در طي ساليان گذشته زمين لرزه هاي مختلفي در سراسر كشور به وقوع پيوسته است كه تلفات جاني و مالي زيادي در پي داشته و باعث تخريب گسترده روستاها و شهر ها شده كه آخرين آن زلزله صبح جمعه 5/10/1382 شهرستان بم بود كه بيش از 40 هزار نفر از هموطنانمان از بين رفتند. و تعداد بسياري از روستا ها ويران شدند. قبل از آن خونبارترين زلزله اي كه طي 40 سال گذشته به وقوع پيوسته زلزله 31 خرداد1360 در استانهاي گيلان و زنجان با قدرت 7/3 درجه در مقياس ريشتر بوده كه طي آن بيش از 40 هزار نفر كشته شدند و 27 شهر و 1871 روستا را در بر گرفت و ويران كرد.(3)
مهمترين زمين لرزه هايي كه طي چند سال گذشته در كشور به وقوع پيوسته عبارتند از:
1- آوريل 1960، فروردين، ارديبهشت 1339 در شهر لار كه طي آن 450 نفر كشته شدند.
2- اوت 1968، مرداد،شهريور 1347 حدود 10 هزار نفر در خراسان جان باختند.
3- آوريل 1977، ارديبهشت، فروردين 1356 در اصفهان حدود 900 نفر جان باختند.
4- سپتامبر 1978، مهر ، شهريور 1357 بيش از 25 هزار نفر در شرق ايران كشته شدند.
5- نوامبر 1979،آذر، ابان 1358، 600 نفر در شمال شرقي ايران جان باختند.
6- زوئيه 1990، 31 خرداد 1369 حدود 40 هزار نفر در رودبار كشته شدند.
7- ارديبهشت 1375، 1613 نفر در بيرجند جتن باختند.(4)
با مشاهده اعداد و ارقام فوق مشاهده مي كنيم كه حدود نيمي از زلزله هاي سنگين كه خسارات جاني و مالي و ويراني روستا ها را در پي داشته در استان خراسان به وقوع پيوسته است. از جمله زلزله هاي طبس، قائن، بيرجند و بجنورد كه تخريب تعداد زيادي از روستا ها را در پي داشته است.
